Tại sao cá lại ngửa bụng lên mặt nước khi chết?

Nếu bạn từng thấy các chết trong ao hay trong bể cá, bạn sẽ nhận thấy rằng chúng thường nổi và ngửa bụng lên mặt nước. Bạn có bao giờ tự hỏi tại sao lại như vậy không?

Cá sống không nổi

Để hiểu được tại sao cá chết lại nổi, chúng ta cần biết tại sao cá sống ở trong nước chứ không nổi lên. Trong cơ thể cá có nước, xương, protein, chất béo, một lượng carbohydrates và axit nucleic. Mỡ tuy nhẹ hơn nước song cá thường chứa nhiều xương và protein hơn, khiến chúng lơ lửng trong nước (không nổi nhưng cũng không chìm) hoặc nặng hơn nước một chút (từ từ chìm tới khi đủ sâu).

Cá không mất quá nhiều sức để duy trì độ sâu cần thiết trong nước, nhưng khi chúng bơi sâu hơn hoặc tìm vùng nước nông chúng phụ thuộc vào một bộ phận tên là bong bóng (swim bladder/air bladder) để điều chỉnh tỉ trọng.

Nước sẽ đi vào miệng của cá và đi qua mang cá, nơi mà oxy được đưa vào máu. Nó khá giống với phổi người, chỉ khác là nó ở bên ngoài thân cá. Ở cả cá và người, hemoglobin đưa oxy tới các tế bào. Ở cá, một ít oxy được tiết ra dưới dạng khí oxy gas vào bong bóng cá. Áp suất lên thân cá quyết định kích cỡ của bong bóng. Khi cá nổi dần lên mặt nước, áp suất nước xung quanh giảm xuống và oxy trong bong bóng quay trở lại mạch máu và mang. Khi cá chìm xuống, áp suất nước tăng lên, khiến hemoglobin tiết ra oxy từ máu để lấp đầy bong bóng. Nó cho phép cá thay đổi độ sâu và là một cơ chế có sẵn để ngăn chặn bong bóng gas hình thành trong máu nếu áp suất thay đổi quá nhanh.

Lý do cá chết nổi

Khi cá chết, tim nó ngừng đập và máu ngừng lưu thông. Oxy ở trong bong bóng vẫn còn đấy, công thêm sự phân hủy của các mô sẽ tạo ra thêm khí gas, cụ thể là trong đường tiêu hóa. Không có cách nào để khí gas thoát ra, nhưng nó lại tạo lực vào bụng cá khiến nó trương ra, biến cá chết thành một kiểu bong bóng, nổi lên bề mặt. Vì xương sống và cơ ở phía lưng (trên) nặng hơn, bụng sẽ quay lên trên.

Cá có thể không nổi lên mặt nước, phụ thuộc vào lúc chết cá ở có sâu hay không, ít nhất là cho đến lúc sự phân hủy bắt đầu. Một số loại cá không đủ nổi để lên tận mặt nước và phân hủy ở dưới nước. Một số loài động vật khác (kể cả con người) cũng nổi sau khi bắt đầu phân hủy mà chẳng cần bong bóng gì hết.

Phương Nam