Số liệu đánh giá phim của Rotten Tomatoes không chính xác đâu, hãy dùng của Metacritic!

Giả sử, bạn đến rạp chiếu phim và phải chọn giữa hai bộ phim A và B để vào xem. Bạn liền hỏi ý kiến 5 người bạn thân. Cả 5 người đều nói phim A không có gì đặc biệt, nhưng nhìn tổng thể là trên mức trung bình. Cũng trong 5 người đó, 4 người nói với bạn rằng phim B là một bộ phim tuyệt vời, và 1 người còn lại thì phàn nàn rằng phim không hay (dưới trung bình) và khuyên bạn không nên xem.

Nếu là bạn, bạn sẽ chọn một phim nào? Còn đối với tôi, câu trả lời chắc chắn sẽ bộ là phim B. Tôi sẽ chọn xem bộ phim có 80% khả năng là tuyệt vời, còn hơn là bộ phim có 100% khả năng là tạm ổn nhưng chỉ trên mức trung bình. Tuy nhiên, nếu bạn tham khảo các số liệu từ trang web tổng hợp kết quả đánh giá phim nổi tiếng Rotten Tomatoes, thì khả năng cao là bạn sẽ nghiêng về phương án đi xem phim A. Đây là kết quả của phương pháp thống kê kém hiệu quả mà trang web này sử dụng.

Có đến hàng triệu khán giả dựa vào các kết quả đánh giá của trang Rotten Tomatoes để chọn phim xem mỗi ngày, nhưng không nhiều người trong số đó thực sự hiểu cách thức hoạt động của nó. Điểm số mà Rotten Tomatoes chấm cho các phim được tính theo một trong những phương pháp thống kê đơn giản nhất: tỉ lệ các đánh giá tích cực mà một bộ phim nhận được từ các nhà phê bình phim có uy tín. Ví dụ, tại thời điểm tôi viết bài này, phim Aquaman đã nhận được 312 đánh giá từ các nhà phê bình được Rotten Tomatoes duyệt và cho là "có uy tín". 202 trong số các đánh giá này được trang web "cho là" tích cực; do đó, bộ phim siêu anh hùng đình đám đạt số điểm trên Rotten Tomatoes là 65% (202 chia cho 312). Số điểm này hoàn toàn không thống kê được sự khác biệt giữa những đánh giá "tuyệt vời" (mức độ cao của "tích cực") và những đánh giá chỉ "tạm ổn" (mức độ thấp của "tích cực"), bởi trang web này chỉ thống kê hai trạng thái đánh giá là "tích cực" và "tiêu cực".

Cách làm này thật là "điên rồ". Với tư cách là một nhà phân tích dữ liệu, nếu tôi cần đánh giá chất lượng của một sản phẩm nào đó, tôi sẽ không bao giờ lấy một tập hợp các ý kiến đánh giá với rất nhiều sắc thái cảm xúc khác nhau rồi chuyển chúng hết thành dạng dữ liệu mà các nhà thống kê vẫn gọi là nhị phân, tức là chỉ có hai trạng thái có hoặc không, 1 hoặc 0, hoặc tích cực hay tiêu cực. Với cách làm này, bạn sẽ bỏ lỡ rất nhiều thông tin quý giá. Thay vào đó, tôi sẽ tìm cách đánh giá mức độ tích cực và mức độ tiêu cực của từng đánh giá trên các thang điểm liên tục, như 0-100, A-F hoặc thậm chí là từ 1-5, rồi sau đó lấy điểm trung bình hoặc số trung vị của các con số đó.

May mắn thay, có một trang web đánh giá phim đã làm theo cách này, đó là Metacritic. Dù Rotten Tomatoes có thể có hàng tá tính năng hấp dẫn hơn, nhưng tôi vẫn lựa chọn Metacritic, chỉ đơn giản là bởi phương pháp chấm điểm phim của Metacritic hiệu quả và chính xác hơn so với Rotten Tomatoes.

Metacritic thu thập các bài đánh giá phim từ các nhà phê bình, xếp chúng vào thang điểm từ 0-100 tuỳ theo mức độ tích cực hay tiêu cực của bài viết, và sau đó tính toán con số trung bình của các điểm số đó. Tiêu chuẩn lựa chọn các nhà phê bình phim của Metacritic khắt khe hơn so với Rotten Tomatoes, do đó, chúng ta có thể thấy, trong khi Rotten Tomatoes tổng hợp ý kiến đánh giá của 312 nhà phê bình đối với phim Aquaman, thì Metacritic chỉ thu thập ý kiến đánh giá của 49 nhà phê bình mà thôi (bộ phim này có số điểm trên Metacritic là 55). Ngoài ra, Metacritic còn tính đến yếu tố uy tín và chuyên môn của nhà phê bình, chẳng hạn như những cây viết của tờ New York Times sẽ được xem là danh tiếng hơn do với những ký giả khác. Đánh giá của những cây viết uy tín sẽ chiếm tỉ trọng điểm cao hơn trong điểm đánh giá trung bình cuối cùng. Cả Rotten Tomatoes và Metacritic đều cho phép các nhà phê bình thay đổi mức đánh giá trên trang nếu họ cho rằng website nhận định chưa đúng về bài phê bình của họ.

Biểu đồ dưới đây tổng hợp điểm đánh giá phim của hai chuyên trang Metacritic and Rotten Tomatoes đối với các phim thuộc hai nhóm: phim nằm trong top 25 về doanh thu toàn cầu năm 2018 hoặc được đề cử Giải Quả cầu vàng năm 2018 cho một hạng mục chính của giải thưởng này. Các phim được liệt kê dưới đây cũng đều nhận được điểm số từ 60 trở lên ở cả hai trang tổng hợp kết quả đánh giá phim.

Khi so sánh điểm số mà hai trang Metacritic và Rotten Tomatoes chấm cho hai bộ phim đình đám trong năm qua là Crazy Rich Asians và A Star is Born, chúng ta có thể thấy sự khác biệt giữa công thức chấm điểm của hai website này. Crazy Rich Asians vốn là một bộ phim hài lãng mạn mang yếu tố giải trí là chính, nhận được điểm số 91 từ Rotten Tomatoes, trong khi A Star is Born, một ứng cử viên sáng giá ở hạng mục Phim hay nhất của Giải Oscar năm nay, lại chỉ nhận được điểm số đánh giá là 90. Gần như tương đương nhau, thậm chí Crazy Rich Asians còn nhỉnh hơn đôi chút. Trên chuyên trang Metacritic thì xảy ra điều ngược lại, Crazy Rich Asians chỉ nhận được 74 điểm, so với số điểm 88 của A Star is Born. Phải thừa nhận rằng cả hai bộ phim trên đều là những tác phẩm hay, tôi có thể chọn phim nào để xem cũng được, và mức đánh giá của hai phim này cũng có thể ở mức tương đương nhau. Tuy nhiên, với những khán giả "sành sỏi" và các nhà phê bình phim chuyên nghiệp, A Star is Born là tác phẩm có chất lượng cao hơn nhiều. Nếu tôi buộc phải đưa ra lựa chọn giữa một trong hai bộ phim trên, thì chắc chắn lựa chọn của tôi sẽ là phim của Gaga.

Điều duy nhất mà tôi cảm thấy không hài lòng lắm ở Metacritic là chuyên trang này giữ độc quyền phương pháp và công thức tính điểm phim của mình, để đảm bảo các bên thứ ba khác không sao chép được cách thức tính toán của họ. Tuy nhiên, sẽ tốt hơn nếu các thông tin này được công khai, để người đọc có thể tự mình đưa ra kiểm nghiệm và đánh giá của bản thân, để xem khán giả có đồng tình với ý kiến của các nhà phê bình có bài viết được lựa chọn đăng tải và tổng hợp trên trang này hay không. Nếu có độc giả nào tò mò và thực sự rảnh rỗi, họ có thể tìm một bộ phim cụ thể nào đó và đối chiếu ngược xem nhà phê bình nào đã cho bao nhiêu điểm; nhưng có lẽ ít ai làm vậy, bởi đây là một quá trình rất phức tạp và tốn thời gian.

Các số liệu là một công cụ quyền lực để đánh giá các tài nguyên văn hoá, nhưng với điều kiện chúng phải được sử dụng một cách hợp lý. Lần tiếp theo bạn chọn phim để ra rạp xem, và nếu bạn thực sự muốn xem một bộ phim hay, chứ không phải chỉ là "xem được", thì hãy cân nhắc lựa chọn trang tổng hợp kết quả đánh giá phim nào phù hợp hơn nhé!

An Huy