VnReview
Hà Nội

Tại sao nhiều bộ phim lại thích lấy bối cảnh trong quá khứ?

Có phải chúng ta đã "chán ghét" thế kỷ 21, khi nó còn chưa đi hết được 1/5 chặng đường?

Người ta thường nói rằng, quá khứ giống như một miền đất lạ, và theo xu thế của ngành điện ảnh ngày nay, chúng ta dường như đang ở trong một chuyến du lịch bất tận.

Dù đó là trở lại thập niên 80 với Stranger Things, hồi tưởng lần đầu tiên con người đặt chân lên Mặt Trăng trong;First Man, đắm chìm vào nhiều thập kỷ khác nhau trong American Horror Story hay vặn ngược kim đồng hồ của nhân vật Donna do Meryl Streep thủ vai ở Mamma Mia! Here We Go Again, những tác phẩm về thời kì xưa cũ có thể khiến chúng ta phát điên. Thật khó để tìm một bộ phim lấy bối cảnh hiện tại, năm 2018 này đây, để thưởng thức.

Điều gì đã khiến các nhà sản xuất phim nghĩ rằng chúng ta thích những bộ phim lấy bối cảnh trong quá khứ? Chúng ta tìm thấy niềm đam mê, bài học hay sự an ủi nào trong những bộ phim và TV show ấy?

Trở về những tháng ngày "đơn giản" hơn

"Hoài niệm" là một thứ gì đó có sức mạnh rất lớn. Là con người, chúng ta yêu thích cảm giác thoải mái dán mắt vào một bộ phim cũ được xem từ thời thơ ấu và thả hồn vào cảm giác thân thuộc. Đã bao giờ bạn trải qua một kỳ Giáng sinh nào mà không xem ít nhất một lần bộ phim Ở nhà một mình chưa?

Những năm 80 đặc biệt trở thành một bối cảnh phổ biến trong những bộ phim gần đây. Điển hình là Stranger Things, TV show ăn khách được lấy bối cảnh trong thời thơ ấu của những người trưởng thành ở thời hiện đại, những người chắc chắn sẽ nhớ phong cách thời trang kì dị, những ngày tháng chơi đùa với bạn bè thay vì suốt ngày dán mắt vào smartphone.

Stranger Things

Hay IT của Stephen King - một câu chuyện gắn liền với tuổi thơ của nhiều thế hệ thanh thiếu niên Mỹ cũng vậy. Chúng đều có chung một mục tiêu: Khai thác cảm giác hoài niệm của khán giả.

Mặc dù có sự xuất hiện của diễn viên nhí Finn Wolfhard (người đảm một vai diễn trong Stranger Things trước đó), đạo diễn của IT - Andy Muschietti nói rằng bộ phim của ông đã không lấy cảm hứng từ Stranger Things. Điều này cho thấy sức hút và sự đa dạng đề tài của bối cảnh thập niên 80 là rất lớn. Hơn nữa, vào thời điểm mà thế giới cảm thấy đặc biệt bất hạnh và bất ổn, liệu đó có phải là lý do mà mọi người mơ ước được trốn về về thời thơ ấu của họ, hoặc thậm chí xa hơn?

Ngay cả những TV show hiếm hoi được đặt trong thời hiện đại, như Riverdale hay Chilling Adventures of Sabrina sắp tới, chúng vẫn áp dụng cẩn thận các mánh khóe bất tận và gợi nhắc về các quầy ăn hay rạp chiếu phim ngồi trong xe ô tô của Mỹ những năm 50.

Dù là bạn đang mơ về một thế giới trước khi có Donald Trump, Twitter, Facebook hay chán nản về tình hình kinh tế thế giới, quá khứ có thể được coi như là một nơi trú ẩn an toàn và dễ chịu. Cho dù những người từng sống ở thời Thế chiến thứ II, những người từng chứng kiến thế giới "chết đi sống lại" sẽ không nghĩ vậy, những câu chuyện lấy bối cảnh quá khứ luôn là một lối thoát tạm thời về những thời kỳ mà mọi chuyện đơn giản hơn, dễ dàng hơn, bất kể nó có hão huyền như thế nào đi chăng nữa.

Một cái nhìn mới về lịch sử

Phim về đề tài quá khứ đem đến cơ hội để chúng ta đánh giá lại, hoặc thậm chí là viết lại các sự kiện của quá khứ.

Bất kể suy nghĩ của bạn về tác phẩm kinh điển Cuốn theo chiều gió ra sao, không thể phủ nhận nó đã khéo léo khắc họa thời kì của miền Nam nước Mỹ trước cuộc Nội chiến với nỗi nhớ quê hương mê hoặc và đẫm lệ. Và gần đây, trong năm 2016, The Birth of a Nation cũng đã sử dụng chiến lược tương tự. Liệu có trùng hợp hay không, việc những bộ phim này trở thành bom tấn vì nó khiến người Mỹ nhớ lại thời kỳ hoa lệ của quốc gia họ?

Marry, Queen of Scots

Những câu chuyện như thế này thường được sử dụng để thách thức quan điểm cũ kĩ và giáo điều về lịch sử. Và chúng sẽ trở thành những công cụ dùng để nhìn nhận lại quá khứ khi mà phim ảnh và truyền hình đang ngày càng được đa dạng hóa.

Lịch sử liên tục lặp lại

Bên cạnh việc là một lý do chính đáng để thoát khỏi những rắc rối của hiện tại, những bộ phim lấy bối cảnh quá khứ còn được sử dụng để đề cập các vấn đề chúng ta phải đối mặt ngày hôm nay, với ý niệm là không có gì thực sự thay đổi, và chúng ta vẫn phải sống chung với những vấn đề của quá khứ.

Bộ phim BlacKkKlansman của Spike Lee không hề có ý định che giấu mục đích này. Ông đã lồng ghép câu chuyện về nạn phân biệt chủng tộc và đảng phái KKK thời hiện đại vào bối cảnh thập niên 70 của bộ phim với phân cảnh của cuộc tập hợp "Unite the Right" ở Charlottesville, Virginia và cái chết của người phản kháng thuộc phe đối lập - Heather Heyer trong vụ tấn công bằng xe nổi tiếng trong năm 2017.

Và, bất chấp những sự phản đối dai dẳng, với Chúa tể thời gian đầu tiên là nữ do Jodie Whittaker thủ vai, season mới nhất của Doctor Who sẽ tái hiện câu chuyện về Rosa Parks (người phụ nữ da màu từ chối đề nghị nhường chỗ cho một hành khách da trắng trên xe buýt) để hồi tưởng lại một bước ngoặt lớn trong Phong trào Dân quyền ở Mỹ năm 1955.

Khi các cuộc đấu tranh về bình đẳng bình quyền vẫn tiếp tục được dấy lên mạnh mẽ, phim ảnh và truyền hình sẽ tiếp tục lật lại những sự kiện, những bài học lịch sử tương ứng.

Những vấn đề về công nghệ

Bỏ qua các vấn đề về tính biểu tượng, chính trị và lịch sử, đôi khi phim lấy bối cảnh quá khứ chỉ để loại bỏ một phát minh phiền phức của nhân loại: chiếc điện thoại di động.

Đây là một vấn đề rất lớn trong các bộ phim kinh dị, khi nhiều bộ phim hoàn toàn có thể kết thúc chỉ trong vài phút với một cuộc điện thoại. Đôi khi, một số bộ phim như Don't Breathe đưa ra được những cách sáng tạo để kết hợp tính toàn năng của smartphone vào trong các phân cảnh hành động, nhưng đại đa số phim ảnh ngày nay đều phải "vắt óc" để nghĩ ra cách loại bỏ chúng khỏi diễn biến của bộ phim, nếu không muốn dùng "cách cổ điển" là… ở đây không không có sóng.

Lý do phim ảnh ảnh lấy bối cảnh quá khứ

Nhưng vấn đề ấy có thể được khắc phục một cách rất dễ dàng trong bối cảnh quá khứ, vì đơn giản là... nó chưa được phát minh. Đố bạn giữ bí mật được những con quái vật trong Kong: Skull Island trong kỷ nguyên của Instagram và Facebook đấy! Hay những tên sát nhân trong phim kinh dị chẳng hạn, muốn bạn không thể gọi điện cho ai, hắn chỉ cần cắt đứt dây điện thoại đi là xong.

Nói cách khác, chừng nào chúng ta vẫn còn chán ghét thực tại (nhưng có khi nào mà chúng ta không như vậy đâu), chúng ta sẽ còn được "tận hưởng" những bộ phim lấy bối cảnh quá khứ trong thời gian dài nữa.

Ngọc Linh

Chủ đề khác