Robot ra đời từ lúc nào và chúng có thật sự thông minh như chúng ta nghĩ không?

;Từ "robot" xuất hiện trên thế giới từ lúc nào? Các robot có thật sự thông minh như chúng ta nghĩ và có thể thay thế con người hoàn toàn như trong các phim giả tưởng? Bài viết về robot và trí tuệ nhân tạo dưới đây sẽ giúp bạn trả lời những thắc mắc trên một phần nào đó.  

Bài liên quan:

Cách mạng công nghiệp 4.0, học gì để sẵn sàng cho tương lai?

Robot nay đã biết nhảy múa!

Robot sát hại con người: Ai là người chịu trách nhiệm?

Bài viết này dựa trên loạt bài giảng trực tiếp "Mathematics and the Making of the Modern and Future World" của giáo sư chuyên ngành toán ứng dụng Chris Budd (Vương quốc Anh) được đăng lại trên tạp chí toán học trực tuyến Plus Magazine.

Machine learning (học máy, còn gọi là máy học) là một trong những bước tiến đáng kể gần đây nhất trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Nhờ các khuôn mẫu trong một số lượng lớn dữ liệu và giải thuật, các máy tính đã học được cách thực hiện những nhiệm vụ trước đây chỉ dành riêng cho con người, từ nhận dạng giọng nói cho đến chẩn đoán y khoa.

(Ảnh: Medium)

Ngày nay, machine learning đã trở nên phổ biến với các cỗ máy quen thuộc trong các bộ phim khoa học viễn tưởng: robot. Nhờ các chương trình machine learning và trí tuệ nhân tạo, robot ngày càng thông minh hơn, thực hiện được những nhiệm vụ độc lập cần suy nghĩ như con người chứ không chỉ làm những việc lặp đi lặp lại như trước đây. Robot là "cơ thể" để các "khối óc" trí thông minh nhân tạo thể hiện tài năng của mình. Đó là lý do vì sao giáo sư Chris Budd mở đầu loạt bài giảng của mình bằng chủ đề robot và trí tuệ nhân tạo.

---

Với nhiều người trong chúng ta, khi nhắc đến từ "robot", hình ảnh gợi lên tức thì là một người phụ nữ/đàn ông nào đó bằng kim loại, hành động và cư xử như một con người nhưng mạnh hơn, nhanh hơn, thông minh hơn và luôn luôn được trang bị vũ khí theo cách đáng sợ. Giáo sư Chris Budd cho rằng, robot là một sản phẩm của khoa học viễn tưởng với nhiều cuốn sách và bộ phim là những câu chuyện các robot bất ngờ tấn công người sáng tạo ra chúng hoặc thậm chí tìm cách thay thế toàn bộ thế giới con người.

Thật ra, từ "robot" xuất phát từ thuật ngữ của Cộng hòa Czech "robota" có nghĩa là "lao động bị cưỡng bức", ra đời lần đầu tiên trong vở kịch R.U.R (Rossumovi Univerzální Roboti-Các robot vũ trụ của Rossum) của nhà văn K. Čapek vào năm 1920.

(Ảnh: Art Station)

Nhờ công của nhà văn khoa học viễn tưởng Isaac Asimov với các tiểu thuyết cực kỳ thành công về robot, ý tưởng robot trở thành một phần của xã hội loài người đã được phổ biến rộng rãi hơn. Trong những tiểu thuyết này, Asimov vẽ ra một tương lai mà trong đó các robot tuân theo ba định luật robot của Asimov, có vẻ ngoài và cách cư xử rất giống con người, và thậm chí chúng còn có cả tinh thần đạo đức và mục đích.

Một tác phẩm về robot của nhà văn khoa học viễn tưởng Isaac Asimov (Ảnh: Etsy)

Một câu hỏi được đặt ra một cách tự nhiên, đó là thế giới mà Isaac Asimov tưởng tượng có trở thành hiện thực hay không? Có nhiều ý kiến khác nhau. Một số cho rằng không bao giờ, số khác thì trong tương lai gần. Chứng kiến sự tăng trưởng nhanh chóng của sức mạnh điện toán trong cuộc đời mình, tôi (Chris Budd) có khuynh hướng tin rằng điều đó sẽ xảy ra, và có thể sẽ sớm hơn chứ không trễ hơn chúng ta nghĩ. Tuy nhiên, cũng có thể là tôi sai trong dự đoán này.

Theo một cách nào đó, tất cả robot đã có mặt quanh chúng ta. Một chiếc xe hơi hiện đại không chỉ được chế tạo bởi một robot mà nhiều phần hoạt động trong động cơ của nó còn được điều khiển bởi một cái máy vi tính. So với thời điểm cách đây 50 năm, smartphone thời hiện đại đã đạt được mức độ tính năng và thông minh rất kỳ diệu. Dù vậy, bất chấp những tiến bộ này, dường như tương lai của các máy vi tính thông minh với các bộ não positron mà Asimov đã tưởng tượng vẫn còn xa xôi với chúng ta.

Trí tuệ nhân tạo

Chìa khóa của tương lai robot này là một câu hỏi, liệu robot có thể có trí thông minh nhân tạo (AI) sánh bằng hoặc vượt hơn trí thông minh của con người hay không?

Nhìn chung, trí thông minh nhân tạo được chia thành hai loại: trí thông minh nhân tạo mạnh và trí thông minh nhân tạo yếu.

Trí thông minh nhân tạo mạnh là khả năng thực hiện trí thông minh nói chung của một máy vi tính. Bài test tiêu chuẩn cho trí thông minh này là bài kiểm tra Turing (Turing test) do Alan Turing thiết kế năm 1950. Robot vượt qua bài thi này khi người giao tiếp với nó không thể kết luận rằng nó là người hay máy. Bộ phim Người máy trỗi dậy-Ex Machina hồi năm 2015 dựa trên câu chuyện về việc quản trị bài kiểm tra Turing, và cách mà mọi thứ trở nên cực kỳ tệ hại.

Ngược lại, trí thông minh nhân tạo yếu là khả năng thực hiện một nhiệm vụ cụ thể (có thể phức tạp hoặc không) của một robot. Một ví dụ hay về loại AI này là nhận dạng giọng nói. Ngày nay, các thiết bị máy tính, điện thoại di động như Siri, trợ lý ảo, hệ thống điện thoại bảo hiểm xe hơi... đã là chuyện bình thường. Trong những thiết bị đó, một chiếc máy vi tính sử dụng các giải thuật toán có khả năng nhận ra và hiểu những giọng nói tương đối phức tạp, và cả trả lời những câu hỏi đơn giản.

AI mạnh vẫn là viễn cảnh xa xăm, nhưng AI yếu đã có mặt ở đây.

AI yếu thường được dùng trong những nhiệm vụ như phát hiện lỗi, robot chơi cờ. AI yếu có những ứng dụng tiềm ẩn tính chuyển hóa, ví dụ như trong các xe hơi tự động. Ngành AI yếu đang tiến triển rất giống với một ngành công nghiệp đang tăng trưởng mà chúng ta thường gọi là machine learning.

(Ảnh: Medium)

Vấn đề ở đây là, trí thông minh được nhận thức không phải như một cái gì đó được dạy cho một cái máy (hiểu theo nghĩa một chương trình vi tính truyền thống) mà là một cái gì đó mà một chiếc máy tự học lấy để biết cách thực hiện những nhiệm vụ phức tạp trực tiếp từ kinh nghiệm (hoặc dữ liệu) về cách thực hiện chúng.

Với vô số những tiến bộ về tốc độ tăng trưởng máy tính, và sự phát triển các giải thuật dùng để lập trình chúng, machine learning thật sự đang tăng trưởng rất nhanh, và các giải thuật là hệ quả của nó đang bắt đầu có tác động đáng kể đến cuộc đời chúng ta. chúng thường vượt trội con người trong những nhiệm vụ như: Các quảng cáo trên website Google do một giải thuật machine learning đặt vào đó đã tạo ra 66 tỉ USD thu nhập cho Google vào năm 2015. "Machine learning là con đường cốt lõi có tính chuyển hóa mà nhờ đó chúng ta tư duy lại mọi thứ chúng ta đang làm", theo lời CEO Google, Sundar Pichai.

Machine learning cũng có thể được dùng trong chẩn đoán y khoa và đáp ứng các dịch vụ công cho người dùng. Dường như các khả năng của machine learning gần như là vô tận. Và tất cả những điều này đang đặt ra những câu hỏi quan trọng về mặt đạo đức.

Một trong những loại robot quen thuộc nhất với con người là robot chơi cờ. Trí tuệ nhân tạo biết chơi cờ ra đời từ lúc nào và sử dụng những chiến thuật gì để chiến thắng các nhà vô địch con người? Mời bạn đọc đón xem trong bài viết tiếp theo của loạt bài về robot và trí tuệ nhân tạo.

 Linh Trần