Thuế game: 2 góc nhìn – 0 lời giải

Hoàn toàn dễ hiểu khi các doanh nghiệp đang kinh doanh game online (GO) tại Việt Nam tỏ ra lo lắng khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội có động thái muốn tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với ngành GO. Nếu đánh thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) 10% lên GO, doanh nghiệp kinh doanh GO có thể sẽ rơi vào thế khó: một là phải nâng giá dịch vụ để bảo đảm lợi nhuận, hai là vẫn giữ nguyên giá dịch vụ và chịu thu lãi ít hơn.

2 góc nhìn…

Ở góc nhìn thứ nhất, từ phía nghị trường, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính -; Ngân sách của Quốc Hội Phùng Quốc Hiển cho biết đa phần ý kiến trong Ủy ban ủng hộ việc áp thuế TTĐB đối với GO. GO lâu nay dưới góc nhìn của các nhà quản lí và xã hội học là một ngành kinh doanh dịch vụ thu lợi nhuận khủng nhưng các sản phẩm đa phần có tính chất gây nghiện, bạo lực và có tác động tiêu cực đến đời sống xã hội.

Dư luận xã hội nói chung có cái nhìn không thiện cảm với game online

Theo đề xuất của Bộ Tài chính trình lên Chính phủ, nếu áp mức thuế TTĐB 10% lên GO thì tăng nguồn thu cho ngân sách được tương đương 650 tỉ đồng/năm. Thuế TTĐB đánh vào người sử dụng. Vì thế có thể hiểu rằng việc áp mức thuế 10% này cũng đồng nghĩa là dùng biện pháp tài chính để hạn chế người chơi GO, đặc biệt là đối với giới trẻ.

Góc nhìn thứ hai từ các doanh nghiệp chắc chắn là không "đồng cảm" với góc nhìn thứ nhất. Một trong những doanh nghiệp phát hành GO hàng đầu Việt Nam là VNG, năm 2013 lợi nhuận giảm đến 75%, đã cho biết lĩnh vực kinh doanh GO đang gặp rất nhiều khó khăn. Cả những doanh nghiệp khác như FPT Online hay VTC Game cũng thế, doanh số và lợi nhuận đều sụt giảm trong năm trước. Tuy nhiên, tổng doanh thu thị trường GO thì không giảm mà còn tăng. Đơn giản là vì càng cạnh tranh thì "chiếc bánh" cũng được kéo to ra và bị chia ra càng nhiều phần; mà "chiếc bánh" càng béo bở thì càng nhiều bên xông vào muốn chiếm "phần sư tử".

Cái khó khăn của thị trường GO trong một, hai năm trở lại đây được đưa ra cũng nhằm tiếp cận vấn đề theo hướng mong "đèn trời soi xét". Nhưng còn một cách tiếp cận khác, mà các doanh nghiệp GO đang muốn thuyết phục cánh truyền thông đồng cảm với họ, là tình trạng game lậu.

Đánh thuế các doanh nghiệp "có tóc" làm game và kinh doanh GO một cách đường đường chính chính, với doanh thu năm 2013 theo Bộ Tài chính đã lên đến xấp xỉ 8.000 tỉ đồng - tất nhiên trong đó đã đóng góp vào ngân sách một khoản không nhỏ - nhưng còn các doanh nghiệp đang kinh doanh game lậu tại Việt Nam thì sao? Rồi còn những "đại gia" như Facebook… chẳng hạn, kinh doanh game xuyên biên giới thì xử lý thế nào? Đó là những "đại gia" lắm "tóc" nhưng rất tiếc lại không "mọc" ở Việt Nam nên không có cách nào để "nắm" cho được.

Chưa xử được game lậu mà đã đi áp thuế TTĐB đối với các công ty kinh doanh game trong nước chính là vấn đề khiến các doanh nghiệp lo lắng. Bởi theo họ, khi đó sẽ phát sinh lắm hệ lụy. Sẽ là cạnh tranh không lành mạnh giữa một bên phải chịu "sưu cao thuế nặng" với một bên đang nằm ngoài vòng cương tỏa. Sẽ là một cú đẩy vô hình trung càng đưa game thủ Việt đến gần con đường chơi game lậu trả phí qua các tài khoản hoặc thậm chí dùng thẻ tín dụng để chi trả mà chúng ta chưa thể kiểm soát hết được những con đường "chảy máu ngoại tệ" ra bên ngoài.v.v…

Hai góc nhìn với hai lập luận khác nhau, phải khách quan nhìn nhận là không sai, mà phải công nhận rằng còn bắt nguồn từ thực tế thị trường và đời sống xã hội trong suốt khoảng 10 năm qua từ khi GO bắt đầu chính thức được phát hành tại Việt Nam.

Lời giải ở đâu?

Theo số liệu cũng của Bộ Tài chính, cả nước hiện có 58 doanh nghiệp cung cấp dịch vụ GO trên thị trường với tổng vốn điều lệ khoảng 1.156 tỉ đồng và tạo ra doanh thu gần 8.000 tỉ đồng. Tuy nhiên, khoản doanh thu này mới chỉ được xem là chiếm khoảng 30% vì theo các doanh nghiệp chính thức kinh doanh GO thì trên thị trường hiện nay có đến 70% là game lậu.

Thị trường GO Việt Nam đã hình thành,  phát triển được 10 năm và đã bước vào thời kì cạnh tranh quyết liệt thế nhưng tính minh bạch lại chưa thật sự rõ nếu không nói rằng còn quá nhiều màn trướng tạo nên sự tranh tối tranh sáng.

Còn nhớ trong một cuộc hội thảo về quản lí GO cách đây hơn 2 năm tại Hà Nội, chính các doanh nghiệp kinh doanh gamne lớn làm ăn đường đường chính chính cũng phải thừa nhận là có làm game lậu dưới nhiều trạng thái: Có những đầu game chưa được cấp phép đã phát hành, có những đầu game khó có cơ hội được cấp phép đã được tung ra cho người chơi… Như vậy trong số các doanh nghiệp lớn phát hành GO chính thức tại Việt Nam, liệu có mấy doanh nghiệp hoàn toàn vô can với game lậu?

Đề cập như thế để thấy rằng thị trường GO tại Việt Nam hiện nay hoạt động theo trạng thái chủ đạo "nửa công khai nửa bí mật". Nhiều công ty lớn đẻ ra hàng loạt công ty nhỏ để phát hành những tựa game chưa được cấp phép. Những tựa game ở ngoài vòng cương tỏa này cơ quan quản lí có biết đến không? Theo tôi, nếu nói các cơ quan quản lí nắm rõ được hết cũng không hẳn nhưng cũng không thể nói rằng không nắm được gì. Báo chí đã nêu ra nhiều vụ kinh doanh game lậu nhưng có mấy vụ được xử lí kiên quyết?

Cách đây vài năm trong một cuộc làm việc với đại diện một hiệp hội về nội dung số tại TP.HCM ông Chu Tiến Dũng đã trình bày rất rõ quan điểm rằng: Việc sản xuất GO mới được xếp vào ngành công nghiệp công nghệ cao và nhà nước cần có cơ chế, chính sách để khuyến khích phát triển. Còn hoạt động kinh doanh, phát hành GO nhập từ nước ngoài về chỉ thuần túy là hoạt động kinh doanh dịch vụ và thậm chí cần được xem xét là một ngành dịch vụ giải trí đặc biệt cần có các chế tài đúng mức. Hiện nay, một số doanh nghiệp đưa ra các lập luận rằng Trung Quốc hay Hàn Quốc đều khuyến khích doanh nghiệp game phát triển nhưng cần phân biệt rạch ròi rằng, các quốc gia đó chủ yếu là khuyến khích nhà sản xuất chứ không hẳn dành chế độ ưu đãi hậu cho các doanh nghiệp phát hành. Theo thực tế thị trường GO tại Việt Nam từ 10 năm trở lại đây, ngành kinh doanh, phát hành GO càng mạnh thì ngoại tệ trả ra nước ngoài càng lớn, đặc biệt là rơi vào túi của hai "ông lớn" Trung Quốc và Hàn Quốc.

Kinh doanh game online ở Việt Nam chủ yếu là "phát hành" game

Quản lí thị trường GO lỏng lẻo để rộ lên các cao trào game lậu trách nhiệm thuộc về Bộ TT&TT cùng hệ thống ngành dọc ở địa phương. Bản chất của ngành GO tại Việt Nam hiện nay – sản xuất ra sao và phân phối như thế nào - hẳn khó có bộ ngành nào nắm rõ như Bộ TT&TT. Vậy một góc nhìn thứ ba từ vấn đề áp thuế TTĐB lên GO đang được dư luận quan tâm chờ đợi không phải bắt đầu từ nơi nào khác mà chính là Bộ TT&TT. Và theo tôi, lời giải cho vấn đề này một cách khách quan, hợp lí và thấu hiểu nhất chính là từ Bộ TT&TT.

Thẩm Hồng Thụy