Thảm họa tiếp theo của nhân loại sau COVID-19: Nợ nần, đói kém và thất học

Covid-19 đang khiến thế giới chuẩn bị phải đón chờ một khủng hoảng kế tiếp, đó là sự khủng hoảng ở các nước nghèo, dẫn tới nợ nần, đói kém và trẻ em bị thất học.

Nợ nần và đói kém ở các nước nghèo

Tại Mỹ, các nhà kinh tế học đang dự báo nước này sẽ chuẩn bị tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ tương đương với mức hoàng kim của những năm 1920. Trong khi đó, nền kinh tế Trung Quốc đã tăng trưởng kỷ lục 18,3% trong quý 1/2021. Còn Vương quốc Anh lại đang phát triển nhanh hơn bất kỳ thời điểm nào kể từ khi Thế chiến thứ 2 kết thúc.

Tuy nhiên, tại rất nhiều nơi khác trên thế giới, nơi mà phần lớn người dân chưa được tiêm chủng và các chính phủ không đủ khả năng thực hiện các biện pháp kích thích kinh tế, người dân đang phải vật lộn để đối phó với sự suy giảm kỷ lục từ năm ngoái đến nay.

Một người đàn ông bán diêm ở Peru

Tầng lớp trung lưu ở các nước đang phát triển, động lực chính của sự phát triển kinh tế, giáo dục và chính trị đang bị thu hẹp một cách nhanh chóng. Tuy nhiên, hiện tượng này không xuất hiện ở Mỹ và Trung Quốc. Theo các chuyên gia, nhiều đất nước nghèo, người dân sẽ phải mất một khoảng thời gian dài để quay trở lại mức của năm 2019.

Quỹ tiền tệ Quốc tế cảnh báo rằng nhiều nền kinh tế đang phát triển (ngoài các nước tiên tiến và Trung Quốc) có thể sẽ suy thoái nhiều năm. Amina Mohammed, Phó tổng thư ký Liên Hợp Quốc cho rằng:;"Đây chính là thứ virus bất bình đẳng. Thế giới đối lập ở phía trước chúng ta là một thảm họa".

Tại khu vực Mỹ Latinh, sau 15 năm tăng trưởng nhờ xuất khẩu hàng hóa giúp hàng triệu người thoát khỏi nghèo đói, nền kinh tế đã giảm 7,4% vào năm 2020. Đây là mức suy thoái tồi tệ nhất kể từ năm 1821. Cùng với đó, hơn 100 triệu trẻ em ở khu vực này đã không được đến trường do đại dịch, nhiều em khác sẽ không có khả năng quay lại trường học do đói nghèo. Dấy lên lo ngại quá nhiều người thất học.

Một trường học phải đóng cửa ở Uganda

Ở Trung và Tây Phi, các chính phủ đang đang phải vật lộn để ngăn chặn sự bùng phát trở lại của các bệnh truyền nhiễm như sởi và sốt sét, những căn bệnh đã giết chết hàng nghìn trẻ em trong những tháng gần đây.

Ngân hàng thế giới ước tính có tới 150 triệu người sẽ bị đẩy vào cảnh nghèo đói cùng cực do hậu quả của COVID-19. Theo chương trình lương thực thế giới, đại dịch khiến 34 triệu người đứng trước bờ vực đói kém. Sự tức giận của người dân do giá thực phẩm lên cao đang bắt đầu chuyển thành biểu tình bạo lực trên đường phố, từ Colombia đến Sudan.

Tại Ấn Độ, nơi mỗi ngày đang ghi nhận hàng trăm nghìn người nhiễm COVID-19 và khoảng 4.000 người chết, người dân nghèo đang phải chịu những thiệt thòi về y tế. Từ Nepal, Iran đến Peru và Argentina, hệ thống y tế đang gặp khó khăn khi bệnh nhân nhiễm COVID-19 quá nhiều và tình trạng thiếu giường bệnh, thiếu oxy nghiêm trọng diễn ra.

Trong năm nay, hơn 1,5 triệu ca tử vong do COVID-19 đã được báo cáo trên toàn cầu khi dịch bệnh lan nhanh ở Mỹ Latinh cũng như châu Á. Con số này đã gần bằng mức 1,8 triệu người của năm 2020.

Phần lớn các nước đang phát triển bước vào đại dịch COVID-19 bước vào đại dịch với các khoản nợ nước ngoài tăng mạnh. Lãi xuất cho vay qua đêm bằng 0 hoặc âm tại các nước phát triển nhưng trung bình là hơn 4% ở các nước đang phát triển. Lãi suất cho vay các khoản dài hạn, loại đầu tư vào các lĩnh vực như cơ sở hạ tầng, giáo dục còn cao hơn nhiều. Một số quốc gia như Zambia, Argentina, Lebanon đã vỡ nợ.

Các nhà hoạch định chính sách cảnh báo rằng gánh nặng nợ nần có thể buộc các chính phủ phải chuyển sang việc thắt lưng buộc bụng, khiến đà hồi phục kinh tế càng chậm hơn. Giá lương thực đang tăng vọt ở các quốc gia đang phát triển, điều này khiến các ngân hàng trung ương thắt chặt chính sách tiền tệ để giảm lạm phát.

Kenneth Rogoff, cựu chuyên gia kinh tế của Quỹ tiền tệ quốc tế và hiện đang làm việc tại Harvard cho biết: 'Các thiệt hại do COVID-19 là có thật và nó được đánh giá thấp hơn nhiều so với thực tế'.

Tuy nhiên, hình ảnh về gánh nặng nợ nần của các quốc gia đang phát triển là không đồng nhất. Tại những nơi chính phủ thực hiện các biện pháp ngăn chặn đại dịch từ sớm, có vẻ như COVID-19 ít gây ra thiệt hại hơn.

Tương lai nghèo đói do thất học

Trong hơn 1 thập kỷ qua, Andrew Nsamba đã kinh doanh khá phát đạt khi lập một ngôi trường tư thục ở thủ đô Kampala ở Uganda. Tuy nhiên, khi COVID-19 ập đến, công việc kinh doanh của Nsamba đã phải dừng lại, 70 nhân viên trong trường phải tìm việc làm mới. Nsamba hiện cũng đang phải vật lộn để trả các khoản nợ ngân hàng.

Theo World Data Lab, tầng lớp trung lưu ở châu Phi cận Sahara là khoảng 180 triệu người trong số 1,3 tỷ dân. Tuy nhiên, con số này đã giảm 11% trong năm 2020 và dự tính tiếp tục sẽ giảm nữa vào năm 2021. châu Phi cận Sahara là một trong những khu vực được coi là chậm phát triển nhất thế giới.

Tại Mỹ Latinh, tăng trưởng được dự báo ở mức 4,1% trong năm nay, thấp hơn đáng kể so với các nền kinh tế phát triển. Khu vực này cũng chứng khiến tình trạng học sinh phải nghỉ học do lệnh phong tỏa, cách ly nhiều hơn phần còn lại của thế giới. Kể từ tháng 3/2020, các trường ở Mỹ Latinh đã đóng cửa 40 - 50 tuần, cao hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu là 26 tuần. Hiện nay, mới chỉ có 6 quốc gia ở khu vực này mở cửa các trường học hoàn toàn. 124 triệu trẻ em ở khu vực này đang không có các giờ học trực tiếp trên lớp. Unicef gọi tình huống này là 'tiền đề của thảm họa thế hệ'.

Miriam Salcero và con gái 

Đối với các bậc phụ huynh ở các khu ổ chuột tại Lima (Peru) việc con cái họ không được đến trường khiến chúng mất đi cơ hội tốt nhất để thoát nghèo. Việc học trực tuyến gần như không khả thi ở hầu hết các nước đang phát triển, nơi mạng wifi không được cung cấp thường xuyên và người nghèo ít có khả năng truy cập internet.

Miriam Salcero, một bà mẹ 27 tuổi ở Lima cho biết cô con gái 8 tuổi của mình thường xuyên gặp khó khăn để hiểu các hướng dẫn mà giáo viên gửi bằng tin nhắn thoại qua WhatsApp. Salcero cho biết: 'Tôi thực sự lo ngại, tình trạng này cần phải chấm dứt để con chúng tôi có thể đến trường'.

Ở các nước nghèo trên toàn cầu, hơn 800 triệu học sinh vẫn chưa được sử dụng máy tính. Theo Liên hợp quốc, tỷ lệ bỏ học ở các nước thu nhập thấp là khá cao và có nghĩa là hàng triệu trẻ em sẽ không bao giờ được quay lại lớp học.

Nguyễn Dương (Theo Wall Street Journal)