"Xã hội" của cá heo, cá voi cũng tiến hóa như ở con người

Báo Guardian hôm 17/10 đưa tin về một nghiên cứu mới cho thấy não của các loài cá voi và cá heo càng lớn thì mức độ tiến hóa như con người của chúng càng cao.

< Con người sắp nói chuyện được với... cá heo

<;Những sự thật đáng yêu về các loài vật quanh bạn

Kết luận này nêu ra "giả thiết não văn hóa", một lý thuyết cho rằng sự thông minh của chúng ta đã được phát triển như một cách thức xoay sở trong những nhóm xã hội lớn và phức tạp. Điều này cũng có thể áp dụng cho cả con người lẫn cá voi, cá heo.

Trong kết quả mới công bố gần đây trên tạp chí Nature Ecology and Evolution, các nhà nghiên cứu khẳng định các đặc điểm văn hóa và xã hội phức tạp của loài người như đi săn cùng nhau, tiếng nói địa phương, học từ quan sát... có liên quan tới sự mở rộng bộ não động vật.

(Ảnh: Guardian)

Các nhà khoa học đã thu thập hồ sơ hành vi của 90 loài cá voi, cá heo khác nhau. Ví dụ như các hành vi cá heo dạo chơi với cá voi lưng gù, cá giúp các ngư dân bắt cá nhỏ, huýt sáo báo hiệu cho các chú cá heo vắng mặt... Theo các nhà khoa học, các loài này còn có thể tán gẫu với nhau như con người.

Một hành vi phổ biến cũng có ở các loài động vật biển có vú này là động vật trưởng thành nuôi con non của con khác. Đồng tác giả nghiên cứu đến từ trường kinh tế học London, tiến sĩ tâm lý kinh tế học Michael Muthukrishna cho rằng: "Câu nói cả làng nuôi một đứa trẻ đúng cho cả cá voi và con người".

Động vật có vú ở đại dương bao gồm cá voi, cá heo dolphin và cá heo porpoise (một loại cá heo ít loài hơn và ít phổ biến hơn dolphin).

Theo các nhà khoa học, các loài này thực hiện việc học hầu hết qua tương tác xã hội thay vì cá nhân. Điều này giải thích vì sao một số loài học được những hành vi phức tạp hơn các loài khác. Những hành vi phức tạp đó được tìm thấy "chủ yếu ở các con đơn lẻ hoặc trong những nhóm nhỏ có bộ não nhỏ nhất", trưởng nhóm nghiên cứu Susanne Shultz đến từ đại học Manchester cho hay.

Một khía cạnh khác được các nhà khoa học quan tâm từ nghiên cứu này là nguy cơ của anthropomorphization-việc mô phỏng con vật giống con người, gán cho chúng những đặc tính như con người. Rủi ro của việc này "giống như một đường ray duy nhất mà con người ở trạm cuối và các động vật khác đang tới đó. Sự thật là mỗi loài động vật sẽ phản ứng theo áp lực tiến hóa của chúng", nhà sinh vật học đại học St Andrews Luke Rendell nhận định. Luke không tham gia nghiên cứu này nhưng đã từng có nhiều công trình nghiên cứu về tiếng nói của cá voi đực.

Dù vậy, vẫn có rất nhiều điều để chúng ta học hỏi về các loài động vật thú vị này vì thực hiện các nghiên cứu về chúng thường khó khăn và được trợ cấp thấp hơn tiêu chuẩn nhiều, nhà tâm lý kinh tế học Muthukrishna cho biết.

Các động vật có vú dưới đại dương không chỉ hấp dẫn những nhà nghiên cứu mà cả những người bình thường như chúng ta vì chúng "có biết nhiều điểm tương đồng với chúng ta trong các hành vi phức tạp".

Bộ não lớn giúp cá heo thực hiện được những hành vi phức tạp như con người và các loài linh trưởng (Ảnh: NOAA)

"Thật hứng thú khi bộ não động vật và con người có cấu trúc khác nhau nhưng cùng dẫn tới những khuôn mẫu hành vi giống nhau. Mở rộng hiểu biết về cách những điều này đã xảy ra như thế nào cũng quan trọng như việc học những áp lực tiến hóa của loài người trong lịch sử", nhà sinh học Rendell cho hay.

Còn Muthukrishna cho rằng nghiên cứu này không chỉ nói về trí thông minh của cá voi, cá heo mà cũng có ý nghĩa về mặt nhân chủng học. Hiểu rõ điều gì đã khiến con người khác biệt với các loài động vật khác sẽ giúp chúng ta có những bước tiến mới, một lý thuyết khái quát hơn về hành vi con người.

Để đạt được mục tiêu trên, chúng ta cần một nhóm quản lý. So với các loài linh trưởng thì những loài thú đặc biệt về mặt tiến hóa như động vật có vú dưới đại dương sẽ là một nhóm quản lý "lạ" hơn. Chúng sẽ hỗ trợ con người nghiên cứu trí thông minh nói chung và kiến thức về trí thông minh con người nói riêng.

Còn Muthukrishna cho rằng trí thông minh luôn được định hướng bởi môi trường sống của mỗi loài động vật. Theo ông, mỗi loại môi trường đem lại những thách thức khác nhau cho một động vật vật nào đó. Ví dụ, khi bạn ở trên cạn thì bạn phải học cách sử dụng lửa. "Dù khéo léo tới cỡ nào thì cá voi cũng sẽ không bao giờ học cách thắp sáng một ngọn lửa".

(Ảnh: Youtube)

Steve Trần