Hoàng Nam
Writer
Vào ngày 08/12/2025 theo giờ địa phương, tạp chí khoa học Nature công bố danh sách mười nhân vật khoa học nổi bật trong năm. Danh sách do các biên tập viên Nature lựa chọn nhằm phản ánh những xu hướng và đột phá khoa học quan trọng của năm. Năm nay, danh sách trải dài từ các nhà khoa học khám phá rìa xa nhất của vũ trụ, đáy sâu nhất của đại dương cho đến những quan chức kiên quyết bảo vệ chính sách y tế dựa trên bằng chứng trong bối cảnh xã hội biến động.
Du Mengran, đại diện cho lĩnh vực thám hiểm biển sâu, đã góp phần thay đổi hiểu biết của nhân loại về sự sống dưới đáy đại dương. Cô đã thực hiện 24 lần lặn vào các rãnh sâu hơn 9000 mét và dẫn đội nghiên cứu trên tàu Striver khảo sát đáy rãnh đảo Kuril Kamchatka. Tại đây, họ phát hiện hệ sinh thái động vật sâu nhất từng được biết tới. Kết quả nghiên cứu đã được Nature đăng tải trong năm nay.
Theo Nature, hệ sinh thái này sống dựa trên một nguồn năng lượng khác biệt hoàn toàn. Thay vì dựa vào ánh sáng mặt trời như ở tầng mặt, các sinh vật nơi vực sâu này tồn tại nhờ khí mêtan, hydrogen sulfide và các hợp chất hòa tan thoát ra từ đáy biển. Vi sinh vật hóa tổng hợp sử dụng các phân tử giàu năng lượng đó để tạo carbohydrate từ carbon vô cơ, rồi cung cấp năng lượng cho toàn bộ hệ sinh thái.
Du Mengran cho biết cô là người đầu tiên quan sát nhiều loài động vật chân bụng, giun ống, nghêu và nhiều sinh vật đặc trưng của vùng suối lạnh. Nhiều loài trong số đó có thể là phát hiện mới của khoa học.
Liang Wenfeng, 40 tuổi, được vinh danh nhờ đóng góp đột phá trong công nghệ trí tuệ nhân tạo. Nature mô tả anh là một chuyên gia tài chính Trung Quốc đã khiến thế giới bất ngờ khi tung ra mô hình DeepSeek R1 đầu năm nay. R1 là mô hình mạnh, chi phí thấp, thách thức quan điểm rằng Mỹ vẫn giữ khoảng cách dẫn đầu quá lớn về AI.
Dù bản thân Liang khá kín tiếng, mô hình của anh lại theo tinh thần cởi mở. R1 là mô hình ngôn ngữ lớn thiên về suy luận, thể hiện khả năng vượt trội trong các nhiệm vụ phức tạp như giải toán và lập trình nhờ cách phân tích thành các bước nhỏ. Đây cũng là mô hình đầu tiên thuộc loại này được mở mã hoàn toàn, cho phép bất kỳ ai tải về miễn phí và phát triển tiếp. Thành công của R1 được cho là đã thúc đẩy nhiều công ty tại Trung Quốc và Mỹ theo đuổi mô hình nguồn mở.
Các chuyên gia cho biết R1 ngang tầm nhiều mô hình hàng đầu của Mỹ, bao gồm cả mô hình nền tảng hỗ trợ ChatGPT, nhưng chi phí đào tạo lại thấp hơn nhiều. Chẳng hạn, chi phí huấn luyện của Llama 3 405B cao gấp hơn mười lần so với R1. Tháng 9 năm nay, R1 trở thành mô hình ngôn ngữ lớn đầu tiên được bình duyệt khoa học. DeepSeek cũng công bố toàn bộ chi tiết kỹ thuật và quá trình huấn luyện trên Nature số 645 năm 2025. Nature đánh giá rằng sự minh bạch này mở ra hướng đi thực tế cho các nhà nghiên cứu toàn cầu trong việc phát triển mô hình suy luận.
Lương Văn Phong, cha đẻ deepseek
Những nhân vật còn lại trong danh sách trải rộng trên nhiều lĩnh vực. Nhà vật lý người Mỹ Tony Tyson thúc đẩy việc đưa Đài thiên văn Vera Rubin trị giá khoảng 810 triệu đô la (tương đương gần 20 nghìn tỉ đồng với tỷ giá hiện tại khoảng 1 USD bằng 25000 VND) vào hoạt động, đánh dấu bước tiến mới trong quan sát thiên hà. Nhà thần kinh học Anh Sarah Tabrizi phát triển liệu pháp có thể làm chậm tiến triển bệnh Huntington đến 75 phần trăm. Nhà nghiên cứu Brazil Luciano Moreira xây dựng một cơ sở nuôi muỗi ứng dụng công nghệ Wolbachia nhằm giảm lây lan sốt xuất huyết. Precious Matsoso, chuyên gia y tế công cộng Nam Phi, góp phần quan trọng vào việc hình thành hiệp ước chuẩn bị đại dịch đầu tiên trên thế giới.
Du Mengran, đại diện cho lĩnh vực thám hiểm biển sâu, đã góp phần thay đổi hiểu biết của nhân loại về sự sống dưới đáy đại dương. Cô đã thực hiện 24 lần lặn vào các rãnh sâu hơn 9000 mét và dẫn đội nghiên cứu trên tàu Striver khảo sát đáy rãnh đảo Kuril Kamchatka. Tại đây, họ phát hiện hệ sinh thái động vật sâu nhất từng được biết tới. Kết quả nghiên cứu đã được Nature đăng tải trong năm nay.
Theo Nature, hệ sinh thái này sống dựa trên một nguồn năng lượng khác biệt hoàn toàn. Thay vì dựa vào ánh sáng mặt trời như ở tầng mặt, các sinh vật nơi vực sâu này tồn tại nhờ khí mêtan, hydrogen sulfide và các hợp chất hòa tan thoát ra từ đáy biển. Vi sinh vật hóa tổng hợp sử dụng các phân tử giàu năng lượng đó để tạo carbohydrate từ carbon vô cơ, rồi cung cấp năng lượng cho toàn bộ hệ sinh thái.
Du Mengran cho biết cô là người đầu tiên quan sát nhiều loài động vật chân bụng, giun ống, nghêu và nhiều sinh vật đặc trưng của vùng suối lạnh. Nhiều loài trong số đó có thể là phát hiện mới của khoa học.
Liang Wenfeng, 40 tuổi, được vinh danh nhờ đóng góp đột phá trong công nghệ trí tuệ nhân tạo. Nature mô tả anh là một chuyên gia tài chính Trung Quốc đã khiến thế giới bất ngờ khi tung ra mô hình DeepSeek R1 đầu năm nay. R1 là mô hình mạnh, chi phí thấp, thách thức quan điểm rằng Mỹ vẫn giữ khoảng cách dẫn đầu quá lớn về AI.
Dù bản thân Liang khá kín tiếng, mô hình của anh lại theo tinh thần cởi mở. R1 là mô hình ngôn ngữ lớn thiên về suy luận, thể hiện khả năng vượt trội trong các nhiệm vụ phức tạp như giải toán và lập trình nhờ cách phân tích thành các bước nhỏ. Đây cũng là mô hình đầu tiên thuộc loại này được mở mã hoàn toàn, cho phép bất kỳ ai tải về miễn phí và phát triển tiếp. Thành công của R1 được cho là đã thúc đẩy nhiều công ty tại Trung Quốc và Mỹ theo đuổi mô hình nguồn mở.
Các chuyên gia cho biết R1 ngang tầm nhiều mô hình hàng đầu của Mỹ, bao gồm cả mô hình nền tảng hỗ trợ ChatGPT, nhưng chi phí đào tạo lại thấp hơn nhiều. Chẳng hạn, chi phí huấn luyện của Llama 3 405B cao gấp hơn mười lần so với R1. Tháng 9 năm nay, R1 trở thành mô hình ngôn ngữ lớn đầu tiên được bình duyệt khoa học. DeepSeek cũng công bố toàn bộ chi tiết kỹ thuật và quá trình huấn luyện trên Nature số 645 năm 2025. Nature đánh giá rằng sự minh bạch này mở ra hướng đi thực tế cho các nhà nghiên cứu toàn cầu trong việc phát triển mô hình suy luận.
Lương Văn Phong, cha đẻ deepseek
Những nhân vật còn lại trong danh sách trải rộng trên nhiều lĩnh vực. Nhà vật lý người Mỹ Tony Tyson thúc đẩy việc đưa Đài thiên văn Vera Rubin trị giá khoảng 810 triệu đô la (tương đương gần 20 nghìn tỉ đồng với tỷ giá hiện tại khoảng 1 USD bằng 25000 VND) vào hoạt động, đánh dấu bước tiến mới trong quan sát thiên hà. Nhà thần kinh học Anh Sarah Tabrizi phát triển liệu pháp có thể làm chậm tiến triển bệnh Huntington đến 75 phần trăm. Nhà nghiên cứu Brazil Luciano Moreira xây dựng một cơ sở nuôi muỗi ứng dụng công nghệ Wolbachia nhằm giảm lây lan sốt xuất huyết. Precious Matsoso, chuyên gia y tế công cộng Nam Phi, góp phần quan trọng vào việc hình thành hiệp ước chuẩn bị đại dịch đầu tiên trên thế giới.
| # | Tên | Vai trò / Lĩnh vực nổi bật |
|---|---|---|
| 1 | Susan Monarez | Lãnh đạo y tế công cộng (CDC Mỹ) - đại diện cho chính sách y tế công cộng trong bối cảnh xã hội thay đổi. |
| 2 | Achal Agrawal | “Thám tử rút lại bài báo” - chỉ ra các nghiên cứu có vấn đề tại một số đại học Ấn Độ. |
| 3 | Tony Tyson | Nhà vật lý - người đứng sau kính viễn vọng mới (Vera Rubin Observatory), mở ra kỷ nguyên quan sát thiên hà. |
| 4 | Precious Matsoso | Nhà quản lý y tế công cộng Nam Phi - đóng góp quan trọng vào hiệp ước chuẩn bị và phòng chống đại dịch toàn cầu. |
| 5 | Sarah Tabrizi | Nhà thần kinh học- lãnh đạo các nghiên cứu lâm sàng điều trị bệnh não nghiêm trọng, cụ thể là bệnh Huntington. |
| 6 | Du Mengran | Nhà khoa học biển sâu (Trung Quốc) - dẫn đầu khám phá hệ sinh thái động vật sống ở độ sâu lớn nhất từng biết dưới đáy đại dương. |
| 7 | Luciano Moreira | Nhà nghiên cứu từ Brazil - phát triển phương pháp dùng côn trùng (muỗi) để kiểm soát dịch bệnh, giảm lây lan sốt xuất huyết. |
| 8 | Liang Wenfeng | Người sáng lập DeepSeek - phát triển mô hình AI mạnh mẽ và chi phí thấp, gây chú ý toàn cầu. |
| 9 | Yifat Merbl | Nhà khoa học phát hiện một khía cạnh mới của hệ miễn dịch liên quan đến peptide, mở ra hiểu biết mới trong sinh học phân tử. |
| 10 | KJ Muldoon | Em bé được nhận liệu pháp chỉnh sửa gen (CRISPR) cá nhân hoá- đại diện cho bước tiến y sinh học cá nhân hoá và tiềm năng điều trị. |
