Kênh đào Funan Techo (Phù Nam Techo) là một dự án cơ sở hạ tầng quan trọng mang tính lịch sử của Campuchia. Chính phủ Campuchia khẳng định kênh đào không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, xã hội mà là biểu tượng của lòng yêu nước, đoàn kết dân tộc và chủ quyền. Tuy nhiên, một số ý kiến của chính người Campuchia tỏ ra nghi ngờ về lợi ích kinh tế mà nó đem lại.
Vậy trong phạm vi bài viết này, chúng ta cùng phân tích lợi ích kinh tế mà Campuchia thu được từ kênh đào Phù Nam dựa trên thực tế những con số mà chính phủ Campuchia đã công khai cũng như phân tích của các chuyên gia.
Nhưng trước hết, xin nhắc lại thông tin sơ bộ về Kênh đào Funan Techo như sau: Kênh đào này dự kiến dài 180 km, nối Phnom Penh với tỉnh ven biển Kep và cuối cùng chảy ra Vịnh Thái Lan.
Dự án được chia thành ba giai đoạn, bắt đầu từ Kênh Takeo của Sông Mekong, đi qua Prek Ta Ek của Sông Bassac, Prek Ta Hing của Sông Bassac, huyện Koh Thom và ra biển ở tỉnh Kep – tổng cộng đi qua bốn tỉnh (Kandal, Takeo, Kampot và Kep).
1. Đoạn đầu tiên (20km): Nối sông Mekong chính với sông Bassac.
2. Đoạn thứ hai (30km): Đi theo dòng chảy tự nhiên của Sông Bassac.
3. Đoạn thứ ba (130km): Nối sông Bassac với Vịnh Thái Lan thông qua cảng Kep.
Kênh đào Funan Techo sẽ rộng khoảng 100 mét ở phía trên và rộng 80 mét ở phía dưới với độ sâu 5,4 mét (độ sâu thông thuyền là 4,7 mét và khoảng cách an toàn là 0,7 mét), với hai làn xe được thiết kế để tàu thuyền có thể di chuyển an toàn theo hướng ngược nhau và có trọng tải chết (DWT) lên tới 3.000 tấn.
• Dự án ban đầu được cho là bao gồm ba đập/cống, 11 cây cầu và một vỉa hè dài 208 km, cũng như cung cấp hỗ trợ điều hướng và cơ sở hạ tầng vượt sông khác.
• Được thiết kế để tiếp nhận tàu chở hàng có trọng tải lên tới 3.000 tấn vào mùa khô và 5.000 tấn vào mùa mưa.
Dự án ước tính có chi phí khoảng 1,7 tỷ đô la Mỹ, với nguồn tài trợ chủ yếu từ Tổng công ty Đường bộ và Cầu đường Trung Quốc theo mô hình Xây dựng-Vận hành-Chuyển giao (BOT) trong 50 năm. Vào tháng 6 năm 2024, Thủ tướng Hun Manet đã xác nhận rằng 51 phần trăm cổ phần sẽ do các nhà đầu tư Campuchia nắm giữ.
Khoảng 1,6 triệu người sống ở cả hai bên kênh đào được quy hoạch và sẽ bị ảnh hưởng. Chính phủ cho biết "bồi thường công bằng" và tái định cư với cách tiếp cận tương tự như Đường cao tốc Phnom Penh-Sihanoukville sẽ được thực hiện.
FTC Campuchia đặt mục tiêu giảm sự phụ thuộc của Campuchia vào các tuyến thương mại của Việt Nam, có khả năng cắt giảm 70% chi phí vận chuyển và tạo ra doanh thu đáng kể từ phí cầu đường.
Bằng cách rút ngắn thời gian, khoảng cách và chi phí vận chuyển hiện tại; xây dựng kinh tế ngoại vi và phát triển kinh tế cũng như tạo ra nhiều việc làm tại Cảng tự trị Sihanoukville, Cảng tự trị Phnom Penh và các cảng khác; dự án sẽ đóng vai trò là dự án tiên phong thúc đẩy phát triển đô thị bền vững; thúc đẩy tăng trưởng bất động sản và phát triển kinh tế của Vương quốc.
Phó Thủ tướng Sun Chanthol, Phó Chủ tịch thứ nhất Hội đồng Phát triển Campuchia, tuyên bố vào tháng 4/2024 rằng kênh đào này dự kiến sẽ tạo ra 88 triệu đô la Mỹ hàng năm trong năm đầu tiên và 570 triệu đô la Mỹ hàng năm vào năm 2050, đồng thời tạo ra khoảng 1,6 triệu việc làm cũng như thúc đẩy năng suất nông nghiệp thông qua việc cải thiện quản lý tài nguyên nước.
Những khoản lợi nhuận kinh tế bất ngờ này dựa trên Tỷ lệ hoàn vốn nội bộ kinh tế (EIRR) và ông Chanthol cho hay Bộ Kinh tế và Tài chính (hay Ngân hàng Thế giới) chỉ cung cấp vốn cho các dự án nếu tính toán EIRR đạt ít nhất 12%, nhưng trong trường hợp của Kênh đào Techo Funal, ước tính tỷ lệ hoàn vốn là 30%.
Việc xây dựng sẽ kéo dài một chiều dài đường thủy rất lớn, do đó chính phủ cũng dự đoán được những lợi ích còn lại. Những lợi ích này bao gồm:
• Việc thành lập các khu thương mại và trung tâm hậu cần
• Phát triển các thành phố/khu vực vệ tinh mới
• Mở rộng các vùng phát triển nông nghiệp, thủy lợi, nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi.
Điều này sẽ tiếp tục mở ra nhiều cơ hội trong lĩnh vực bất động sản thương mại của Campuchia.
Tuy nhiên, tất cả những tính toán đó chỉ là trên lý thuyết. Còn rất nhiều câu hỏi đang bỏ ngỏ về tính kinh tế, như kênh đào xây có bị đội vốn không? Được biết, Trung Quốc xây dựng một kênh đào tương tự có 100km nhưng tổng vốn đầu tư đã 10 tỷ đô la? Nếu đội vốn lên thì sẽ khoảng bao nhiêu? ảnh hưởng thế nào đến tỷ lệ thu hồi vốn? Với mức thu về trên lý thuyết 88 triệu USD/ năm thì phải đến 20 năm mới thu hồi lại vốn !?
Chưa kể, hàng hoá xuất khẩu Campuchia phần lớn đi Trung Quốc và Mỹ. Như bản đồ trên cho thấy, nếu đi từ cảng Cái Mép của Việt Nam sẽ thuận tiện hơn nhiều so với đi từ cảng biển Campuchia ở Vịnh Thái Lan vòng lên.
Nhưng Kênh đào Phù Nam mang ý nghĩa kinh tế. Nó còn được cho là biểu tượng của Campuchia hiện đại, là công trình dân tộc chủ nghĩa. Do đó, bằng giá nào cũng phải xa kênh đào này, theo lời khẳng định của Thủ tướng Hun Manet. #funantechoảnhhưởng
Vậy trong phạm vi bài viết này, chúng ta cùng phân tích lợi ích kinh tế mà Campuchia thu được từ kênh đào Phù Nam dựa trên thực tế những con số mà chính phủ Campuchia đã công khai cũng như phân tích của các chuyên gia.
Nhưng trước hết, xin nhắc lại thông tin sơ bộ về Kênh đào Funan Techo như sau: Kênh đào này dự kiến dài 180 km, nối Phnom Penh với tỉnh ven biển Kep và cuối cùng chảy ra Vịnh Thái Lan.
Dự án được chia thành ba giai đoạn, bắt đầu từ Kênh Takeo của Sông Mekong, đi qua Prek Ta Ek của Sông Bassac, Prek Ta Hing của Sông Bassac, huyện Koh Thom và ra biển ở tỉnh Kep – tổng cộng đi qua bốn tỉnh (Kandal, Takeo, Kampot và Kep).
1. Đoạn đầu tiên (20km): Nối sông Mekong chính với sông Bassac.
2. Đoạn thứ hai (30km): Đi theo dòng chảy tự nhiên của Sông Bassac.
3. Đoạn thứ ba (130km): Nối sông Bassac với Vịnh Thái Lan thông qua cảng Kep.
Kênh đào Funan Techo sẽ rộng khoảng 100 mét ở phía trên và rộng 80 mét ở phía dưới với độ sâu 5,4 mét (độ sâu thông thuyền là 4,7 mét và khoảng cách an toàn là 0,7 mét), với hai làn xe được thiết kế để tàu thuyền có thể di chuyển an toàn theo hướng ngược nhau và có trọng tải chết (DWT) lên tới 3.000 tấn.
• Dự án ban đầu được cho là bao gồm ba đập/cống, 11 cây cầu và một vỉa hè dài 208 km, cũng như cung cấp hỗ trợ điều hướng và cơ sở hạ tầng vượt sông khác.
• Được thiết kế để tiếp nhận tàu chở hàng có trọng tải lên tới 3.000 tấn vào mùa khô và 5.000 tấn vào mùa mưa.
Dự án ước tính có chi phí khoảng 1,7 tỷ đô la Mỹ, với nguồn tài trợ chủ yếu từ Tổng công ty Đường bộ và Cầu đường Trung Quốc theo mô hình Xây dựng-Vận hành-Chuyển giao (BOT) trong 50 năm. Vào tháng 6 năm 2024, Thủ tướng Hun Manet đã xác nhận rằng 51 phần trăm cổ phần sẽ do các nhà đầu tư Campuchia nắm giữ.
Khoảng 1,6 triệu người sống ở cả hai bên kênh đào được quy hoạch và sẽ bị ảnh hưởng. Chính phủ cho biết "bồi thường công bằng" và tái định cư với cách tiếp cận tương tự như Đường cao tốc Phnom Penh-Sihanoukville sẽ được thực hiện.
FTC Campuchia đặt mục tiêu giảm sự phụ thuộc của Campuchia vào các tuyến thương mại của Việt Nam, có khả năng cắt giảm 70% chi phí vận chuyển và tạo ra doanh thu đáng kể từ phí cầu đường.
Bằng cách rút ngắn thời gian, khoảng cách và chi phí vận chuyển hiện tại; xây dựng kinh tế ngoại vi và phát triển kinh tế cũng như tạo ra nhiều việc làm tại Cảng tự trị Sihanoukville, Cảng tự trị Phnom Penh và các cảng khác; dự án sẽ đóng vai trò là dự án tiên phong thúc đẩy phát triển đô thị bền vững; thúc đẩy tăng trưởng bất động sản và phát triển kinh tế của Vương quốc.
Phó Thủ tướng Sun Chanthol, Phó Chủ tịch thứ nhất Hội đồng Phát triển Campuchia, tuyên bố vào tháng 4/2024 rằng kênh đào này dự kiến sẽ tạo ra 88 triệu đô la Mỹ hàng năm trong năm đầu tiên và 570 triệu đô la Mỹ hàng năm vào năm 2050, đồng thời tạo ra khoảng 1,6 triệu việc làm cũng như thúc đẩy năng suất nông nghiệp thông qua việc cải thiện quản lý tài nguyên nước.
Những khoản lợi nhuận kinh tế bất ngờ này dựa trên Tỷ lệ hoàn vốn nội bộ kinh tế (EIRR) và ông Chanthol cho hay Bộ Kinh tế và Tài chính (hay Ngân hàng Thế giới) chỉ cung cấp vốn cho các dự án nếu tính toán EIRR đạt ít nhất 12%, nhưng trong trường hợp của Kênh đào Techo Funal, ước tính tỷ lệ hoàn vốn là 30%.
Việc xây dựng sẽ kéo dài một chiều dài đường thủy rất lớn, do đó chính phủ cũng dự đoán được những lợi ích còn lại. Những lợi ích này bao gồm:
• Việc thành lập các khu thương mại và trung tâm hậu cần
• Phát triển các thành phố/khu vực vệ tinh mới
• Mở rộng các vùng phát triển nông nghiệp, thủy lợi, nuôi trồng thủy sản và chăn nuôi.
Điều này sẽ tiếp tục mở ra nhiều cơ hội trong lĩnh vực bất động sản thương mại của Campuchia.
Tuy nhiên, tất cả những tính toán đó chỉ là trên lý thuyết. Còn rất nhiều câu hỏi đang bỏ ngỏ về tính kinh tế, như kênh đào xây có bị đội vốn không? Được biết, Trung Quốc xây dựng một kênh đào tương tự có 100km nhưng tổng vốn đầu tư đã 10 tỷ đô la? Nếu đội vốn lên thì sẽ khoảng bao nhiêu? ảnh hưởng thế nào đến tỷ lệ thu hồi vốn? Với mức thu về trên lý thuyết 88 triệu USD/ năm thì phải đến 20 năm mới thu hồi lại vốn !?
Chưa kể, hàng hoá xuất khẩu Campuchia phần lớn đi Trung Quốc và Mỹ. Như bản đồ trên cho thấy, nếu đi từ cảng Cái Mép của Việt Nam sẽ thuận tiện hơn nhiều so với đi từ cảng biển Campuchia ở Vịnh Thái Lan vòng lên.
Nhưng Kênh đào Phù Nam mang ý nghĩa kinh tế. Nó còn được cho là biểu tượng của Campuchia hiện đại, là công trình dân tộc chủ nghĩa. Do đó, bằng giá nào cũng phải xa kênh đào này, theo lời khẳng định của Thủ tướng Hun Manet. #funantechoảnhhưởng
