Trong khi qui định nộp bổ sung ảnh chân dung và thông tin cá nhân của chủ thuê bao di động còn chưa hoàn tất, thì các thuê bao lại sắp rơi vào những ngày tháng… nháo nhào tiếp theo: Những chủ thuê bao di động 11 số sẽ phải chuyển sang 10 số.
Người dùng di động là "nạn nhân"…
Nhìn một cách công tâm về qui định bổ sung ảnh chân dung và thông tin chính chủ của thuê bao di động, đa phần lỗi thuộc về lịch sử có phần lớn do người dùng kê khai man, khai dối thông tin; do nhà mạng chạy theo phát triển thuê bao bằng mọi giá đã chấp nhận tình trạng SIM đăng kí thông tin khống của các đại lí. Một phần lỗi tiếp theo thuộc về cơ quan quản lí đã đưa ra qui định mới bổ sung ảnh chân dung gây phiền hà đối với thuê bao.
Song với kế hoạch chuyển đổi thuê bao di động 11 số sang 10 số sắp tới, theo quyết định của Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông bắt đầu triển khai từ ngày 15/9/2018, thì người dùng di động và nhà mạng là "nạn nhân".
Đầu số di động 11 số được chính Bộ Bưu chính Viễn thông (nay là Bộ Thông tin và Truyền thông) cấp cho các doanh nghiệp thông tin di động từ năm 2007. Trên thực tế thị trường, đa phần SIM 11 số đều rơi vào tình trạng SIM khuyến mãi, SIM "rác" phát tán tin nhắn "rác". Theo số liệu trước đây, trong nửa đầu của năm 2017 lượng SIM "rác" được Bộ Thông tin và Truyền thông loại bỏ, thu hồi lên đến hơn 20 triệu thì trong đó phần lớn là SIM 11 số.
Trong suốt những năm qua, Viettel là mạng di động được cấp nhiều đầu 11 số nhất (0162, 0163, 0164, 0165, 0166, 0167, 0168, 0169). Cùng được cấp 5 đầu số 11 số là MobiFone (0120, 0121, 0122, 0126, 0128) và VinaPhone (0123, 0124, 0125, 0127, 0129). Trong khi đó, Vietnamobile được cấp 2 đầu số 11 số (0188, 0186) và Gmobile chỉ được cấp 1 đầu số (0199). Tuy nhiên, hàng trăm triệu thuê bao di động 11 số đã dần rơi rụng vì không được ưa thích, thậm chí nhiều người nếu nhận được cuộc gọi từ thuê bao 11 số cũng chẳng thích thú gì nghe máy. Đối với nhà mạng, rõ ràng hiệu quả kinh doanh SIM 11 số kém hơn rất nhiều so với SIM 10 số.
Theo công bố mới nhất ngày 29/5, có khoảng 60 triệu thuê bao di động sẽ bị ảnh hưởng bởi kế hoạch chuyển đổi từ thuê bao 11 số sang thuê bao 10 số của Bộ Thông tin và Truyền thông. Với một số lượng lớn thuê bao như vậy phải thay đổi đầu số, việc bị gián đoạn, mất liên lạc với các số trong danh bạ sẽ là chuyện tất yếu.
Người dùng bị thiệt hại - ai chịu?
Việc chuyển đổi thuê bao di động 11 số sang 10 số đang đẩy nhà mạng và đặc biệt là người dùng vào một sự thụ động phải chấp hành chứ họ hoàn toàn không có lỗi. Họ sẽ phải mất công rà soát, đối chiếu lại các số thuê bao cũ để suy ra số thuê bao mới trong danh bạ; hoặc bị gián đoạn, thậm chí mất liên lạc với các số cũ. Đối với các hộ kinh doanh, đơn vị, doanh nghiệp sẽ chịu thiệt hại nhất định khi phải in, sơn lại số điện thoại liên hệ trong các tài liệu, trên bảng hiệu…
Trước đó, mạng điện thoại cố định cũng từng vài lần thay đổi đầu số, năm 2008 là thêm số 3 vào trước dãy số điện thoại, năm 2017 là đổi mã vùng điện thoại và thêm số 2 vào mã vùng, khiến cho cả chục triệu thuê bao điện thoại cố định bị ảnh hưởng. Chịu thiệt hại nhiều nhất là các doanh nghiệp, tốn cả tỉ đồng để dán, in ấn cập nhật số điện thoại mới. Nhiều doanh nghiệp taxi cho biết, mỗi lần thay đổi đầu số điện thoại, việc in và dán lại đề-can trên xe ít nhất cũng hơn 100.000 đồng/xe, đó là chưa tính các chi phí in, sơn lại bảng hiệu, danh thiếp, tờ rơi quảng cáo.v.v… Các công ty sản xuất, thương mại, dịch vụ cũng bị ảnh hưởng với số lượng lên đến hàng triệu doanh nghiệp, và thiệt hại cũng rơi vào những khoản chi để in ấn, dán và sơn cập nhật số điện thoại mới.
Tuy nhiên, việc thay đổi và quy hoạch đầu số điện thoại cố định do nhu cầu phát triển và yêu cầu thống nhất trong quản lý, thì cũng có thể tạm chấp nhận. Nhưng việc chuyển đổi đầu số từ 11 số sang 10 số thực chất chỉ là giải pháp để "gỡ" cho các nhà mạng những vướng mắc do đầu số 11 tác động lên hiệu quả kinh doanh, chứ về mặt xã hội và người dùng thì lâu nay ai đã dùng cũng quen rồi, liệu có cần thiết phải chuyển đổi, cái lợi so với cái hại có được đưa ra cân nhắc hay chưa?
Bộ Bưu chính Viễn thông đã cấp đầu số di động 11 số cho doanh nghiệp khai thác. Giờ đây, Bộ Thông tin và Truyền thông lại ra quyết định chuyển đổi, thì những hệ lụy và phiền phức do chính phía cơ quan ra quyết định gây ra. Tất nhiên, cơ quan chức năng có thể giải thích lí do là kế hoạch thay đổi phục vụ cho lợi ích chung. Song với nhiều lần thay đổi đầu số trong những năm qua, từ đầu số cố định đến đầu số di động, đều gây ra thiệt hại cho người dân và doanh nghiệp, càng cho thấy vấn đề về tầm nhìn quản lí.
Ở những quốc gia tiên tiến có luật pháp bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được tôn trọng cao, người dùng hoàn toàn có quyền khởi kiện cơ quan quản lí về những qui định gây ra hệ lụy đặc biệt là gây thiệt hại đối với họ chứ không phải cứ muốn là cho sử dụng và cứ muốn là thu hồi và bắt chuyển đổi gây phiền phức, rắc rối cho hàng chục triệu thuê bao.
Một cách quản lí với tầm nhìn ngắn hạn, thiếu kiên quyết của cơ quan quản lí viễn thông quốc gia chính là ngọn nguồn dẫn đến những cuộc chuyển đổi gây ra nhiều hệ lụy như hiện nay. Thuê bao điện thoại cố định và di động tại Việt Nam sẽ còn phải chịu bao nhiêu lần nữa phải bổ sung thông tin, hình ảnh và chuyển đổi đầu số như thế này nữa?
"Thủ phạm" chính là cách quản lí bất cập từ một tầm nhìn ngắn hạn. Nhưng suy cho cùng tất cả cũng từ con người quản lí - từ cấp tham mưu cho đến cấp có thẩm quyền ra quyết định. Và một lần nữa, người dân phải cắn răng gánh chịu sự phiền phức và thiệt hại vì lí do "qui hoạch lại kho số viễn thông" quốc gia.
Thẩm Hồng Thụy