Liên tiếp trong những ngày cuối năm 2019, hai sàn thương mại điện tử được khá nhiều người biết đến là Adayroi.com và Lotte.vn đã tuyên bố đóng cửa sau nhiều năm tham gia thị trường nhưng thực sự không kiếm được "vai vế" khả dĩ, cho dù đằng sau hai sàn này là những "ông lớn".
"Ông lớn" chống lưng chưa chắc thắng
Đứng sau Lotte.vn thì khỏi phải bàn, vì Lotte.vn là một trong những "đứa con" của Tập đoàn Lotte đầu tư tại Việt Nam. Đây là tập đoàn kinh tế tư nhân có qui mô lớn thứ 5 tại Hàn Quốc.
Còn Adayroi.com là "đứa con" của Vingroup, cũng là doanh nghiệp kinh tế tư nhân có qui mô cũng như doanh thu lớn hàng đầu tại Việt Nam.
Xa hơn vào tháng 11/2018, sàn thương mại điện tử Vuivui.com của Thế Giới Di Động cũng phải nói lời từ giã thị trường vì chịu không nổi sự cạnh tranh đầy kim tiền dù trước đó từng mạnh miệng tuyên bố "chúng tôi không làm thương mại theo kiểu đốt tiền". Nhưng rồi các đối thủ "đốt tiền" quá khủng khiếp và Vuivui.com không thể chịu nổi nhiệt, và cũng không thể có quá nhiều tiền để "đốt" nên đành thúc thủ. Cần biết rằng từ thời điểm đó cho đến bây giờ, Thế Giới Di Động là nhà bán lẻ số 1 Việt Nam về điện thoại, máy tính xách tay và thậm chí cả mặt hàng bách hóa thực phẩm.
Một cái tên nữa cũng được khá nhiều người biết đến là sàn thương mại điện tử chuyên về thời trang Robins.vn. Tiền thân sàn này có tên Zalora.vn được Central Group của tỉ phú Thái mua lại từ Rocket internet (Thụy Điển) và đổi tên, nhưng cũng chỉ được một thời gian khá ngắn thì đóng cửa cho tới nay.
Thương mại điện tử thời nay cần có rất nhiều tiền, và tất nhiên là rất cần có "ông lớn" chống lưng. Đơn cử Lazada.vn đã được Alibaba mua lại từ tập đoàn Rocket Internet, sau đó bơm thêm vào hàng tỉ USD. Shopee có tập đoàn SEA đứng đằng sau, mà SEA thì có vốn đầu tư của Tencent – một trong hai doanh nghiệp tư nhân có vốn hóa lớn nhất Trung Quốc và Châu Á. Tiki.vn thì được JD.com – một trong "tam đại gia" thương mại điện tử của Trung Quốc – đầu tư hàng chục triệu USD.;
Trong rất nhiều ngành và lĩnh vực, thường thì được "ông lớn" chống lưng hay đầu tư sẽ khá yên tâm là cứ thế thuận buồm xuôi gió phát triển. Thế nhưng trong lĩnh vực thương mại điện tử dường như rất khác, "ông lớn" chống lưng chưa thể quyết định được đến sự tồn vong về dài lâu. Bởi các "ông lớn", nhiều khi cũng bí rị về dòng tiền và phải "giật gấu vá vai" chứ chẳng phải lúc nào cũng rủng rỉnh. Khi đó, những ai được chống lưng có khi lại dễ bị hẫng lưng.
Từ những trường hợp nêu trên đã cho thấy rõ như thế. Thậm chí, trường hợp Thế Giới Di Động, sở trường về bán lẻ là thế, nhưng cuối cùng cũng phải đưa ra quyết định sớm sủa đóng cửa sàn Vuivui.com để khắc phục cho giây phút mơ mộng, hưng phấn quá độ đã đưa ra quyết định dấn thân vào thương mại điện tử.
"Chiếc bánh" chục tỉ đô nhưng không ít vị đắng
Nếu chỉ xét thuần túy trên con số trong phạm vi khu vực Đông Nam Á, qui mô thị trường thương mại điện tử B2C (từ doanh nghiệp đến người tiêu dùng) của Việt Nam là "chiếc bánh" ngọt ngào tăng trưởng đều và mạnh qua từng năm.
Tính từ năm 2015 trở lại đây, thị trường thương mại điện tử Việt Nam luôn đạt mức tăng trưởng cao: Năm 2015 mức tăng trưởng 37% với qui mô thị trường 4,07 tỉ USD; năm 2016 là 23% và 5 tỉ USD; năm 2017 tăng trưởng 24% và giá trị đạt 6,4 tỉ USD; năm 2018 tăng trưởng 30% và qui mô thị trường đạt 8,06 tỉ USD. Năm 2019, dự báo qui mô thị trường thương mại điện tử B2C của Việt Nam sẽ đạt khoảng 10 tỉ USD.
Trong khu vực Đông Nam Á, qui mô thị trường thương mại điện tử Việt Nam chỉ kém mỗi Indonesia về giá trị (8,06 tỉ USD so với 9,5 tỉ USD vào năm 2018). Nhưng về sự sôi động, mức tăng trưởng cũng như tiềm năng phát triển, thị trường thương mại điện tử Việt Nam có nhiều hứa hẹn. Có lẽ vì thế, hầu hết các "ông lớn" thương mại điện tử Châu Á đã đặt chân vào thông qua kênh này hay kênh khác.
8 tỉ đô hay 10 tỉ USD là "chiếc bánh" ngọt ngào nhưng trên thực tế, vị đắng của "chiếc bánh" này cũng thuộc loại "đắng đến dã tật" khiến nhiều "ông lớn" nhận ra rằng cho dù họ là doanh nghiệp lớn và rất lớn nhưng chưa hẳn đã phù hợp hay đủ sức bước vào thương trường thương mại điện tử vốn khốc liệt về cạnh tranh và "đốt tiền".
Sau khi "những cuộc chia li" đầy kim tiền tiếp tục diễn ra với Adayroi.com và Lotte.vn, thị trường thương mại điện tử B2C tại Việt Nam chỉ còn 4 cái tên khả dĩ nhất chính là Lazada, Shopee, Tiki và Sendo. Sendo trước đây yếu lực nhất trong 4 cái tên trên nhưng gần đây đã có chút bứt phá về lượng truy cập. Bốn sàn lớn này chia đôi chiến tuyến là gồm hai doanh nghiệp Việt và hai doanh nghiệp FDI. Song tựu trung, cả 4 sàn đều nhờ vào vốn đầu tư ngoại là chủ yếu.
Trong lúc này, sự cách biệt một khoảng cách không quá xa giữa các sàn chưa nói lên được điều gì lớn.
Bởi vấn đề quan trọng không phải chỉ là có "ông lớn" chống lưng mà là vốn lớn. Song yếu tố còn quan trọng hơn vấn đề vốn lớn chính là trường vốn. Bởi cuộc tranh đua trên thị trường thương mại điện tử B2C tại Việt Nam hiện nay không phải là cuộc đua tốc độ với cự li 100m, mà là cuộc đua marathon đường dài...
Dạ Thảo