Những trải nghiệm cho trẻ "cùng nhau xây dựng" để sẵn sàng học toán từ tuổi ấu thơ ở Mỹ

Sự sẵn sàng học toán là gì? Có thật là có thể dạy cho trẻ rất nhỏ - em bé (toddler, 1-3 tuổi) và mẫu giáo (preschooler, 3-5 tuổi) sẵn sàng học toán? Điều đó sẽ như thế nào? Bài viết này là một số trải nghiệm của Carolyn Galbraith, một giáo viên đã có nhiều năm điều hành một trung tâm học và chơi chuyên giúp trẻ mẫu giáo sẵn sàng học toán.

Bài viết được đăng trên Natural Math, website phong trào "toán tự nhiên" giúp trẻ em và phụ huynh vui học toán qua các trò chơi, hoạt động trải nghiệm ở Mỹ.

Nguồn ảnh trong bài của Natural Math.

Bản chất của giáo dục sớm là gì?;

"Toán tự nhiên": trẻ 5 tuổi cũng có thể học tư duy đại số và tích phân qua các trò chơi

"Toán tự nhiên": trẻ 5 tuổi cũng có thể học tư duy đại số và tích phân qua các trò chơi (phần 2)

Cùng chiêm ngưỡng 7 ví dụ đẹp ẩn chứa dãy số Fibonacci kỳ diệu trong tự nhiên

Chúng tôi đang nằm ngửa, nhìn lên trần nhà để tìm hình. Chúng tôi thấy hình vuông, hình chữ nhật. Máy phát hiện khói là một hình tròn. Một trong những đứa trẻ chỉ ra các mối nối giữa những miếng ván ép trần nhà tạo thành những dấu thập và "các đường thẳng song song!".

Khi các con tôi còn nhỏ, tôi điều hành một trung tâm học và chơi tại một thị trấn nhỏ nằm bên ngoài Sydney (Úc). Nơi đây chủ yếu gồm các khối xây dựng (khối gỗ/nhựa) và là nơi mà phụ huynh và con có thể đến để xây dựng bất kỳ điều gì họ thích. Không gian được truyền cảm hứng bởi chủ nghĩa xây dựng (constructionism) của Papert, là nơi mọi người có thể học bằng cách xây dựng những thứ có ý nghĩa với họ và chia sẻ chúng với người khác. Đó là lý do vì sao tôi gọi nó là Cho Trẻ Cùng Nhau Xây Dựng (Kids Build Together).

Chủ nghĩa xây dựng của nhà toán học-giáo dục Seymour Papert là một phương pháp giảng dạy cho phép người học tham gia vào các hoạt động xây dựng sản phẩm-kiến thức một cách có ý thức. 

Vào các buổi sáng thứ hai, tôi quản lý một nhóm sẵn sàng học toán (math readiness group). Nhóm này chủ yếu gồm trẻ 2 tới 4 tuổi. Ba lĩnh vực chính là tận hưởng các mô hình, các bài toán, quá trình. Chúng tôi đọc nhiều sách tranh chủ đề về toán, giành nhau các bài toán đơn giản. Tôi luôn kết thúc bằng một bài thơ có chủ đề toán. Dưới đây là một mẫu ví dụ cho các buổi học của chúng tôi:

Hôm nay chúng tôi hát "Đi quanh vòng tròn" và chuyền cho nhau một cái túi đựng các khối hình khác nhau. Giờ đây bọn trẻ đang thử gắn các hình với nhau. Không có câu trả lời đúng, và thật vui khi thấy bọn trẻ lần lượt xoay, cảm nhận và khám phá đặc điểm của khối hình trong tay chúng bằng những cách khác nhau.

Kế đó, chúng tôi đọc một quyển sách minh họa nhiều màu sắc về các hình xoắn ốc trong tự nhiên có tựa "Swirl by Swirl" (Xoáy bằng cách xoáy) của Joyce Sidman. Sau đó, bọn trẻ làm ra các hình xoắn ốc của riêng mình bằng những viên đá có màu khác nhau. Các hình xoắn ốc thật đẹp.

Chúng tôi đã đọc "Measuring Penny" (Đo lường đồng xu) của Loreen Leedy và dùng nhiều cách khác nhau để đo lường mọi vật. Hôm nay bọn trẻ dùng các khối lớn để xây các tháp cao bằng chúng. Chúng đang dự báo chúng sẽ cần bao nhiêu khối, và tôi viết ra trên bảng. Chúng ngạc nhiên khi phát hiện ra là chỉ cần 15 khối thay vì 100 để xây tháp cao bằng chiều cao của chúng! Tôi cho chúng một cuộn thước dây, một cách khác để chúng kiểm tra chiều cao của mình, gần 100 cm. Như vậy, dự báo của chúng không xa so với thực tế.

Để kết thúc, tôi đọc một bài thơ về thời gian "Twenty-Four Hours" (hai mươi bốn giờ) của Charles Causley. Bọn trẻ thích nghe thơ, nhịp điệu thơ thu hút chúng ngay lập tức.

Nhớ lại việc học toán thời còn là học sinh, khi đó âm nhạc, những câu chuyện và trò chơi là những thứ tôi ao ước được dùng (tôi nhớ mình đã thử thiết kế giáo trình của riêng mình ở trường trung học!). Việc tìm kiếm những mô hình toán học bất ngờ trong tự nhiên, từ fractal đến các hình xoắn ốc Fibonacci, đó là một khám phá tuyệt vời của thời thanh niên, và việc học câu chuyện của các nhà toán học cũng vậy. Tôi hy vọng chia sẻ những niềm vui khám phá như những điều trên với bọn trẻ và cha mẹ chúng, và cho phép chúng cùng chia sẻ một bí mật. Đó là, toán học hơn cả việc ghi nhớ những con số, và sự sẵn sàng cho toán học có thể là sự sẵn sàng tận hưởng cuộc sống.

Bây giờ, hai con tôi đã đi học, và trung tâm của tôi cũng không còn. Tôi giúp điều hành một lớp toán cho cháu nhỏ ở trường địa phương, và đưa một số toán học vào các hoạt động nhảy múa Your Feet ở đó. Tôi cũng làm gia sư cho một số trẻ gặp khó khăn về các con số và đọc viết. Thật vui khi chia sẻ một số nguồn lực với các trẻ lớn hơn, ví dụ như các sách về Fibonnaci và các ý tưởng fractal.

Cho tới bây giờ tôi mới nhận ra rằng tất cả những việc học về sự đối xứng ở tuổi nhỏ hơn là cần thiết-toán học có quá nhiều thứ đối xứng và cân bằng! Không có nhiều thời gian để dạy điều đó ở trường học trong một bài học hoặc cỡ như thế. Những gì chúng tôi đã dành nhiều năm xây dựng với các khối có lợi thế ngay lập tức. Tôi khuyến khích các phụ huynh của những trẻ lớn hơn lấy lại khối Lego và xây dựng cùng nhau, đến với tự nhiên và quan sát toán học kỳ diệu có mặt trong những cánh hoa, những nhánh cây. Bí mật không thay đổi theo tuổi tác, toán học vẫn hơn là trí nhớ, và vẫn là một phần quan trọng để tận hưởng cuộc sống.

Một lớp học Natural Math cho trẻ và ba mẹ "cùng nhau xây dựng" những tác phẩm toán học ở Mỹ

Fractal và Fibonacci

Fractal là một cấu trúc gồm nhiều cấu trúc nhỏ hơn có kích thước khác nhau nhưng hình dạng gần giống nhau và tương tự cấu trúc ban đầu, ví dụ như đám mây, bông tuyết, cây dương xỉ, các mảnh vỡ khi nghiền nát khoai tây... Mục đích cho trẻ làm fractal là để phát triển việc ứng dụng các khái niệm hồi quy và vô cùng bé.

Fibonacci là các dãy số mà số tiếp theo bằng tổng của hai số trước đó. Dãy Fibonacci đặt theo tên Leonardo Bonacci, nhà toán học người Ý đã tìm ra quy luật này. Ví dụ một dãy Fibonacci: 1, 2, 3, 5, 8, 13... Dãy Fibonacci là một mô hình rất phổ biến trong tự nhiên, ví dụ như các hình xoắn ốc trong cánh hoa, nhụy hoa, lá cây, hình hoa hướng dương... 

Một số cây có cấu trúc fractal

Hình xoắn ốc, một mô hình tự nhiên có dãy Fibonacci và hình xoắn ốc ở cánh hoa hồng (Ảnh: Odyssey Online)

Linh Trần (Theo Natural Math)