Công nghệ dò bom mìn mới dựa vào cây cối

Chiến tranh có thể kết thúc, nhưng việc rà soát bom mìn còn sót lại có thể kéo dài trong nhiều thập kỷ. Những chất nổ chết người có thể được xóa bỏ, nhưng nhiệm vụ này thường rất nguy hiểm và tốn thời gian.

Việt Nam là một ví dụ cụ thể. Tuy nhiên, vào một ngày nào đó không xa, hoạt động này sẽ trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết vì ngay lúc này đây, một nhóm nhà khoa học thuộc trường Đại học Virginia Commonwealth (VCU - Mỹ) đang ngày đêm nghiên cứu ra phương pháp dò bom mìn mới dựa vào cây cối xung quanh chúng.

Được biết phương pháp này hoạt động bằng cách nhận diện số cây cối bị tổn hại do nhiễm hóa chất rò rỉ từ thuốc nổ như TNT hay RDX (một loại chất nổ được sử dụng trong quân đội), nhằm phát hiện ra khu đất có thể có bom mìn. Nhóm nghiên cứu hy vọng sẽ đưa ra những giải pháp mới, đòi hỏi chi phí thấp hơn để phát hiện các dấu hiệu này hoặc từ không khí hoặc trên mặt đất, bằng một bộ cảm biến nối với điện thoại di động.

"Hãy tưởng tượng đến một lúc nào đó, bạn chỉ cần đưa điện thoại hướng vào thực vật xung quanh, màn hình điện thoại ngay lập tức sẽ cho bạn kết quả. Màu xanh lá cây thể hiện sự an toàn, còn màu đỏ cho biết tình trạng nguy hiểm. Điều đó thật sự mang giá trị nhân đạo rất cao", Don Young, một nhà sinh lý thực vật học VCU, kiêm điều tra viên cao cấp của dự án cho biết.

Giới chuyên gia cho rằng kỹ thuật nhận biết bom mìn dựa vào cây cối này sẽ phát huy tối đa khả năng của nó đối với những nơi chất nổ bị che lấp bởi các thảm thực vật dày đặc, vốn khó nhận diện bằng phương pháp cũ như đã dùng trước đây, chẳng hạn như ở Đông Âu, vùng cận sa mạc Sahara (châu Phi) và Đông Nam Á.

Quá trình nghiên cứu

Công việc tìm ra cách thức đặc biệt này đã được bắt đầu cách đây vài năm với sự tài trợ của quân đội Mỹ, nhằm tìm kiếm những phương pháp mới giúp phát hiện chất nổ bị chôn vùi dưới lòng đất. Giai đoạn đầu, nhóm nghiên cứu tiến hành thí nghiệm trên những cây không tươi tốt, nguyên nhân là do chúng có thể đã hấp thụ hóa chất từ đất trong quá trình sinh trưởng của mình. Kết quả, các nhà khoa học phát hiện thực vật mọc lên từ vùng đất bị rò rỉ thuốc nổ có các dấu hiệu bị nhiễm độc, ví dụ như xuất hiện những đốm nâu trên lá hoặc lá bị xoắn lại (héo). Mặc dù lượng chất nổ rò rỉ ban đầu là rất thấp, nhưng theo thời gian, chúng sẽ dần dần tạo ra một nguồn chất độc gây chết người.

Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu còn chỉ ra rằng một số loài thực vật tỏ ra nhạy cảm hơn với hóa chất so với các loại cây khác, điều minh chứng là theo các chuyên gia, chúng có khả năng nhận biết bom mìn ẩn sâu trong lòng đất tốt hơn. Trong các thử nghiệm trong phòng thí nghiệm, nhiều loài cỏ dại không hề bị tác động bởi các chất nổ TNT, RDX. Trong khi đó, một loại cây du, lại có phản ứng mạnh mẽ với các hóa chất nói trên với những biểu hiện hệt như khi bị phun thuốc diệt cỏ, theo Stephen - sinh viên cao học VCU.

Để triển khai dự án này trong một phạm vi lớn hơn, vượt ra khỏi phòng thí nghiệm, nhóm nghiên cứu cũng đã điều tra bằng chứng về sự chết chóc của cây cối bị nhiễm thuốc nổ tại một bãi thử nghiệm tư nhân ở Nam Carolina, nơi Cơ quan nghiên cứu dự án quốc phòng tiên tiến (DARPA) của Mỹ đã chôn mìn giả nhằm phục vụ cho một dự án nghiên cứu của họ. Các bãi mìn này được chia thành nhiều khu vực, bao gồm khu vực không có hóa chất, khu vực có chất nổ TNT, RDX và khu vực chứa các hóa chất hỗn hợp. Kết quả thu được cho thấy những loại cây thân cỏ sẽ dễ chết hơn so với những loài thân gỗ trong điều kiện đất đai bị nhiễm chất nổ.

Và sự hỗ trợ của các công nghệ hiện đại

Trong một dự án khác, nhóm các nhà nghiên cứu của VCU bắt tay vào phân tích các dữ liệu thu được từ những cảm biến gắn vào vệ tinh hoặc máy bay. Julie Zinnert, một nhà khoa học nghiên cứu thuộc VCU cho biết họ muốn xem liệu họ có thể phát hiện chất nổ từ những thay đổi bên trong thực vật hay không.

Đây được xem là những thay đổi tiêu cực của thực vật và hầu như không thể nhìn thấy điều đó bằng mắt thường. Do đó, các nhà khoa học phải dùng đến các loại ống kính hồng ngoại và hình ảnh viễn thám siêu phổ mới có thể quan sát được. Các công nghệ tối tân này từng được sử dụng vào mục đích giám sát hạn hán và bệnh dịch trên cây lương thực ở Mỹ.

Trong tương lai, các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ sớm hoàn thành một danh mục các chỉ số quang phổ biểu hiện đặc điểm phản ứng với chất nổ nhằm đánh giá tầm ảnh hưởng của chúng đối với cây trồng. Danh mục nêu trên kết hợp với hệ thống cảm biến giá rẻ sẽ giúp nhóm nghiên cứu sớm giới thiệu một ứng dụng dành cho điện thoại di động, với khả năng cho biết các khu vực nghi còn sót bom mìn, đảm bảo sự an toàn cho người dân.

Theo số liệu lấy được từ Chiến dịch quốc tế cấm bom mìn (ICBL), trong năm 2012, số bom mìn còn sót lại từ thời chiến đã lấy đi mạng sống của 3.268 người dân vô tội, trong đó có đến 47% là trẻ em. ICBL cũng cho biết hiện có đến 60 quốc gia vẫn còn tồn tại các bãi mìn chưa tháo gỡ hoặc những vùng đất nghi ngờ bị ô nhiễm do rò rỉ thuốc nổ.

Trí Nguyễn

Theo Livescience