Quan sát nhật thực bằng mắt thường có hại gì?

Nhiều người vẫn thắc mắc rằng liệu quan sát nhật thực bằng mắt thường có hại hay không? Liệu có thể quan sát nhật thực với đôi mắt trần mà không làm ảnh hưởng đến thị lực?

Câu trả lời ngắn gọn: Vâng, nhìn chằm chằm khi nhật thực và không có biện pháp phòng ngừa thích hợp có thể gây hại cho mắt của bạn, nhưng nói rằng "nó có thể làm cho bạn mù" thì có hơi quá lời một chút.

VnReview đã chuyển ngữ từ trang khoa học ScienceABC khi nghiên cứu kỹ hơn về vấn đề này.

Nhật thực là gì?

Nhật thực xảy ra khi Mặt Trăng đi qua giữa Trái Đất và Mặt Trời, và khi quan sát từ Trái Đất, lúc đó Mặt Trăng che khuất hoàn toàn hay một phần của Mặt Trời. Nhật thực có thể xảy ra toàn phần, một phần hay hình khuyên. Khi nhật thực toàn phần, Mặt Trời bị che khuất hoàn toàn. Với nhật thực một phần hoặc hình khuyên, Mặt Trời chỉ bị che khuất một phần.

Quan sát nhật thực

Hầu hết các nhà thiên văn học và những người đam mê khám phá không gian vô cùng mong muốn sự kết hợp này của ba thiên thể để có cơ hội quan sát một sự kiện tuyệt vời như vậy. Tuy nhiên, cũng có một mức độ sợ hãi nhất định liên quan đến cách quan sát nhật thực, vì chúng ta thường nghe nói nhìn chằm chằm vào mặt trời khi nhật thực bằng mắt thường có thể gây hại cho mắt rất nhiều, hoặc trong trường hợp xấu nhất: bạn có thể bị mù.

Vâng, phải nói rằng nỗi sợ hãi khi nhìn mặt trời mà không có bất kỳ sự bảo vệ nào cho đôi mắt không phải là hoàn toàn vô căn cứ. Quan sát mặt trời bằng mắt thường khi xảy ra nhật thực thực sự có thể gây ra những ảnh hưởng bất lợi không mong đợi. Trong thực tế, nhìn chằm chằm vào mặt trời bất cứ lúc nào đều không tốt cho mắt của con người. Lý do là nhìn lên một nguồn sáng mạnh trong thời gian quá lâu có thể làm hỏng võng mạc của bạn.

Bệnh võng mạc Photic là thuật ngữ các bác sĩ hay sử dụng để mô tả việc võng mạc mắt của bệnh nhân bị hủy hoại, đặc biệt là do sự tiếp xúc lâu dài với một nguồn sáng mạnh, chẳng hạn như bức xạ mặt trời, hàn hồ quang hoặc laser. Điều này xảy ra khi võng mạc - một màn hình ở mặt sau của nhãn cầu, bị "đốt cháy", thường do một chấn thương quang hóa hay nhiệt. Những người nhìn chằm chằm vào mặt trời, xem nhật thực hoặc nhìn tia UV hoặc các nguồn sáng khác một cách trực tiếp thường gặp vấn đề với bệnh này.

Những ngày bình thường khác thế nào với một ngày nhật thực?

May mắn thay, chúng ta không thể nhìn chằm chằm vào mặt trời quá lâu vào những ngày bình thường - dù bằng bất cứ cách nào. Độ sáng của mặt trời quá mạnh khiến đôi mắt con người không thể xử lý khi không có thêm một số lớp bảo vệ bên ngoài hoặc giảm cường độ của ánh sáng chiếu tới. Tuy nhiên, trong suốt quá trình diễn ra nhật thực, tương đối dễ dàng để ngắm nhìn mặt trời trong một vài phút, bởi vì một phần đáng kể của mặt trời bị "che lấp", giúp cho đôi mắt khá thoải mái.

Hơn nữa, những thương tổn xảy ra với võng mạc thường đến rất chậm chạp bởi vì sự tiếp xúc kéo dài thường không mang đến bất kỳ đau đớn nào. Nhưng đó là một điều xấu, vì mọi người có thể sẽ nhìn mặt trời mà không nhận ra những nguy cơ mà họ đang gây ra cho mắt của mình. Những ảnh hưởng như thị lực bị hỏng chỉ được phát hiện sau đó, khi bệnh nhân bị các triệu chứng như nhìn thấy lờ mờ trong một thời gian, giảm thị lực và nhiều vấn đề phiền não khác với đôi mắt của mình.

Mù vĩnh viễn thường không được coi là một trong những kết quả của vài phút hướng mắt trực diện vào mặt trời. Tuy nhiên, nó có thể là tổn thương nghiêm trọng không thể đảo ngược (thậm chí có thể dẫn đến mất hoàn toàn thị lực) nếu sự tiếp xúc này diễn ra quá lâu. Đây có lẽ là lý do đằng sau niềm tin rằng mặt trời thì nguy hiểm hơn để quan sát khi xảy ra nhật thực.

Có thể quan sát nhật thực bằng kính râm?

Câu trả lời là không nên.

Kính râm không phải là giải pháp tốt để bảo vệ bạn chống lại các tia gây hại từ mặt trời. Có các loại kính lọc ánh nắng mặt trời nhất định được thiết kế chuyên biệt để quan sát mặt trời. Một số có crôm, nhôm hoặc bạc trên bề mặt, làm giảm cường độ của tia cực tím, tia hồng ngoại và các loại ánh sáng có thể nhìn thấy, giúp mắt bạn an toàn để quan sát mặt trời thông qua chúng. Một số công cụ không an toàn được sử dụng cho mục đích này bao gồm phim chụp x-quang trong y tế, phim màu, kính lọc phân cực, kính lọc ND cho nhiếp ảnh…

Sau tất cả, không có nhiều nguy hiểm khi quan sát trực tiếp hiện tượng nhật thực toàn phần; nhưng nếu đó là nhật thực một phần, hãy chắc chắn rằng bạn có sẵn đôi kính trước khi ngước nhìn lên nguồn sáng đó.

James Binh