Trung Quốc bỏ triệu đô tìm người vận hành kính thiên văn, nhưng không ai đủ tiêu chuẩn

Trung Quốc đang bỏ ra hơn 1,2 triệu đô la để thuê một nhà thiên văn học nước ngoài vận hành chiếc kính thiên văn vô tuyến lớn nhất thế giới (Fast), nhưng vẫn đang phải vật lộn để tìm ứng cử viên.

Fast, chiếc kính thiên văn vô tuyến lớn nhất thế giới, thứ giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về vũ trụ.

Chiếc kính viễn vọng lớn nhất thế giới với khẩu độ 500 mét tại Trung Quốc (FAST) đang tìm kiếm một nhà thiên văn học hàng đầu từ nước ngoài để giám sát hoạt động hàng ngày của cơ sở trị giá 1,2 tỷ nhân dân tệ (178 triệu USD). Trong những tháng gần đây, việc tuyển dụng gặp những khó khăn bất ngờ trong việc tìm kiếm một ứng cử viên có trình độ và sẵn sàng đương đầu thách thức của công việc.

Bất cứ ai trở thành giám đốc hoạt động khoa học của FAST sẽ nhận được một gói tài chính gồm 8 triệu nhân dân tệ tài trợ cho việc nghiên cứu, một mức lương tương đương với vai trò này ở các nước phương Tây và nhiều khoản trợ cấp như nhà ở miễn phí.

Những ưu đãi tài chính như thế này đã trở nên khá phổ biến khi các quốc gia lớn bắt đầu tìm kiếm nhân lực cho việc nghiên cứu khoa học. Và họ cần đưa ra những mức tài chính hấp dẫn để thu hút các ứng cử viên chất lượng cao, nhằm đảm bảo sự phát triển nhanh chóng của ngành nghiên cứu nước mình. Còn về FAST, một chiếc kính thiên văn khổng lồ nằm giữa những ngọn núi xa xôi của Quý Châu, một tỉnh tây nam Trung Quốc. Ngoài ra, khu vực này còn sở hữu một số hang động Carxtơ lớn nhất Trung Quốc và những ngọn đồi đá vôi hùng vĩ.

Một du khách chụp ảnh kính thiên văn tại Quý Châu,Trung Quốc

Phần chảo thu sóng vệ tinh của FAST có thể thu thập các tín hiệu từ vũ trụ chưa từng được phát hiện trước đây và cung cấp đầu mối giúp lí giải một loạt các cầu hỏi, từ những vụ phát xung bí ẩn đến sự tồn tại của sự sống ngoài hành tinh.

Wang Tinggui, giáo sư vật lý thiên văn tại Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc, Hợp Phì, tỉnh An Huy cho biết: "Fast là một cổng thông tin cung cấp những khám phá mới. Đối với một nhà thiên văn học, được vận hành Fast có thể là một cơ hội lớn trong đời".

Minh chứng cho phát biểu này, đài quan sát Arelibo ở Puerto Rico, chỉ với một chảo thu chưa tới một nửa kích thước 500 mét của Fast, đã có nhiều khám phá quan trọng, trong đó có một công trình giúp giành giải Nobel.

Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, vốn là cơ quan sở hữu chiếc kính khổng lồ này, đã xem xét việc tìm kiếm một nhà thiên văn ngoại quốc vì cho rằng ứng cử viên của Trung Quốc không đủ kinh nghiệm điều hành một cơ sở quy mô và phức tạp như vậy. Một nhân viên của văn phòng nhân sự Viện hàn lâm cho biết: "Việc tuyển dụng đang mở rộng quy mô đến các nhà khoa học ngoại quốc. Tức là một ứng cử viên có thể mang bất cứ quốc tịch và chủng tộc nào".

Một thông báo tuyển dụng cũng đã được đưa lên trang web của viện Hàn lâm vào tháng 5. Theo tin từ các quan chức làm việc tại đây, thông báo tuyển dụng cũng được đưa lên các bản tin nghiên cứu quốc tế, ngoài ra tin tuyển dụng còn được truyền miệng từ những nhà khoa học cấp cao trong các cộng đồng nghiên cứu.

Một quan chức giấu tên của viện còn cho hay: "Chúng tôi không thể chờ thêm nữa. Chúng tôi đã liên hệ với các nhà khoa học đủ tiêu chuẩn trên khắp thế giới thông qua các kênh chính thức hoặc tư nhân. Nhưng ngặt nỗi những nhà nghiên cứu này thường không quan tâm đến những trang web việc làm. Chúng tôi đã làm mọi thứ để chuyển thông điệp tuyển dụng của mình tới những người này".

Ông còn cho biết thêm: "Điều có thể nói ở giai đoạn này là chúng tôi đã gặp nhiều thách thức, và chúng tôi sẽ vẫn tiếp tục nỗ lực".

Fast có thể mang đến một cơ hội lớn cho các nhà khoa học cấp cao

Theo mô tả công việc, giám đốc hoạt động khoa học sẽ chịu trách nhiệm thiết lập và tổ chức các ủy ban học thuật khác nhau để đưa ra quyết định cho các mục tiêu khoa học lâu dài của đài thiên văn và phải phân chia khắt khe thời gian quan sát cho các nhóm nghiên cứu trong và ngoài nước. Người này cũng có trách nhiệm báo cáo những khám phá chính của kính viễn vọng cho chính phủ mỗi năm, chủ động thông tin tới công chúng về công việc của mình đồng thời giám sát chi tiêu và ngân sách nghiên cứu.

Ứng cử viên phải có kinh nghiệm ít nhất 20 năm trong ngành. Họ phải từng mang vai trò dẫn đầu trong dự án kính thiên văn vô tuyến quy mô lớn và có nhiều kinh nghiệm quản lí cũng như giữ vị trí giáo sư – hoặc một chức vị ngang hàng – tại một viên nghiên cứu hàng đầu thế giới hoặc đại học.

Theo Wang, giám đốc phòng thí nghiệm về vũ trụ học, thiên hà của viên nghiên cứu: "Những yêu cầu này là quá cao. Nó gạt hầu hết các nhà thiên văn ra khỏi cuộc đua đến vị trí ứng cử viên. Những người đủ khả năng chỉ đếm trên đầu ngón tay". Ngoài ra, ông còn cho biết thêm các nhà thiên văn học nước ngoài không phải gốc Trung Quốc có thể đối mặt với nhiều khó khăn, hạn chế nhất định.

Một số nhà nghiên cứu phương Tây có rất nhiều kinh nghiệm sử dụng kính viễn vọng quy mô lớn, nhưng chuyên môn của họ không thể hoạt động tại Trung Quốc do rào cản ngôn ngữ và sự khác biệt về văn hóa. Guanxi, trong tiếng Trung có nghĩa là mối quan hệ cần thiết tương trợ cho thành công, chính vì vậy những rào cản trong các mối quan hệ có thể sẽ ảnh hưởng đến các quyết định như lập kế hoạch quan sát.

Wang cho biết: "Cuộc đấu tranh quyết định xem ai có thời gian quan sát và ai không có sẽ khiến cho công việc này mang nhiều rủi ro như việc đi bộ trên băng mỏng vậy. Bởi lẽ người điều hành cũng phải đối mặt đến nhiều sự không chắc chắn về kĩ thuật. Mặc dù Fast đã được hoàn thành vào năm ngoái, nhưng các thành phần chính như bộ thu tín hiệu và hàng ngàn tấm phản xạ chuyển động trên đĩa vẫn đòi hỏi phải kiếm tra và hiệu chuẩn lại nếu cần thiết".

Công việc này có thể mang đến một số thử thách như nhà điều hành phải làm việc thường xuyên và ít được rời khỏi việc nghiên cứu của mình. Ngoài ra các nhà nghiên cứu còn phải sống và làm việc tại một trong những khu vực kém phát triển nhất Trung Quốc, điều này có thể dẫn đến sự khó chịu và bất tiện cho gia đình họ. Ông Wang khá hài hước khi cho rằng: "Đây không phải việc của một nhà khoa học, đó là công việc cho một siêu nhân".

Một số nhà khoa học làm việc tại Fast đã từ chối bình luận vì sự nhạy cảm của vấn đề này. Một trong số họ nói rằng quyết định thuê từ nước ngoài đã được đưa lên hàng đầu và bình luận về nó có thể dẫn đến các rắc rối chính trị.

Một nhà thiên văn học cho biết, nếu quá trình tìm kiếm ở nước ngoài đi đến ngõ cụt, chính quyền nên chuyển hướng đến cạnh tranh trong nước. Nói về vấn đề này, một nhà nghiên cứu giấu tên thắc mắc: "Chúng tôi đã xây dựng Fast với những nhân công trong nước. Tại sao chúng ta không thể tin tưởng vào họ?".

Trần Vũ Đức