Ổn định hình ảnh là gì? Nó hoạt động như thế nào?

Ổn định hình ảnh/Chống rung là tính năng giúp ống kính/camera tránh tình trạng rung mờ nhờ bù trừ lực, do đó bạn có thể chỉnh tốc độ màn trập thấp mà không lo ngại ảnh bị mờ. Nó rất hữu dụng khi chụp đêm hay trong các điều kiện thiếu sáng.

Khi nói đến chống rung là ta thường đang nói đến chống rung quang học - Optical Image Stabilization (OIS), một tính năng có trên các ống kính và một số điện thoại cao cấp như iPhone 7. Canon gọi tính năng này đơn thuần là Image stabilization (IS) còn Nikon gọi nó là Giảm rung (Vibration Reduction - VR). Với OIS, nếu bạn rung tay, một element trong ống kính cũng sẽ chuyển động để bù trừ lực.

Các camera khác, bao gồm một số smartphone như iPhone 6S có một tính năng gọi là chống rung số. Với chống rung số ống kính sẽ không di chuyển, thay vào đó chuyển động sẽ được thu lại, còn camera sẽ dùng thuật toán để đảo ngược chúng. Tuy không hiệu quả bằng OIS nhưng có còn hơn không.

Bài viết sẽ nói về cách sử dụng chống rung sao cho hiệu quả, tập trung chủ yếu vào chống rung quang học trên các camera cao cấp.

Quy tắc tương hỗ (Reciprocal rule)

Với các ống kính thường, tốc độ màn trập thấp nhất để hình ảnh vẫn sắc nét thường đối nghịch với tiêu cự ống kính. Điều này có nghĩa là nếu; bạn đang sử dụng ống kính 100mm trên một camera full frame như Canon 5D MKIV, tốc độ màn trập chậm nhất để có một bức ảnh tốt là 1/100 giây. Đối với ống kính 50mm tốc độ đó sẽ là 1/50 giây.

Nếu bạn đang sử dụng ống kính 100mm trên camera với crop factor là 1.6 như Canon EOS Rebel T6, nó sẽ tương đương với việc dùng ống kính 160mm trên camera full frame, nên tốc độ màn trập chậm nhất bạn có thể dùng ‘một cách an toàn' là 1/160 giây; ống kính 50mm sẽ tương đương với ống kính 80mm tốc độ màn trập 1/80 giây.

Nên chú ý rằng quy tắc tương hỗ chỉ đúng khi camera chuyển động. Nếu bạn chụp vật chuyển động với tốc độ cao bạn sẽ cần tốc độ màn trập cao hơn nhiều so với trong luật tương hỗ đề cập.

Chống rung cho phép dùng tốc độ màn trập thấp hơn

Khi bật chống rung, bạn có thể sử dụng tốc độ màn trập chậm hơn 2 đến 4 stop. Hãy quay lại với ví dụ về ống kính 100mm. Thay vì sử dụng tốc độ màn trập tối thiểu 1/100 giây, chống rung sẽ cho phép bạn sử dụng tốc độ màn trập vào khoảng 1/10 giây mà vẫn có hình ảnh sắc nét (ít nhất là dưới điều kiện lý tưởng). Đối với ống kính 50mm, bạn sẽ có thể đẩy xuống tận 1/5 giây.

Bức ảnh dưới đây được chụp với ống kính 200mm, tốc độ màn trập 1/40 giây, bên phải có chống rung còn bên trái thì không.

Nếu chụp đêm hay trong điều kiện thiếu sáng, tốc độ màn trập thấp có thể tạo nên rất nhiều khác biệt mà không cần đẩy ISO lên cao.

Chống rung cũng giúp có ích cho các ống kính chụp xa trong điều kiện đủ sáng. Nếu bạn dùng ống kính 300mm, tốc độ màn trập an toàn thấp nhất cố thể là 1/300 giây, vẫn khá nhanh với khẩu độ hẹp và ISO thấp. Với chống rung bạn có thể giảm xuống còn 1/50 giây nếu cần, hoặc chỉ xuống đển 1/200 giây. Điều này làm bức ảnh sáng hơn một chút nhưng quan trọng là sẽ giúp ảnh sắc nét hơn. Chỉ vì bạn có thể đẩy tốc độ màn trập xuống không có nghĩa là bạn nên làm vậy.

Phải nhắc lại rằng chống rung cũng chỉ có tác dụng với chuyện động của camera. Nó không có tác dụng đối với chuyển động của mục tiêu. Thậm chí nếu bạn để tốc độ màn trập quá thấp và người bạn định chụp di chuyển dù chỉ một tí,  chuyển động đó cũng sẽ xuất hiện trong ảnh.

Vấn đề với chống rung

Vấn đề lớn nhất đối với chống rung đó là giá cả. Ống kính EF 70-200mm f/4L USM của Canon không chống rung có giá $599 (khoảng 13.650.000) trong khi chiếc EF 70-2200mm f/4L IS USM có chống rung lại đắt gần gấp đôi, $1099 ( khoảng 25.000.000). Ngoại trừ chống rung thì chúng không khác gì nhau. Đây cũng không phải điều hiếm gặp ở các camera khác.

Chống rung là một tính năng tuyệt vời nhưng bạn không nên mua nếu không thực sự dùng đến nó.

Chống rung cũng có gây ra các hiệu ứng lạ nếu sử dụng sai hoàn cảnh.Khi tốc độ màn trập ở vào khoảng 1/500 giây, chống rung sẽ không thực sự cải thiện chất lượng hình ảnh, thậm chí còn gây ảnh hưởng đến sự sắc nét của hình ảnh do sự chuyển động của các element trong ống kính. Tuy là đồn đại nhưng hầu hết nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp thường tắt chống rung khi không cần thiết vì lý do này.

Nếu dùng tripod hoặc các cách khác để chống rung, bạn cũng nên tắt chống rung đi bởi nó sẽ không giúp ích gì, tệ hơn nó còn có thể làm mờ ảnh.

Chống rung cũng khá tốn pin, một lý do khác để bạn tắt nó đi khi không thực sự cần thiết.

Tóm lại, bên cạnh một số mặt trái nêu trên thì nó là một tính năng rất đáng đồng tiền bát gạo và đang ngày càng trở nên phổ biến trên các ống kính.

Trần An