The Storm Riders
Writer
Sự bùng nổ của các trung tâm dữ liệu trí tuệ nhân tạo (AI) khi được nhiều đại gia công nghệ toàn cầu rót hàng trăm tỷ đô la đầu tư, đang tạo ra một áp lực khủng khiếp lên chuỗi cung ứng linh kiện. Các công ty này cần chip từ những nhà cung cấp như Nvidia, nhưng bản thân Nvidia cũng phải phụ thuộc vào mạng lưới phức tạp gồm nhiều công ty và linh kiện khác nhau để tạo ra các bộ xử lý đồ họa (GPU). Tuy nhiên, không chỉ Nvidia mà cả AMD, các "siêu cường" điện toán đám mây như Google, Microsoft và nhiều nhà cung cấp linh kiện khác đều đang tranh giành nguồn lực trên cùng một chuỗi cung ứng này.
Nhiều mắt xích trong chuỗi cung ứng hiện không thể bắt kịp nhu cầu, dẫn đến sự chậm trễ trong việc sản xuất các linh kiện quan trọng vốn dành cho các thiết bị điện tử tiêu dùng phổ biến nhất thế giới. Kết quả là giá của những linh kiện này đang tăng vọt, đe dọa đẩy giá thành sản phẩm cuối cùng lên cao và thậm chí có thể dẫn đến tình trạng khan hiếm một số thiết bị. Ông Peter Hanbury, đối tác mảng công nghệ tại Bain & Company, nhận định: "Chúng tôi nhận thấy sự gia tăng nhanh chóng về nhu cầu AI trong các trung tâm dữ liệu đang gây ra những điểm nghẽn ở nhiều khu vực".
Một trong những đánh giá thẳng thắn nhất đến từ Giám đốc điều hành Eddie Wu của tập đoàn công nghệ Trung Quốc Alibaba. Ông Wu đang điều hành công ty tự xây dựng cơ sở hạ tầng AI và thiết kế chip riêng, cho biết tình trạng thiếu hụt đang diễn ra trên diện rộng, từ các nhà sản xuất bán dẫn, chip nhớ cho đến các thiết bị lưu trữ như ổ cứng. "Đang có tình trạng cung không đủ cầu", ông Wu khẳng định và cảnh báo rằng nút thắt cổ chai về phía nguồn cung này có thể kéo dài từ hai đến ba năm.
Chuyên gia Hanbury từ Bain & Co. chỉ ra rằng đang có sự thiếu hụt ổ đĩa cứng (HDD) dùng để lưu trữ dữ liệu trong các trung tâm dữ liệu. Đây là lựa chọn ưa thích của các tập đoàn lớn như Microsoft và Google. Tuy nhiên, khi công suất sản xuất HDD đạt giới hạn, các hãng này buộc phải chuyển sang sử dụng ổ cứng thể rắn (SSD). Vấn đề nằm ở chỗ, SSD lại là linh kiện then chốt cho các thiết bị điện tử tiêu dùng như máy tính xách tay, tạo ra sự cạnh tranh trực tiếp về nguồn hàng.
Một tâm điểm khác là DRAM (Bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên động). Các chip của Nvidia sử dụng bộ nhớ băng thông cao (HBM), một loại chip xếp chồng nhiều lớp bán dẫn DRAM lên nhau. Giá bộ nhớ đã tăng vọt do nhu cầu khổng lồ và nguồn cung thiếu hụt. Counterpoint Research dự báo giá bộ nhớ sẽ tăng 30% trong quý 4 năm nay và thêm 20% nữa vào đầu năm 2026. Do nhu cầu cấp thiết đối với HBM và GPU, các nhà sản xuất chip đang ưu tiên những loại này hơn các dòng bán dẫn khác. Giám đốc nghiên cứu MS Hwang tại Counterpoint Research chia sẻ: "Chỉ cần mất cân đối cung cầu khoảng 1-2% là có thể kích hoạt đợt tăng giá mạnh, và chúng tôi đang thấy con số này chạm mức 3% vào thời điểm hiện tại – đây là mức rất đáng kể".
Việc mở rộng năng lực sản xuất trong chuỗi cung ứng bán dẫn đòi hỏi vốn đầu tư cực lớn và thời gian dài (2-3 năm để xây dựng nhà máy). Ông Hanbury giải thích rằng nguyên nhân trực tiếp là do nhu cầu chip trung tâm dữ liệu tăng quá nhanh. Trước đó, các nhà cung cấp vốn lo ngại rủi ro thị trường nên đã không dám đầu tư mở rộng công suất quá mức theo những dự báo lạc quan của khách hàng. Giờ đây, họ đang phải chạy đua để bù đắp sự thiếu hụt đó.
Mọi sự chú ý đang đổ dồn về kẻ thống trị mảng chip AI Nvidia. Tuy nhiên, các nhà phân tích đang lo ngại về một thay đổi kỹ thuật của hãng này có khả năng gây áp lực cực lớn lên chuỗi cung ứng điện tử tiêu dùng. Nvidia đang ngày càng chuyển sang sử dụng loại bộ nhớ LPDDR cho các sản phẩm vì nó tiết kiệm điện hơn. Vấn đề là LPDDR thế hệ mới nhất cũng chính là loại bộ nhớ được sử dụng bởi các nhà sản xuất điện thoại cao cấp như Samsung và Apple.
Trước đây, ngành công nghiệp chỉ phải đáp ứng nhu cầu LPDDR từ vài ông lớn điện thoại. Nhưng nay, Nvidia với quy mô khổng lồ đã tham gia vào cuộc chơi. Ông Hwang từ Counterpoint Research cảnh báo: "Việc Nvidia chuyển hướng sang LPDDR có nghĩa là họ trở thành một khách hàng có quy mô ngang ngửa một nhà sản xuất điện thoại thông minh lớn. Đây là một sự thay đổi địa chấn mà chuỗi cung ứng khó có thể hấp thụ dễ dàng".
Hệ quả của sự tranh giành này là các nhà máy đúc chip như TSMC, Intel và Samsung sẽ ưu tiên năng lực sản xuất hạn hẹp của mình cho các loại chip AI giá trị cao của những khách hàng lớn. Chip nhớ, đặc biệt là DRAM và bộ nhớ lưu trữ, chiếm khoảng 10% đến 25% tổng chi phí linh kiện của một chiếc PC hoặc điện thoại thông minh. Theo Bain & Co., nếu giá các linh kiện này tăng 20-30%, tổng chi phí sản xuất thiết bị sẽ tăng từ 5-10%. "Tác động này sẽ sớm bắt đầu vì chi phí linh kiện đã tăng và có khả năng tăng tốc vào năm tới", ông Hanbury cho biết.
Hơn cả việc tăng giá, vấn đề thứ hai là sự khan hiếm linh kiện có thể khiến các hãng không thể sản xuất đủ thiết bị để bán. Xiaomi đã cảnh báo người tiêu dùng sẽ thấy "giá bán lẻ sản phẩm tăng đáng kể". Giám đốc vận hành Jeff Clark của Dell cũng thốt lên rằng tốc độ tăng giá linh kiện hiện nay là "chưa từng có tiền lệ".
Cuối cùng, không chỉ ngành điện tử tiêu dùng bị ảnh hưởng. Các ngành công nghiệp khác như ô tô, sản xuất công nghiệp, hàng không vũ trụ và quốc phòng – vốn cũng phụ thuộc vào cùng một năng lực sản xuất bán dẫn cơ bản – sẽ phải chịu chung số phận. Khi các nhà máy chuyển hướng ưu tiên phục vụ cơn khát AI, các chip truyền thống (legacy chips) dành cho xe hơi hay máy móc sẽ bị gạt sang bên lề, dẫn đến nguy cơ tăng giá và thiếu hụt linh kiện lan rộng ra toàn nền kinh tế.
Nhiều mắt xích trong chuỗi cung ứng hiện không thể bắt kịp nhu cầu, dẫn đến sự chậm trễ trong việc sản xuất các linh kiện quan trọng vốn dành cho các thiết bị điện tử tiêu dùng phổ biến nhất thế giới. Kết quả là giá của những linh kiện này đang tăng vọt, đe dọa đẩy giá thành sản phẩm cuối cùng lên cao và thậm chí có thể dẫn đến tình trạng khan hiếm một số thiết bị. Ông Peter Hanbury, đối tác mảng công nghệ tại Bain & Company, nhận định: "Chúng tôi nhận thấy sự gia tăng nhanh chóng về nhu cầu AI trong các trung tâm dữ liệu đang gây ra những điểm nghẽn ở nhiều khu vực".
Một trong những đánh giá thẳng thắn nhất đến từ Giám đốc điều hành Eddie Wu của tập đoàn công nghệ Trung Quốc Alibaba. Ông Wu đang điều hành công ty tự xây dựng cơ sở hạ tầng AI và thiết kế chip riêng, cho biết tình trạng thiếu hụt đang diễn ra trên diện rộng, từ các nhà sản xuất bán dẫn, chip nhớ cho đến các thiết bị lưu trữ như ổ cứng. "Đang có tình trạng cung không đủ cầu", ông Wu khẳng định và cảnh báo rằng nút thắt cổ chai về phía nguồn cung này có thể kéo dài từ hai đến ba năm.
Chuyên gia Hanbury từ Bain & Co. chỉ ra rằng đang có sự thiếu hụt ổ đĩa cứng (HDD) dùng để lưu trữ dữ liệu trong các trung tâm dữ liệu. Đây là lựa chọn ưa thích của các tập đoàn lớn như Microsoft và Google. Tuy nhiên, khi công suất sản xuất HDD đạt giới hạn, các hãng này buộc phải chuyển sang sử dụng ổ cứng thể rắn (SSD). Vấn đề nằm ở chỗ, SSD lại là linh kiện then chốt cho các thiết bị điện tử tiêu dùng như máy tính xách tay, tạo ra sự cạnh tranh trực tiếp về nguồn hàng.
Một tâm điểm khác là DRAM (Bộ nhớ truy cập ngẫu nhiên động). Các chip của Nvidia sử dụng bộ nhớ băng thông cao (HBM), một loại chip xếp chồng nhiều lớp bán dẫn DRAM lên nhau. Giá bộ nhớ đã tăng vọt do nhu cầu khổng lồ và nguồn cung thiếu hụt. Counterpoint Research dự báo giá bộ nhớ sẽ tăng 30% trong quý 4 năm nay và thêm 20% nữa vào đầu năm 2026. Do nhu cầu cấp thiết đối với HBM và GPU, các nhà sản xuất chip đang ưu tiên những loại này hơn các dòng bán dẫn khác. Giám đốc nghiên cứu MS Hwang tại Counterpoint Research chia sẻ: "Chỉ cần mất cân đối cung cầu khoảng 1-2% là có thể kích hoạt đợt tăng giá mạnh, và chúng tôi đang thấy con số này chạm mức 3% vào thời điểm hiện tại – đây là mức rất đáng kể".
Việc mở rộng năng lực sản xuất trong chuỗi cung ứng bán dẫn đòi hỏi vốn đầu tư cực lớn và thời gian dài (2-3 năm để xây dựng nhà máy). Ông Hanbury giải thích rằng nguyên nhân trực tiếp là do nhu cầu chip trung tâm dữ liệu tăng quá nhanh. Trước đó, các nhà cung cấp vốn lo ngại rủi ro thị trường nên đã không dám đầu tư mở rộng công suất quá mức theo những dự báo lạc quan của khách hàng. Giờ đây, họ đang phải chạy đua để bù đắp sự thiếu hụt đó.
Mọi sự chú ý đang đổ dồn về kẻ thống trị mảng chip AI Nvidia. Tuy nhiên, các nhà phân tích đang lo ngại về một thay đổi kỹ thuật của hãng này có khả năng gây áp lực cực lớn lên chuỗi cung ứng điện tử tiêu dùng. Nvidia đang ngày càng chuyển sang sử dụng loại bộ nhớ LPDDR cho các sản phẩm vì nó tiết kiệm điện hơn. Vấn đề là LPDDR thế hệ mới nhất cũng chính là loại bộ nhớ được sử dụng bởi các nhà sản xuất điện thoại cao cấp như Samsung và Apple.
Trước đây, ngành công nghiệp chỉ phải đáp ứng nhu cầu LPDDR từ vài ông lớn điện thoại. Nhưng nay, Nvidia với quy mô khổng lồ đã tham gia vào cuộc chơi. Ông Hwang từ Counterpoint Research cảnh báo: "Việc Nvidia chuyển hướng sang LPDDR có nghĩa là họ trở thành một khách hàng có quy mô ngang ngửa một nhà sản xuất điện thoại thông minh lớn. Đây là một sự thay đổi địa chấn mà chuỗi cung ứng khó có thể hấp thụ dễ dàng".
Hệ quả của sự tranh giành này là các nhà máy đúc chip như TSMC, Intel và Samsung sẽ ưu tiên năng lực sản xuất hạn hẹp của mình cho các loại chip AI giá trị cao của những khách hàng lớn. Chip nhớ, đặc biệt là DRAM và bộ nhớ lưu trữ, chiếm khoảng 10% đến 25% tổng chi phí linh kiện của một chiếc PC hoặc điện thoại thông minh. Theo Bain & Co., nếu giá các linh kiện này tăng 20-30%, tổng chi phí sản xuất thiết bị sẽ tăng từ 5-10%. "Tác động này sẽ sớm bắt đầu vì chi phí linh kiện đã tăng và có khả năng tăng tốc vào năm tới", ông Hanbury cho biết.
Hơn cả việc tăng giá, vấn đề thứ hai là sự khan hiếm linh kiện có thể khiến các hãng không thể sản xuất đủ thiết bị để bán. Xiaomi đã cảnh báo người tiêu dùng sẽ thấy "giá bán lẻ sản phẩm tăng đáng kể". Giám đốc vận hành Jeff Clark của Dell cũng thốt lên rằng tốc độ tăng giá linh kiện hiện nay là "chưa từng có tiền lệ".
Cuối cùng, không chỉ ngành điện tử tiêu dùng bị ảnh hưởng. Các ngành công nghiệp khác như ô tô, sản xuất công nghiệp, hàng không vũ trụ và quốc phòng – vốn cũng phụ thuộc vào cùng một năng lực sản xuất bán dẫn cơ bản – sẽ phải chịu chung số phận. Khi các nhà máy chuyển hướng ưu tiên phục vụ cơn khát AI, các chip truyền thống (legacy chips) dành cho xe hơi hay máy móc sẽ bị gạt sang bên lề, dẫn đến nguy cơ tăng giá và thiếu hụt linh kiện lan rộng ra toàn nền kinh tế.
