Vụ sữa bị nhiễm khuẩn Clostridium botulinum: tại sao thông tin công bố quá chậm?

Tin trên các báo ra hôm qua (4/8) về việc Abbott Nutrition Việt Nam thông báo thu hồi 10 lô sản phẩm Similac GainPlus EyeQ (số 3, dành cho trẻ 1-3 tuổi, chỉ loại hộp 400g và 900g) khiến nhiều bà mẹ lo lắng, tuy nhiên nhiều người thắc mắc: tại sao nguyên liệu sữa được sản xuất từ tháng 5/2012 mà đến nay mới công bố việc nhiễm khuẩn và ra thông báo thu hồi?

Tóm tắt sự việc

Theo báo Thanh Niên, ngày 3/8, Bộ Y tế nhận được thông tin từ Đại sứ quán New Zealand tại Việt Nam thông báo về việc Bộ Công nghiệp cơ bản (Ministry of Primary Industry) - New Zealand phát hiện các sản phẩm dinh dưỡng công thức cho trẻ nhỏ có chứa Whey protein concentration, do Công ty Fonterra New Zealand sản xuất bị nhiễm vi khuẩn Clostridium botulinum, xuất khẩu sang VN, Trung Quốc, Úc và Ả Rập Xê Út. Thông tin cảnh báo cho biết, sản phẩm xuất khẩu sang VN là sản phẩm dinh dưỡng công thức cho trẻ 1-3 tuổi Similac GainPlus Eye-Q. Theo Cục ATTP, đây là sản phẩm của Công ty Abbott được sản xuất bởi Công ty Fonterra New Zealand (công ty có sản phẩm Whey protein bị nhiễm vi khuẩn Clostridium botulinum). Tại Việt Nam, sản phẩm Similac GainPlus Eye-Q dành cho trẻ 1-3 tuổi do Công ty TNHH dinh dưỡng 3A (địa chỉ: 72-74 Nguyễn Thị Minh Khai, Q.3, TP.HCM) nhập khẩu. Ngày nhập khẩu: 17/6/2013 và 3/7/2013.

Ông Trần Quang Trung, Cục trưởng Cục ATTP, cho biết ngay trong ngày Cục đã có công văn gửi Văn phòng đại diện Abbott tại VN yêu cầu dừng ngay việc lưu thông, đồng thời tiến hành thu hồi sản phẩm có liên quan trên thị trường. Các lô sản phẩm Similac GainPlus Eye-Q (dành cho trẻ 1-3 tuổi, loại hộp 400 gr và 900 gr) có thể bị nhiễm bao gồm: 2564G54114, 2564G54115, 2564G54116, 2564G54117, 2564G54118, 2565G54118, 2565G54119, 2566G54119, 2567G54119, 2567G54120.

Cảnh báo được đưa ra sau khi Công ty sữa Fonterra New Zealand, vốn là nhà xuất khẩu sữa lớn nhất thế giới, thông báo 3 mẻ Whey protein được sản xuất hồi tháng 5/2012 được kiểm tra dương tính với Clostridium botulinum, có thể gây ra bệnh ngộ độc thịt (botulism). Fonterra thừa nhận Whey protein bị nhiễm đã được dùng sản xuất nhiều sản phẩm, trong đó có sữa bột dành cho trẻ sơ sinh và thức uống dành cho người chơi thể thao. Một quan chức New Zealand cho hay lượng Whey protein bị nhiễm nằm trong 3 lô hàng khác nhau và đã được dùng tạo ra 870 tấn sản phẩm, vốn đã được bán trong nhiều thị trường khác nhau.

Tại sao chậm công bố thông tin?

Theo công bố của Fonterra thì nguyên liệu sữa bị nhiễm khuẩn từ một đường ống bẩn tại nhà máy Hautapu ở Waikato, một đảo phía Bắc của New Zealand. Mặc dù có nhiều ý kiến nghi ngờ điều này, nhưng vấn đề được nhiều người thắc mắc là tại sao số whey protein nhiễm khuẩn đã được sản xuất từ tháng 5/2012 mà tại sao mãi đến bây giờ sự việc mới được công bố và tại sao công ty Fontera tỏ ra rất chậm chạp trong việc thông báo cho chính phủ và công chúng?

Fonterra đang bị cáo buộc che giấu thông tin

Theo nhận xét của Giáo sư John Brooks, giáo sư Vi sinh Thực phẩm, Đại học Công nghệ Auckland, đăng trên các báo New Zealand, có một số giải thích cho sự chậm trễ này: các nhà sản xuất bên thứ ba có thể đã thử nghiệm sản phẩm tại một số khâu trong quá trình sản xuất của họ và tìm thấy vi khuẩn, hai là mức độ ô nhiễm có thể rất thấp, đòi hỏi phải phải kiểm tra số lượng lớn sản phẩm. Tuy nhiên, chắc chắn là một khi vi khuẩn đã được phân lập nhờ sử dụng các phương pháp hiện đại, thì quá trình xác định cũng không nên quá lâu như thế.

Nói chung, việc kiểm tra các sản phẩm sữa có sự hiện diện của Clostridium botulinum không thì không phải là công việc thông thường. Khi vi khuẩn có mặt trong một sản phẩm ở mức rất thấp và rất không thường xuyên, việc kiểm tra sẽ không hiệu quả trong việc đảm bảo an toàn và chi phí.

Giám đốc điều hành của Fonterra, Theo Spierings, phủ nhận việc che giấu thông tin. Ông này cho biết những dấu hiệu đầu tiên vụ việc mới chỉ xuất hiện sau các cuộc kiểm tra hồi tháng Ba năm nay, và các cuộc thử nghiệm thêm là cần thiết để xác định "nguyên nhân gốc rễ và dòng giống chính xác" của vi khuẩn có liên quan. "Điều đó cần có thời gian", ông nói. "Ngày 31 tháng 7, chúng tôi nhận được thông tin và ngay trong 24 giờ sau đó chúng tôi đã triển khai các cách thích hợp để thông báo cho khách hàng của chúng tôi và thông báo cho chính phủ New Zealand".

Chính phủ New Zealand đang tập trung ưu tiên việc thu hồi sản phẩm nhiễm khuẩn, hoạt động điều tra Fonterra sẽ được thực hiện nghiêm túc ngay sau đây.

Thông tin thêm về Fonterra và hãng liên quan (Danone, Abbott, Nutricia)

Fonterra là nhà xuất khẩu sữa lớn nhất thế giới. Trung Quốc là khách hàng lớn nhất. Mỗi năm, hãng bán 371 nghìn tấn sữa bột công thức cho trẻ sơ sinh cho thị trường Trung Quốc.

Tại Trung Quốc, bốn nhà nhập khẩu Trung Quốc lớn nhất của Fonterra là Hangzhou Wahaha Health Food Co., Ltd., Hangzhou Wahaha Import & Export Co., Ltd., Shanghai Tangjiu (Group) Co., Ltd. và Dumex Baby Food Co., Ltd. đóng tại Thượng Hải, theo Tổng cục Quản lý, giám sát chất lượng Trung Quốc (AQSIQ).

Trong đó, công ty Pháp Danone - nhà sản xuất sữa Dumex - đã tuyên bố họ đã niêm phong các sản phẩm nhập khẩu từ Fonterra và thu hồi hai thương hiệu sản phẩm sữa bột công thức làm từ whey protein nhập của Fonterra.

Các nhà chức trách Trung Quốc cho biết Dumex đã sản xuất 726,552 tấn sữa bột có nguyên liệu có khả năng nhiễm độc nói trên và 420,188 tấn đã được bán ở thị trường Trung Quốc.

Sữa Dumex và Abbott bị ảnh hưởng nhiều nhất

Trong số 208,55 tấn sản phẩm có vấn đề mà Dumex mua từ Fonterra, 105,45 tấn đã được dùng cho sản xuất sữa bột công thức cho trẻ sơ sinh.

Các nhà chức trách Thượng Hải đã yêu cầu Dumex thu hồi các sản phẩm liên quan và theo dõi ghi chép bán hàng của mình trước đó.

Tại Việt Nam mới chỉ phát hiện sản phẩm dinh dưỡng công thức cho trẻ 1-3 tuổi Similac GainPlus Eye-Q. Theo Cục ATTP, đây là sản phẩm của Công ty Abbott được sản xuất bởi Công ty Fonterra New Zealand.

Tại New Zealand, hãng Nutricia với dòng sữa thương hiệu Karicare cũng đã kêu gọi khách hàng ngừng dùng sữa loại stage 1 và 2.

Đồ uống và các sản phẩm khác do Coca Cola, Vitaco và nhà sản xuất đồ uống Trung Quốc Wahaha đã được tuyên bố an toàn để tiêu thụ, mặc dù được làm từ sản phẩm sữa có chứa các vi khuẩn độc hại. Họ cho biết độ pH thấp và nhiệt độ cao sẽ giết chết các vi khuẩn trong đồ uống và sữa chua.

Về Clostridium botulinum và bệnh Botulism

Clostridium botulinum là một loại vi khuẩn Gram dương có khả năng sinh nha bào (vỏ) khi gặp điều kiện sống không thuận lợi. Nha bào của vi khuẩn có thể chịu được nhiệt độ 120 độ C trong 4 phút. C.botulinum sống trong đất, bùn, bụi bẩn, ruột cá, ruột gia súc và đặc biệt phát triển mạnh trong thức ăn ôi thiu, môi trường kín như thịt hộp để lâu ngày.

Độc tố do C.botulinum sinh ra là loại độc tố thần kinh (neurotoxin) có bản chất là chuỗi polypetide với phân tử lượng 150kDa với các type A, B, E gây độc ở người. Độc tố này có thể bị phân hủy ở nhiệt độ 80 độ C trong 30 phút và 100 độ C trong 10 phút. Độc tính của neurotoxin rất mạnh, chỉ cần 0,03mg là đủ gây tử vong ở người lớn.

Tình trạng ngộ độc xảy ra khi C. botulinum sản sinh ra một số neurotoxin mà ngăn chặn acetylcholine được giải phóng từ các đầu dây thần kinh vận động gây tê liệt và các triệu chứng mờ mắt, mí mắt rủ xuống, buồn nôn, nôn, tiêu chảy và / hoặc táo bón và đau bụng. trong trường hợp nặng thì dẫn đến liệt cơ hô hấp và gây suy hô hấp.

Có ba dạng bệnh gây ra bởi C. botulinum:

- Foodborne botulism: ngộ độc do thực phẩm, do tiêu thụ thực phẩm hoặc đồ uống bị nhiễm độc tố botulinum.

- Infant botulism: ngộ độc botulinum ở trẻ sơ sinh, trong đó những bộ phận tiêu hóa của trẻ sơ sinh bị bào tử C. botulinum khu trú trước khi các vi khuẩn bảo vệ ;đường ruột của trẻ được thiết lập. Đây là lý do tại sao cha mẹ được khuyên không nên cho trẻ em dưới 1 tuổi uống mật ong.

- Wound botulism: ngộ độc botulinum do vết thương hở, khi vết thương bị nhiễm bào tử C. botulinum.

Triệu chứng:

• Phạm vi và mức độ nghiêm trọng khác nhau. Triệu chứng ban đầu bao gồm buồn nôn, nôn mửa và tiêu chảy.

• Tiếp theo là triệu chứng thần kinh, bắt đầu từ khu vực dây thần kinh sọ bao gồm mắt, cổ họng và miệng, và sau đó đi xuống cơ thể làm tê liệt dây thần kinh vận động.

• Thiếu phối hợp cơ bắp, mệt mỏi và suy hô hấp là đặc trưng.

• Táo bón có thể phát triển sau khi khởi phát triệu chứng thần kinh. Đau bụng có thể xuất hiện trong suốt quá trình bị nhiễm độc.

Vi khuẩn Clostridium botulinum không thể phát triển ở điều kiện hoạt động của nước thấp trong bột whey protein, nhưng bào tử có thể nảy mầm và phát triển nếu sữa bột có chứa các protein sữa bị ô nhiễm được pha chế và giữ ấm trong một thời gian. Một kịch bản khác rất nghiêm trọng là trẻ ăn sữa công thức bị ô nhiễm có thể bị ngộ độc khi các bào tử phát triển trong đường ruột.

Ngọc Mai