Các tin tức hàng ngày, cả tin giả và tin thật, về bệnh viêm đường hô hấp cấp do virus Corona mới đang hoành hành tại Vũ Hán – Trung Quốc và đã lây lan sang nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam, không khỏi khiến người dân hoang mang lo lắng. Tuy nhiên chúng ta có những căn cứ để không quá hoang mang lo lắng, thay vào đó cần bình tĩnh tuân thủ các hướng dẫn phòng chống dịch của các chuyên gia y tế.
Hiện có rất nhiều các hoang tin không có thật
Trên thực tế, như mọi bệnh dịch khác, chúng ta không được chủ quan trước bệnh dịch lần này, song cũng không hoang mang làm trầm trọng thêm vấn đề. Chúng ta cần đọc kỹ thông tin để nhận định tin giả hay tin thật, tránh lan truyền những thông tin thất thiệt càng khiến cho xã hội nhiễu loạn, tạo cơ hội cho những kẻ trục lợi từ tin giả.
Chẳng hạn, tuần trước có tin nhà nước sẽ "Phun thuốc ngừa corona trên bầu trời toàn quốc" và khuyến cáo mọi người không ra đường trong thời gian phun thuốc, khiến nhiều người tin và lan truyền qua các mạng xã hội. Dễ thấy đây là tin giả vì đây là biện pháp chống dịch lãng phí, không hiệu quả, trong bối cảnh dịch bệnh ở Việt Nam chưa hề nghiêm trọng, nói chung là nghe đã thấy phi lý mà vẫn có nhiều người tin và hoang mang. Ngay sau đó, cơ quan công an đã điều tra ra người bịa đặt tin này là H.T.V.T, một hotgirl xứ Thanh.
Ngày 27/1/2020, khi thông tin chính thức cho biết mới chỉ có 2 cha con người Trung Quốc tại Việt Nam dương tính với corona thì Facebook xuất hiện hoang tin "sáu người Trung Quốc bị nhiễm virus corona đang cách ly cấp cứu ở BV đa khoa An Phước (Bình Thuận)". Công an TP Phan Thiết đã vào cuộc làm rõ, hoang tin này do một phụ nữ 33 tuổi chuyên bán hàng online tự bịa đặt để câu view.
Ngày 6/2, công an huyện Quỳnh Lưu (Nghệ An) đã triệu tập chủ trang Facebook Tran Minh Thanh để làm rõ về việc phát tán, đưa thông tin sai sự thật trên mạng xã hội khi chị này viết trên Facebook: "Xóm 3, Quỳnh Thanh đã có người bị vi rút Corona rùi. Mọi người Quỳnh Thanh cẩn thận nhé với những người đi Trung Quốc về nha", trong khi thực tế, cho đến chiều 6/2, trên địa bàn Nghệ An, Hà Tĩnh chưa có trường hợp nào xét nghiệm dương tính với virus Corona. Chị này đã khai nhận thông tin trên là bịa đặt để câu like, câu view và đã gỡ bỏ nội dung trên trang Facebook cá nhân.
Trước đó, ngày 3/2, phòng Công tác (Bệnh viện Chợ Rẫy) đã nhận được một đoạn ghi âm thông qua hộp thư trên fanpage của Facebook. Đoạn ghi âm dài khoảng 1 phút với nội dung phao tin có 33 người chết vì virus corona. Cụ thể, người phụ nữ trong đoạn ghi âm nói với người khác: "Có một người quen biết làm trong khoa Gây mê bệnh viện tiết lộ, có 33 người chết vì nhiễm virus corona và tin này sự thật 100%. Anh này nói xong chuyện này ngày mai cũng nghỉ việc luôn. Ảnh bảo với tình trạng thế này dịch sẽ lây lan trong 10 ngày nữa, mọi người nên mua đồ tích trữ…". Ông Nguyễn Tri Thức – Giám đốc Bệnh viện Chợ Rẫy đã bác bỏ thông tin này, đồng thời đánh giá vụ việc có tính chất nghiêm trọng nên đã báo cho Cơ quan điều tra Công an TP Hồ Chí Minh vào cuộc xử lý.
Ngoài những tin đồn về số người mắc bệnh, mạng xã hội Facebook còn lan truyền những tin gây sốc về khẩu trang phòng dịch, trong đó có nhiều lời khẳng định chắc nịch phải dùng khẩu trang chuyên dụng N95 với chi phí đắt đỏ lên tới 100 nghìn đồng mới có giá trị phòng bệnh. Rất nhiều tin tức tương tự cũng đã được lan truyền một cách thiếu hiểu biết trên mạng, bao gồm cả những người nổi tiếng như ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng, diễn viên Ngô Thanh Vân... Theo tổng hợp của VnReview, số người bị xử lý vì tung tin giả về virus corona lên đến 170 người, nhiều gấp 14 lần số người bị nhiễm bệnh.
Để không sập bẫy tin giả, chúng ta cần rất thận trọng khi chia sẻ tin tức, chỉ đọc và theo dõi tin tức trên các báo lớn có uy tín, nguồn chính thức của Ban Chỉ đạo Quốc gia phòng chống dịch bệnh viêm đường hô hấp do chủng mới của virus conora gây ra, của Bộ Y tế và các cơ quan có thẩm quyền.
28 quốc gia/vùng lãnh thổ có người nhiễm virus, song 97% là ở Vũ Hán, Trung Quốc
Mặc dù số người nhiễm virus corona mới vẫn có song tại Việt Nam chúng ta không cần phải quá lo lắng, bởi Vũ Hán/Hồ Bắc chiếm tới 97% trong tổng số ca tử vong và 67% tổng số người nhiễm virus corona. Số người chết tăng thêm mỗi ngày là do tình trạng hệ thống y tế địa phương quá tải trong ứng phó dịch bệnh. Theo ông Hu Lishan - quan chức cấp cao tại Vũ Hán, thành phố có khoảng 11 triệu dân nhưng có 8.182 người được nhập viện điều trị tại 28 bệnh viện với tổng số 8.254 giường bệnh. Không chỉ thiếu giường bệnh, Vũ Hán cũng đang rất thiếu vật dụng, trang thiết bị, tài nguyên y tế. Hiện tại tỉ lệ người nhiễm virus đã có dấu hiệu suy giảm và nếu Vũ Hán được tăng cường trang thiết bị y tế cũng như tiếp tục hạn chế/cấm đi lại thì dịch bệnh sẽ sớm được khoanh vùng và đẩy lùi.
Hầu hết các ca nhiễm mới và các ca tử vong vì nCov-2019 đều ở Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc - Trung Quốc. Ảnh: Getty Image
Tại Việt Nam, dịch bệnh vẫn đang được kiểm soát tốt. Hiện tại tổng cộng có 14 ca dương tính với virus nCoV, trong đó có 2 cha con người Trung Quốc thì 1 người đã khỏi bệnh, 1 Việt kiều Mỹ, 11 người Việt Nam khác thì có 9 người ở Vĩnh Phúc, 1 người ở Thanh Hoá đã khỏi bệnh và 1 người ở Khánh Hoà đã khỏi bệnh. Khu vực tỉnh Vĩnh Phúc đã sớm được cách ly ở mức cao ngay từ cuối tháng 1. Bộ Y tế đã cách ly 8 người trong đoàn công nhân ở Vĩnh Phúc đi từ Vũ Hán về và đã khoanh vùng cách ly đặc biệt, trong đó các địa phương xung quanh Vĩnh Phúc cách ly 3 vòng, riêng Vĩnh Phúc cách ly 4 vòng, bao gồm cách ly bệnh nhân, người nghi nhiễm, người tiếp xúc với bệnh nhân, người tiếp xúc với người tiếp xúc cùng bệnh nhân. Chưa thấy người nhiễm mới ở các tỉnh thành khác.
Một người bệnh lây cho 2,2 người – tỉ lệ thấp so với nhiều dịch bệnh trước đây
Theo đại diện Tổ chức Y tế thế giới, phần lớn bệnh nhân có biểu hiện nhẹ, trung niên và cao tuổi nguy cơ lớn hơn, ít ca bệnh báo cáo ở trẻ nhỏ.
Đáng lưu ý nhất là tỷ lệ tử vong, SARS 10%, MERS- CoV 34%, viêm phổi Vũ Hán nCoV 2%. Đại đa số ca tử vong ở Vũ Hán, chỉ có 2 ca tử vong ngoài Vũ Hán nhưng đều có tiền sử đi từ Vũ Hán.
Tương tự với cúm, một người nhiễm nCoV lây cho 2,2 người. Những bệnh hay gặp ở Việt Nam, như sởi tỷ lệ 12-18, cao hơn nCoV.
Không thể so sánh với Ebola nếu so về tốc độ lây nhiễm cũng như tỷ lệ tử vong. Tuy nhiên đây là bệnh do virus và chúng ta chưa có thuốc đặc trị và văcxin, nhưng điều trị hỗ trợ vẫn đang cho hiệu quả cao.
Hơn 1 tháng trước chúng ta biết rất ít về virus này, nhưng trong thời gian qua đã có hơn 800 bài báo khoa học được công bố, người ta đã biết nhiều hơn về virus corona, chắc chắn sẽ sớm tìm ra cách đẩy lùi căn bệnh này.
Hầu hết bệnh nhân nhiễm virus corona tự hồi phục sau 1 tuần
GS.TS Nguyễn Văn Kính - nguyên giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương - cho biết việc lây nhiễm virus corona có thể diễn ra trong vòng 15 phút. Người nhiễm virus nCoV có biểu hiện nhiều thể lâm sàng. Có thể không biểu hiện triệu chứng, có thể nhẹ có sốt nhẹ, ho nhẹ và rát họng.
Thể điển hình nhất là biểu hiện sốt, ho, hắt hơi, chảy mũi, đau họng, khó thở, X-quang có hình ảnh viêm phổi. Ở thể nặng có xuất hiện phù phổi cấp, tổn thương phổi, suy hô hấp.
Tuy nhiên, theo ông Kính, hầu hết bệnh nhân nhiễm virus corona mới chỉ xuất hiện triệu chứng nhẹ như sốt nhẹ, ho, mệt mỏi, không viêm phổi và tự hồi phục sau khoảng 1 tuần. Có khoảng 30-50% người nhiễm bệnh có viêm phổi và 30% trong số này cần thở máy. Ở những người có diễn tiến nặng có thể xuất hiện biến chứng tổn thương gan, thận.
GS.TS Nguyễn Văn Kính cho biết hiện viêm phổi do virus corona mới chưa có thuốc đặc hiệu và văcxin phòng bệnh. Do đó, điều quan trọng lúc này là điều trị triệu chứng, nâng cao thể trạng người bệnh và điều trị biến chứng.
Thực tế nhiều ca nhiễm virus corona chết do diễn biến các bệnh nền chứ không phải do chính virus. Do đó, trong quá trình điều trị cần tập trung điều trị cả bệnh do virus và các bệnh nền.
Hiểu cách thức lây nhiễm của virus đề phòng bệnh
Dựa trên các nghiên cứu cũng như thực tiễn diễn biến bệnh, chủng virrus corona mới nCoV-2019 ban đầu xuất hiện từ nguồn động vật nhưng hiện có khả năng lây từ người sang người. Điều quan trọng cần lưu ý là sự lây lan từ người sang người có thể xảy ra liên tục. Ở người, virus lây từ người này sang người kia thông qua tiếp xúc với dịch cơ thể của người bệnh. Tùy thuộc vào mức độ lây lan của chủng virus, việc ho, hắt hơi hay bắt tay có thể khiến người xung quanh bị phơi nhiễm. Khi người bị nhiễm bệnh hắt hơi hoặc ho sẽ bắn ra những giọt li ti trong bán kính khoảng 2m (nếu người nhiễm không đeo khẩu trang). Những hạt li ti này có thể bay vào mắt những người đứng rất gần (cự ly dưới 1m) và cũng có thể gây lây nhiễm. Nếu không rửa tay thường xuyên, tay chạm vào những chỗ mà người nhiễm hắt hơi và ho vào trước đó, rồi lại đưa tay lên dụi mắt thì virus sẽ lây qua đường mắt.
Theo PGS.TS Nguyễn Việt Hùng, trưởng Khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn, Bệnh viện Bạch Mai, 3 đường lây cơ bản của virus corona là đường tiếp xúc (tiếp xúc với bệnh nhân, với bề mặt có dịch tiết nhiễm virus), qua các giọt bắn và ít hơn là lây qua không khí.
"Qua đường lây này cho thấy cách phòng bệnh chủ yếu là ngăn ngừa nguồn lây thông qua việc vệ sinh bề mặt, thường xuyên rửa tay, ngăn giọt bắn bằng khẩu trang. Nhưng không phải hoảng loạn vì khẩu trang vải được giặt sạch, khẩu trang y tế đều có tác dụng ngăn ngừa giọt bắn. Chỉ những người có tiếp xúc với bệnh nhân trực tiếp tại khu vực cách ly mới cần sử dụng khẩu trang N95" - ông Hùng nói.
"Khi đeo khẩu trang chúng ta phòng cho người khác khi có biểu hiện nhiễm, nếu giữ khoảng cách ít nhất 1m nguy cơ sẽ giảm xuống. Rửa tay sạch là biện pháp kinh điển nhưng hiệu quả cao" - đại diện Tổ chức Y tế thế giới cho biết.
Theo phân tích của ông Vũ Ngọc Sơn, chuyên gia về phòng chống virus máy tính của Công ty An ninh mạng Bkav, virus muốn xâm nhập vào cơ thể thì phải có "đối tác", giống như virus máy tính muốn lây vào máy thì cũng phải chọn file phù hợp để lây, không phải file nào nó cũng lây được. Đối tác phù hợp của virus corona (và đa số virus khác) là các tế bào có ở mắt, mũi, miệng. Các tế bào ở tay, da không phải là đối tác phù hợp. Vì vậy, nếu virus bám vào tay, vào người thì chưa lây, nhưng nếu đưa tay lên mũi, mắt, miệng thì nó lây, giống như thả cá vào nước. Các nghiên cứu cho thấy chúng ta chạm vào các bề mặt ở nơi công cộng trung bình 3,3 lần một giờ và chạm vào miệng hoặc mũi khoảng 3,6 lần một giờ. Như vậy tay là môi trường truyền bệnh chính chứ không phải qua không khí.
Cũng cần biết rằng, virus nCoV sẽ chết khi ở nhiệt độ cao và độ ẩm cao. Bên ngoài môi trường vật chủ, virus sẽ dễ bị chết sớm, thông thường chúng chết chỉ trong vài phút cho đến vài giờ. Tuy nhiên, ở các điều kiện môi trường như nhiệt độ thấp và độ ẩm thấp có thể kéo dài thời gian. Trong một nghiên cứu năm 2011 về khả năng sống của virus SARS ngoài môi trường thì người ta cho thấy virus khô trên bề mặt nhẵn giữ được khả năng tồn tại trong hơn 5 ngày ở nhiệt độ 22-25°C, độ ẩm 40-50% (đây là môi trường phòng máy lạnh). Các nghiên cứu chỉ ra rằng virus corona "thông thường" (loại gây ra bệnh cúm thông thường) có thể tồn tại trên bề mặt ở nơi chỉ 6°C;lâu hơn 30 lần so với nơi 20°C và độ ẩm cao. Tuy nhiên, khả năng sống của virus bị giảm nhanh chóng ở nhiệt độ cao và độ ẩm cao hơn (ví dụ: 38°C và độ ẩm > 95% làm khả năng sống của virus giảm hơn 1000 lần).
Ánh sáng mặt trời cũng là một nguồn năng lượng tốt để tiêu diệt virus ở ngoài tự nhiên. Những nước có khí hậu nóng ẩm và có nhiều nắng như ở Việt Nam (đặc biệt là miền Nam) sẽ có lợi thế hạn chế thời gian tồn tại của virus này ở môi trường ngoài cơ thể. Hiện tại đang là đầu tháng 2, dự kiến khoảng cuối tháng 2 thời tiết miền Bắc sẽ ấm dần và tháng 3 sẽ bắt đầu nóng lên, virus corona sẽ bị suy yếu và bị đẩy lùi.
Đây là dạng bệnh sức đề kháng cơ thể sẽ phải chiến đấu và phần lớn mọi người rồi sẽ tự khỏi. Cơ thể của con người lúc nào cũng duy trì ở nhiệt độ 37°C và lúc sốt chúng ta có thể lên đến 40°C hoặc hơn. Virus chỉ chết trong cơ thể khi hệ miễn dịch của chúng ta nhận biết ra chúng, tấn công tiêu diệt chúng và các tế bào chứa chúng. Bệnh viện chỉ giúp chữa triệu chứng (khi trở nặng quá) để cơ thể bệnh nhân có thời gian chiến đấu và tiêu diệt virus. Hiện nay, tỉ lệ tử vong / xác nhận nhiễm là 2,1% và phần lớn những người tử vong đều là người lớn tuổi, người miễn dịch yếu hoặc đang mắc những bệnh khác như tiểu đường, bệnh tim…
Việc rửa tay bằng nước sát khuẩn, nước rửa tay khô... có thể diệt nhanh các loại vi khuẩn, nhưng virus thì bé hơn nhiều và da tay thì lồi lõm, nên để các dung dịch rửa tay có thể chạm được vào virus là khó, trừ khi rất kiên nhẫn ngồi sát khuẩn tỉ mẩn từng ngóc ngách của bàn tay, điều này vừa mất thời gian và cũng tốn không ít dung dịch. Thêm nữa, rửa tay bằng nước sát khuẩn gây ra sự "yên tâm giả tạo" vì bản chất nó không tẩy rửa các chất bẩn bám trên tay (là những thứ mà virus bám vào, chui vào bên trong), bên cạnh đó đôi khi xác của bọn vi khuẩn lại là thức ăn cho bọn vi khuẩn khác sinh sôi. Do đó không nên lạm dụng nước rửa tay khô.
Nên rửa tay bằng xà phòng dưới vòi nước chảy. Cấu tạo của xà phòng gồm các phân tử giống như hình que, có 2 đầu, 1 đầu ưa chất bẩn và 1 đầu ưa nước. Khi rửa tay, quá trình xoa xà phòng lên bàn tay giúp đầu ưa chất bẩn của xà phòng bám chặt vào các chất bẩn trên tay. Khi dội nước, đầu ưa nước còn lại sẽ bám vào các phần tử nước, nhờ đó kéo chất bẩn ra khỏi tay theo dòng nước cuốn đi. Như vậy, có thể thấy bản chất rửa tay bằng xà phòng để giúp kéo bọn chất bẩn (đồng thời kéo bọn virus) ra khỏi tay chứ không phải cố gắng để diệt virus luôn bằng xà phòng. Vì thế ta có thể rửa tay bằng xà phòng thường, sữa tắm... mà không nhất thiết phải là xà phòng có khả năng diệt khuẩn. Yêu cầu phải rửa đủ kỹ, đủ lâu (tối thiểu khoảng 20s-30s, xoa đều các bề mặt của tay (để xà phòng có thể bám được vào chất bẩn) và rửa dưới vòi nước chảy để xối chất bẩn đi, không rửa trong chậu nước tĩnh.
Như vậy, các biện pháp cần thiết phải thực hiện để phòng chống dịch là:
- Hạn chế đi du lịch, đến những nơi tập trung đông người.
- Hạn chế các động tác tiếp xúc gần với người khác như bắt tay, ôm hôn, vỗ vai
- Đeo khẩu trang ở nơi tập trung đông người và khi tiếp xúc với người lạ. Không cần đeo khẩu trang khi ở một mình hoặc ở nơi thoáng khí ít người, những người tiếp xúc đảm bảo chắc chắn không đi lại hoặc tiếp xúc với nguồn lây.
- Tránh không đưa tay lên mặt để sờ, gãi, xoa mặt, hoặc dụi mắt, ngoáy mũi, ngoáy tai..., tạo cơ hội cho virus thâm nhập vào các niêm mạc nhạy cảm.
- Sử dụng bát, đũa, cốc.. riêng trong bữa ăn tại gia đình. Ai chuẩn bị đồ của người đó (bát, đũa, cốc tự lấy), không dùng đũa gắp thức ăn cho nhau, không dùng chung nước chấm, nên dùng thìa/muôi múc đồ ăn từ bát chung vào bát riêng. Không dùng tay bốc đồ ăn. Khi chế biến đồ ăn cần dùng găng tay.
- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng/nước rửa tay dưới vòi nước chảy, rửa kỹ trong ít nhất 30 giây. Hạn chế sử dụng nước rửa tay khô, chỉ dùng nước rửa tay khô khi không thể rửa bằng nước, bởi vì rửa tay khô không có tác dụng rửa trôi vi khuẩn/virus khỏi tay.
- Đeo găng tay khi đi ngoài đường, đến nơi tháo găng tay và tìm nơi rửa tay với xà phòng càng sớm càng tốt.
- Tập thể dục hàng ngày nâng cao thể trạng.
- Ăn uống đủ dinh dưỡng, uống nhiều nước, bổ sung vitamin và khoáng chất dể tăng sức đề kháng.
- Thường xuyên mở cửa phòng để lưu thông không khí, mở rèm để ánh sáng mặt trời rọi vào nhà.
- Thường xuyên dọn dẹp lau chùi nhà cửa đồ đạc sạch sẽ, thông thoáng, lau các bề mặt như mặt bàn, ghế, tay nắm cửa... bằng cồn để khử trùng.
Vân Hà