Cuộc đi bộ ngoài không gian “toàn phụ nữ” đầu tiên không thực hiện được vì thiếu… trang phục vũ trụ

Bước tiến mới của công cuộc chinh phục không gian mà cả nhân loại đang mong chờ đã không thể diễn ra như dự kiến.

Người đầu tiên đặt chân lên sao Hoả rất có thể sẽ là một phụ nữ

Sáng ngày 29 tháng 3 vừa qua, hai phi hành gia mặc bộ trang phục vũ trụ đặc biệt trên người và bước ra bên ngoài Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) để thực hiện một chuyến đi bộ ngoài không gian như lịch trình đã thông báo vài tuần trước đó — nhưng cặp đôi tham gia sứ mệnh này thì không hoàn toàn giống với những gì cả thế giới đang kì vọng. Trước đó, NASA đã tuyên bố rằng chuyến đi bộ ngoài không gian lần này được thực hiện bởi hai nữ phi hành gia đang có mặt tại ISS, Anne McClain và Christina Koch. Nếu thực hiện được, đây sẽ là lần đầu tiên trong lịch sử có một chuyến đi bộ ngoài không gian được thực hiện hoàn toàn bởi các nữ phi hành gia. Tuy nhiên, do một sự cố về hậu cần liên quan đến các trang phục vũ trụ tại ISS, một nam phi hành gia có tên Nick Hague đã thế chỗ của McClain.

Khi NASA lần đầu công bố rằng chuyến đi bộ ngoài không gian này sẽ được thực hiện hoàn toàn bởi các nữ phi hành gia, tin tức đã nhanh chóng lan truyền và nhận được sự tán dương và háo hức của công luận. Kể từ khi con người hiện thực hoá được giấc mơ bay vào không gian, mới chỉ có tổng cộng 13 phi hành gia từng đi bộ ngoài vũ trụ, và tất cả các chuyến đi đó của họ đều có đồng nghiệp nam đi cùng. Và vì vậy, không có gì khó hiểu khi công chúng bày tỏ sự giận dữ và thất vọng vì chuyến đi đó không thể trở thành hiện thực.

Vậy, chuyện gì đã xảy ra?

Thực tế, quyết định này được đưa ra bởi chính McClain. Một tuần trước, cô đã thực hiện chuyến đi đầu tiên trong tổng số ba cuộc đi bộ ra bên ngoài trạm ISS nhằm thay một viên pin năng lượng mặt trời đã quá thời hạn sử dụng. Trong chuyến đi đó, cô mặc một bộ trang phục vũ trụ với phần thân trên (gồm một tấm vỏ làm bằng sợi thuỷ tinh cứng, nhằm che đỡ phần ngực, lưng và bụng của phi hành gia) cỡ vừa. "Nó giống như một bộ áo giáp vậy," Mark Vande Hei, phi hành gia NASA sinh sống và làm việc trên ISS năm 2017, cho biết. Các phi hành gia có nhiều lựa chọn kích cỡ trang phục khác nhau trước khi mỗi nhiệm vụ đặt chân ra ngoài không gian, và ban đầu McClain nghĩ rằng cô có thể mặc bộ trang phục có phần thân trên cỡ vừa hoặc lớn đều được. Nhưng sau nhiệm vụ đầu tiên mặc bộ cỡ vừa, cô cho rằng bộ đó phù hợp với cơ thể mình nhất và không muốn mặc bộ cỡ lớn nữa, để đảm bảo an toàn.

Các phi hành gia của NASA (từ trái qua phải): Nick Hague, Christina Koch và Anne McClain. Ảnh: NASA

Quyết định của McClain đã làm thay đổi kế hoạch. Hiện tại, trên ISS có hai bộ trang phục vũ trụ đã được lắp ghép đầy đủ và sẵn sàng để các phi hành gia sử dụng khi bước ra ngoài không gian — một có tấm chắn thân trên cỡ vừa và một có cỡ lớn.. McClain đề nghị Koch mặc bộ cỡ vừa còn Hague tiếp tục mặc bộ cỡ lớn mà anh đã mặc từ tuần trước. Dù vậy, khi NASA thông báo về sự thay đổi này, họ đã phát biểu theo cách khiến nhiều người hiểu nhầm rằng không còn bộ trang phục cỡ vừa nào có sẵn trên trạm nữa. Điều này khiến công luận giận dữ khi cho rằng NASA không trang bị đủ số bộ trang phục không gian vừa cỡ với các phi hành gia nữ.

Nhưng thực tế vấn đề phức tạp hơn nhiều. NASA có sáu tấm chắn thân trên ở trạm vũ trụ ISS: hai cái cỡ vừa, hai cái cỡ lớn và hai cái cỡ siêu lớn. Nhưng việc mặc chúng lên không hề dễ dàng như kiểu cởi một bộ đồng phục ra và thay bộ đồng phục mới vào được ngay. ;Các bộ trang phục vũ trụ mà NASA sử dụng cho các chuyến đii bộ ngoài không gian giống như một tập hợp các bộ phận được lắp ghép vào với nhau nhiều hơn là một bộ trang phục thống nhất toàn vẹn ngay từ đầu. Mỗi bộ trang phục sẽ bao gồm phần vai, tấm chắn thân trên, phần cánh tay, găng tay, quần, hệ thống hỗ trợ sự sống đặt sau lưng, và một mô-đun điều khiển đặt phía trước bộ trang phục. "Cách thiết kế này đem lại sự linh hoạt rất lớn," Vande Hei cho biết. "Bạn có thể dễ dàng điều chỉnh bộ trang phục để vừa vặn với một thành viên phi hành đoàn bất kỳ."

Việc lắp ráp các "phụ tùng" này với nhau cần rất nhiều thời gian. Việc chuẩn bị và lắp ráp một tấm chắn thân trên mới cho chuyến đi ngày hôm nay cần đến 12 giờ, theo thông tin từ NASA. Hơn nữa, tấm chắn thân trên cỡ vừa còn lại trên trạm vũ trụ là tấm chắn dự phòng, vì vậy nó chưa được gắn sẵn mô-đun hiển thị và điều khiển (các mô-đun này được phi hành gia sử dụng để điều khiển hệ thống quạt, hệ thống liên lạc bằng sóng vô tuyến, và nhiều thứ khác nữa. Và việc tháo ra lắp vào các bộ phận vội vã trong một thời gian ngắn có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với phi hành gia —  điều khiến NASA tỏ ra do dự khi thực hiện. "Chúng tôi sẽ làm lãng phí rất nhiều thời gian của phi hành đoàn, hơn nữa còn gây ra thêm rủi ro khi đưa vào sử dụng một bộ trang phục chưa từng được sử dụng trước đó và có thể tiềm ẩn lỗi," Vande Hei cho biết.

Phi hành gia NASA Rick Mastracchio tạo dáng với phần "thân trên" của một bộ trang phục vũ trụ. Ảnh: NASA

Thời gian cũng là một vấn đề tối quan trọng đối với các chuyến đi bộ ra ngoài không gian kiểu này, bởi đa số các phi hành gia đều có lịch làm việc rất bận rộn. Các thành viên phi hành đoàn phải thực hiện các thí nghiệm và nhiều dự án nghiên cứu khác. Thêm vào đó, một chuyến tàu chở hàng hoá cung cấp cho hoạt động của ISS sẽ được phóng lên vào giữa tháng 4, và các phi hành gia cần chuẩn bị để đón chuyến tàu này. Sau đó không lâu, một số thành viên phi hành đoàn hiện tại trên ISS sẽ trở về Trái Đất vào mùa hè này.

Do những lý do trên, NASA quyết định thay đổi nhân sự của chuyến đặt chân ra ngoài không gian thay vì trì hoãn chuyến đi và đặt thêm việc lên vai phi hành đoàn. Vande Hei mô tả đó là một quyết định khó khăn. "Có hơi khó khăn một chút khi chúng tôi nhận được yêu cầu từ phía các phi hành gia về sự thay đổi này", ông cho biết. "Chúng tôi đã nghiêm túc xem xét lời đề nghị và nhắc đi nhắc lại với họ rằng chúng tôi ở dưới mặt đất rất tin tưởng và kỳ vọng rằng họ có thể làm được." Nhưng cuối cùng, NASA đã tôn trọng quyết định của McClain. "Quyết định được đưa ra dựa trên lời đề nghị của tôi," McClain đăng trên Twitter cá nhân như vậy. "Các lãnh đạo đã có những cuộc gọi đầy căng thẳng, và tôi cảm thấy may mắn vì được làm việc với một đội hoàn toàn đặt niềm tin ở quyết định của mình."

Nhưng khi những hoài nghi về tình trạng phân biệt đối xử theo giới tính đang tồn tại ở NASA vẫn đang được dấy lên, thì các tuyên bố từ NASA cũng đã làm sáng tỏ việc một số quyết định trong quá khứ của Cơ quan này đã hạn chế số lượng các loại trang phục vũ trụ có trên ISS — và những ai có thể mặc chúng. Các bộ trang phục vũ trụ này đã có từ những năm 1980. Hàng thập niên trước, NASA đã quyết định chỉ trang bị ba kích cỡ tấm chắn thân trên của bộ trang phục — cỡ vừa, lớn và siêu lớn — một phần bởi vì giá thành sản xuất các bộ phận này khá đắt đỏ. Điều này đã ảnh hưởng đến lựa chọn nhân sự tham gia các nhiệm vụ đi bộ ngoài không gian. Với những phi hành gia nữ có kích thước cơ thể nhỏ nhắn, họ sẽ không bao giờ có cơ hội được thực hiện các nhiệm vụ ngoài khoảng không vũ trụ.

Phi hành gia NASA Anne McClain chụp ảnh selfie khi thực hiện nhiệm vụ ngoài không gian. Ảnh: NASA

Trong bối cảnh đó, tương lai của các bộ trang phục vũ trụ của NASA đang ngày càng trở nên tồi tệ hơn. Một báo cáo năm 2017 của NASA cho biết trong số 18 bộ trang phục vũ trụ được Cơ quan này đưa lên trạm ISS để sử dụng, hiện chỉ còn 11 bộ là còn dùng được. Và trong số 11 bộ đó, chỉ có 4 bộ được trang bị hệ thống hỗ trợ sự sống vẫn còn hoạt động trên trạm không gian. Nếu có bất kỳ sự cố nào xảy ra với những bộ trang phục này, thì NASA sẽ không có đủ trang phục vũ trụ để cho các phi hành gia có thể hoạt động bên ngoài trạm không gian trong vòng một thập niên tới. Sự khan hiếm này sẽ tác động đến mọi phi hành gia bất kể nam hay nữ.

Tương lai đó hiện vẫn chưa xảy ra, và do đó, khả năng về một chuyến đi bộ ngoài không gian hoàn toàn chỉ có các nữ phi hành gia vẫn còn bỏ ngỏ. NASA vẫn bảo lưu quan điểm rằng việc này sớm muộn cũng sẽ xảy ra, bởi họ đang có nguồn nhân lực các nữ phi hành gia dồi dào nhất trong lịch sử. Nhưng thời điểm chính xác thì vẫn chưa rõ ràng. Hai người phụ nữ tiếp theo bay vào trạm không gian là Suni Williams và Nicole Mann, cả hai đều đang là phi công lái dòng máy bay mới của Boeing, CST-100 Starliner. Họ sẽ bay vào trên hai chuyến bay khác nhau, và lịch trình của họ cũng chưa có gì đảm bảo cho việc họ sẽ có cơ hội tham gia vào những chuyến đi bộ ngoài không gian với các nữ phi hành gia khác.

Quang Huy