Mạnh Quân
Writer
Liệu một mũi tiêm có giá 400k nhân dân tệ, tương đương 1,6 tỷ đồng theo tỷ giá hiện tại, có thể kéo dài tuổi thọ như lời quảng cáo vẫn lan truyền? Truyền tế bào gốc đang âm thầm trở thành một xu hướng mới. Điều tra của China Newsweek cho thấy không chỉ thẩm mỹ viện và bệnh viện tư mà ngay cả một số bệnh viện công lẫn công ty tế bào ở Trung Quốc cũng đang thực hiện truyền tế bào gốc cho những người hoàn toàn khỏe mạnh.
Bác sĩ Triệu Chính, phó khoa chỉnh hình tại một bệnh viện tuyến đầu và là người tham gia nhiều nghiên cứu tế bào gốc, nói rằng ông thường xuyên gặp bệnh nhân hỏi về phương pháp này. Không ít người mong có thể đảo ngược lão hóa chỉ bằng việc truyền tế bào gốc. Theo dữ liệu của Viện nghiên cứu công nghiệp Qianzhan công bố năm ngoái, thị trường tế bào gốc tại Trung Quốc tăng liên tục từ năm 2020 đến năm 2024. Thực tế cho đến nay chưa có bất kỳ công nghệ hay sản phẩm chống lão hóa nào liên quan tế bào gốc được phê duyệt chính thức.
Trong cuộc họp báo ngày 05/12/2025, người phát ngôn Hồ Cường Cường nhấn mạnh liệu pháp tế bào gốc và gen chỉ được phép thực hiện tại cơ sở y tế đủ điều kiện. Thẩm mỹ viện, trung tâm y tế và các tổ chức phi y tế đều bị cấm. Một số tổ chức thậm chí quảng cáo có thể làm đẹp, chống lão hóa, tăng miễn dịch chỉ bằng một mũi tiêm, gây rủi ro sức khỏe và thiệt hại tài chính cho người dân.
Một số bệnh viện công vẫn ngầm thực hiện dịch vụ này. Chen Lin, đại diện bán hàng của một công ty tế bào gốc ở phía bắc Trung Quốc, cho biết mỗi ngày công ty cô đón hơn mười người đến truyền tế bào gốc tại phòng thí nghiệm của doanh nghiệp. Những người đến có thể là bệnh nhân tiểu đường, người sức khỏe yếu hoặc đơn giản chỉ muốn phòng ngừa bệnh và chống lão hóa. Mỗi nơi yêu cầu khám tổng quát trước khi truyền, bao gồm siêu âm, xét nghiệm sinh hóa, dấu ấn khối u và các xét nghiệm bệnh truyền nhiễm. Nhân viên thường cam kết bố trí chuyên gia xây dựng phác đồ cá nhân hóa sau khi có kết quả.
Nhiều nhân viên bán hàng tìm khách qua mạng xã hội. Các thẩm mỹ viện nhỏ không đủ năng lực thực hiện sẽ giới thiệu khách sang bệnh viện tư hoặc đối tác y khoa. Tại một số địa phương, bác sĩ bệnh viện công và doanh nghiệp tế bào gốc còn giới thiệu bệnh nhân qua lại với nhau. Một nhân viên tên Zhang Lin ở Sơn Đông cho biết công ty anh hợp tác với nhiều bệnh viện lớn và đã làm việc cùng giám đốc khoa Tiêu hóa Xu Ming hơn mười năm. Việc truyền không cần đăng ký hay nhập viện, đôi khi thực hiện ngay trong văn phòng bác sĩ hoặc tại nhà bệnh nhân do điều dưỡng của khoa hỗ trợ.
Chi phí truyền rất cao và chênh lệch tùy nơi. Có cơ sở thu từ hai trăm đến gần bốn trăm nghìn nhân dân tệ cho một lần truyền, tương đương tám trăm triệu đến một tỉ sáu trăm triệu đồng. Một công ty khác ở Sơn Đông báo giá khoảng mười lăm nghìn nhân dân tệ, tức sáu mươi triệu đồng. Zhang Lin cho biết giá tại bệnh viện anh phụ trách vào khoảng hai mươi ba nghìn nhân dân tệ, tương đương chín mươi hai triệu đồng. Nếu bệnh nhân được bác sĩ Xu Ming giới thiệu, giá giảm hơn một chút và bác sĩ được chia phần. Riêng khoa Tiêu hóa mà Zhang Lin quản lý mang lại từ năm đến sáu triệu nhân dân tệ doanh thu mỗi năm cho công ty. Trước đây, khi một số liệu pháp được bảo hiểm chi trả, doanh thu từng vượt mười triệu nhân dân tệ. Công ty này còn tổ chức dịch vụ đưa bệnh nhân sang Nhật truyền tế bào gốc với chi phí hơn một triệu nhân dân tệ cho một lần, tương đương hơn bốn tỉ đồng.
Trên thế giới, liệu pháp tế bào gốc vẫn trong giai đoạn thương mại hóa ban đầu. Ngày 18/12/2024, FDA Mỹ phê duyệt liệu pháp MSC đầu tiên để điều trị bệnh ghép chống vật chủ cấp tính ở trẻ từ hai tháng tuổi trở lên. Cuối tháng 12/2024, Trung Quốc phê duyệt có điều kiện thuốc MSC đầu tiên để điều trị bệnh liên quan miễn dịch cho người từ mười bốn tuổi. MSC có nguồn gốc từ dây rốn, tủy và mô mỡ.
Tại Khu Thí điểm Du lịch Y tế Quốc tế Bác Ngao Lạc Thành ở Hải Nam, các cơ sở y tế được phép dùng công nghệ chưa được phê duyệt ở Trung Quốc. Khu vực này đã công bố tám dự án liên quan tế bào gốc trong năm 2025 với mức giá từ ba mươi nghìn đến một trăm năm mươi nghìn nhân dân tệ cho một lần điều trị, tương đương một trăm hai mươi triệu đến sáu trăm triệu đồng. Tuy nhiên, theo một chuyên gia trong ngành, đã có trường hợp truyền tế bào gốc cho người không nằm trong chỉ định được duyệt, dù về nguyên tắc điều này không được phép.
Hầu hết tế bào gốc trên thị trường hiện nay là MSC lấy từ dây rốn vì nguồn này dễ kiếm. Bác sĩ Triệu Chính cho biết truyền tế bào gốc đang lan tới cả thành phố hạng ba, hạng bốn, không có chỉ định rõ ràng và thiếu giám sát, gần như một công nghiệp ngầm.
Dù thị trường bùng nổ, bằng chứng khoa học hỗ trợ khả năng chống lão hóa vẫn rất yếu. Khi phóng viên đóng vai người muốn chống lão hóa đến tư vấn, bác sĩ Xu Ming khẳng định có thể truyền một đến hai lần mỗi năm để điều hòa miễn dịch và làm chậm lão hóa. Ông nói cả vợ chồng ông đều đang làm như vậy. Một bệnh nhân tên Cheng Qiuyun, năm mươi mốt tuổi, từng truyền tế bào gốc vào năm 2023, chia sẻ sức khỏe có phần cải thiện và đó là lý do nhiều người truyền nhau tự làm. Một số nhân viên bán hàng cũng nói việc quảng bá chủ yếu dựa trên truyền miệng.
Theo bác sĩ Triệu Chính, cảm giác khỏe hơn sau truyền tế bào gốc có thể giống cảm giác sau truyền máu vì máu vốn chứa tế bào gốc. Nhưng cảm giác dễ chịu tạm thời không chứng minh được hiệu quả chống lão hóa. Ông He Qiyang, nguyên Chủ tịch Chi nhánh Chống lão hóa thuộc Hội Lão khoa Trung Quốc, cho biết lợi ích có thể xuất phát từ nhiều cơ chế như chất tiết của tế bào gốc hoặc tác dụng cận tiết nhưng chưa có bằng chứng thực nghiệm rõ ràng.
Zhang Yu, Phó Tổng Giám đốc kiêm Giám đốc Khoa học của một công ty kỹ thuật tế bào và gen, nói rằng để trả lời câu hỏi liệu tế bào gốc có chống lão hóa hay không, cần xác định rõ lão hóa là bệnh lý hay là tiến trình sinh lý bình thường. Nếu coi lão hóa là một phần tự nhiên của cơ thể, mọi can thiệp sẽ nghiêng về chăm sóc sức khỏe. Nếu coi là bệnh, thì nó phải tuân theo chuẩn y khoa, thử nghiệm lâm sàng và chứng minh hiệu quả như mọi bệnh lý khác.
Khi chưa có định nghĩa và tiêu chuẩn rõ ràng, cũng không có chỉ dấu sinh học được thống nhất giống như BMI đối với béo phì, thì việc chứng minh khả năng "trẻ hóa" bằng tế bào gốc là điều chưa thể khẳng định.
Bác sĩ Triệu Chính, phó khoa chỉnh hình tại một bệnh viện tuyến đầu và là người tham gia nhiều nghiên cứu tế bào gốc, nói rằng ông thường xuyên gặp bệnh nhân hỏi về phương pháp này. Không ít người mong có thể đảo ngược lão hóa chỉ bằng việc truyền tế bào gốc. Theo dữ liệu của Viện nghiên cứu công nghiệp Qianzhan công bố năm ngoái, thị trường tế bào gốc tại Trung Quốc tăng liên tục từ năm 2020 đến năm 2024. Thực tế cho đến nay chưa có bất kỳ công nghệ hay sản phẩm chống lão hóa nào liên quan tế bào gốc được phê duyệt chính thức.
Trong cuộc họp báo ngày 05/12/2025, người phát ngôn Hồ Cường Cường nhấn mạnh liệu pháp tế bào gốc và gen chỉ được phép thực hiện tại cơ sở y tế đủ điều kiện. Thẩm mỹ viện, trung tâm y tế và các tổ chức phi y tế đều bị cấm. Một số tổ chức thậm chí quảng cáo có thể làm đẹp, chống lão hóa, tăng miễn dịch chỉ bằng một mũi tiêm, gây rủi ro sức khỏe và thiệt hại tài chính cho người dân.
Một số bệnh viện công vẫn ngầm thực hiện dịch vụ này. Chen Lin, đại diện bán hàng của một công ty tế bào gốc ở phía bắc Trung Quốc, cho biết mỗi ngày công ty cô đón hơn mười người đến truyền tế bào gốc tại phòng thí nghiệm của doanh nghiệp. Những người đến có thể là bệnh nhân tiểu đường, người sức khỏe yếu hoặc đơn giản chỉ muốn phòng ngừa bệnh và chống lão hóa. Mỗi nơi yêu cầu khám tổng quát trước khi truyền, bao gồm siêu âm, xét nghiệm sinh hóa, dấu ấn khối u và các xét nghiệm bệnh truyền nhiễm. Nhân viên thường cam kết bố trí chuyên gia xây dựng phác đồ cá nhân hóa sau khi có kết quả.
Nhiều nhân viên bán hàng tìm khách qua mạng xã hội. Các thẩm mỹ viện nhỏ không đủ năng lực thực hiện sẽ giới thiệu khách sang bệnh viện tư hoặc đối tác y khoa. Tại một số địa phương, bác sĩ bệnh viện công và doanh nghiệp tế bào gốc còn giới thiệu bệnh nhân qua lại với nhau. Một nhân viên tên Zhang Lin ở Sơn Đông cho biết công ty anh hợp tác với nhiều bệnh viện lớn và đã làm việc cùng giám đốc khoa Tiêu hóa Xu Ming hơn mười năm. Việc truyền không cần đăng ký hay nhập viện, đôi khi thực hiện ngay trong văn phòng bác sĩ hoặc tại nhà bệnh nhân do điều dưỡng của khoa hỗ trợ.
Chi phí truyền rất cao và chênh lệch tùy nơi. Có cơ sở thu từ hai trăm đến gần bốn trăm nghìn nhân dân tệ cho một lần truyền, tương đương tám trăm triệu đến một tỉ sáu trăm triệu đồng. Một công ty khác ở Sơn Đông báo giá khoảng mười lăm nghìn nhân dân tệ, tức sáu mươi triệu đồng. Zhang Lin cho biết giá tại bệnh viện anh phụ trách vào khoảng hai mươi ba nghìn nhân dân tệ, tương đương chín mươi hai triệu đồng. Nếu bệnh nhân được bác sĩ Xu Ming giới thiệu, giá giảm hơn một chút và bác sĩ được chia phần. Riêng khoa Tiêu hóa mà Zhang Lin quản lý mang lại từ năm đến sáu triệu nhân dân tệ doanh thu mỗi năm cho công ty. Trước đây, khi một số liệu pháp được bảo hiểm chi trả, doanh thu từng vượt mười triệu nhân dân tệ. Công ty này còn tổ chức dịch vụ đưa bệnh nhân sang Nhật truyền tế bào gốc với chi phí hơn một triệu nhân dân tệ cho một lần, tương đương hơn bốn tỉ đồng.
Trên thế giới, liệu pháp tế bào gốc vẫn trong giai đoạn thương mại hóa ban đầu. Ngày 18/12/2024, FDA Mỹ phê duyệt liệu pháp MSC đầu tiên để điều trị bệnh ghép chống vật chủ cấp tính ở trẻ từ hai tháng tuổi trở lên. Cuối tháng 12/2024, Trung Quốc phê duyệt có điều kiện thuốc MSC đầu tiên để điều trị bệnh liên quan miễn dịch cho người từ mười bốn tuổi. MSC có nguồn gốc từ dây rốn, tủy và mô mỡ.
Tại Khu Thí điểm Du lịch Y tế Quốc tế Bác Ngao Lạc Thành ở Hải Nam, các cơ sở y tế được phép dùng công nghệ chưa được phê duyệt ở Trung Quốc. Khu vực này đã công bố tám dự án liên quan tế bào gốc trong năm 2025 với mức giá từ ba mươi nghìn đến một trăm năm mươi nghìn nhân dân tệ cho một lần điều trị, tương đương một trăm hai mươi triệu đến sáu trăm triệu đồng. Tuy nhiên, theo một chuyên gia trong ngành, đã có trường hợp truyền tế bào gốc cho người không nằm trong chỉ định được duyệt, dù về nguyên tắc điều này không được phép.
Hầu hết tế bào gốc trên thị trường hiện nay là MSC lấy từ dây rốn vì nguồn này dễ kiếm. Bác sĩ Triệu Chính cho biết truyền tế bào gốc đang lan tới cả thành phố hạng ba, hạng bốn, không có chỉ định rõ ràng và thiếu giám sát, gần như một công nghiệp ngầm.
Dù thị trường bùng nổ, bằng chứng khoa học hỗ trợ khả năng chống lão hóa vẫn rất yếu. Khi phóng viên đóng vai người muốn chống lão hóa đến tư vấn, bác sĩ Xu Ming khẳng định có thể truyền một đến hai lần mỗi năm để điều hòa miễn dịch và làm chậm lão hóa. Ông nói cả vợ chồng ông đều đang làm như vậy. Một bệnh nhân tên Cheng Qiuyun, năm mươi mốt tuổi, từng truyền tế bào gốc vào năm 2023, chia sẻ sức khỏe có phần cải thiện và đó là lý do nhiều người truyền nhau tự làm. Một số nhân viên bán hàng cũng nói việc quảng bá chủ yếu dựa trên truyền miệng.
Theo bác sĩ Triệu Chính, cảm giác khỏe hơn sau truyền tế bào gốc có thể giống cảm giác sau truyền máu vì máu vốn chứa tế bào gốc. Nhưng cảm giác dễ chịu tạm thời không chứng minh được hiệu quả chống lão hóa. Ông He Qiyang, nguyên Chủ tịch Chi nhánh Chống lão hóa thuộc Hội Lão khoa Trung Quốc, cho biết lợi ích có thể xuất phát từ nhiều cơ chế như chất tiết của tế bào gốc hoặc tác dụng cận tiết nhưng chưa có bằng chứng thực nghiệm rõ ràng.
Zhang Yu, Phó Tổng Giám đốc kiêm Giám đốc Khoa học của một công ty kỹ thuật tế bào và gen, nói rằng để trả lời câu hỏi liệu tế bào gốc có chống lão hóa hay không, cần xác định rõ lão hóa là bệnh lý hay là tiến trình sinh lý bình thường. Nếu coi lão hóa là một phần tự nhiên của cơ thể, mọi can thiệp sẽ nghiêng về chăm sóc sức khỏe. Nếu coi là bệnh, thì nó phải tuân theo chuẩn y khoa, thử nghiệm lâm sàng và chứng minh hiệu quả như mọi bệnh lý khác.
Khi chưa có định nghĩa và tiêu chuẩn rõ ràng, cũng không có chỉ dấu sinh học được thống nhất giống như BMI đối với béo phì, thì việc chứng minh khả năng "trẻ hóa" bằng tế bào gốc là điều chưa thể khẳng định.
