"Tất tần tật" những điều cần biết về phổi

Phổi là hai buồng mô nằm ngay dưới lồng ngực và phía trên cơ hoành. Chúng là một phần quan trọng của hệ hô hấp và điều tiết chất thải cho cơ thể.

Kích cỡ

Kích cỡ phổi của mỗi người là khác nhau. Phổi bên phải sẽ rộng hơn một chút so với bên trái, nhưng đồng thời nó cũng ngắn hơn.Theo báo cáo từ Đại học York, Hoa Kỳ, phổi bên phải ngắn hơn vì nó phải nhường chỗ cho gan, nằm ngay phía dưới. Phổi bên trái hẹp hơn vì phải nhường chỗ cho tim.

Thông thường, phổi của nam giới có thể chứa nhiều không khí hơn của nữ giới. Phổi của một người đàn ông có thể chứa khoảng 750 cm3 không khí, trong khi của một người phụ nữ là khoảng 285 cm3 đến 393 cm3 không khí. "Phổi được thiết kế quá dư thừa để làm tròn nhiệm vụ mà chúng ta yêu cầu nó thực hiện. Ở những người khỏe mạnh không mắc phải bệnh phổi mãn tính, ngay cả ở cường độ tập luyện nặng nhất, chúng ta cũng chỉ sử dụng 70% dung tích phổi", theo tiến sĩ Jonathan P. Parsons thuộc Trung tâm hen suyễn OSU tại Đại học bang Ohio, Hoa Kỳ.

Chức năng

Theo Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ, người trưởng thành hít thở 15 đến 20 lần mỗi phút, tức là khoảng 20.000 lần một ngày. Trẻ nhỏ có xu hướng thở nhanh hơn người lớn. Ví dụ, nhịp thở bình thường của trẻ sơ sinh là khoảng 40 lần mỗi phút trong khi nhịp thở trung bình lúc nghỉ ngơi của người lớn là 12 đến 16 nhịp mỗi phút.

Mặc dù nghe có vẻ đơn giản, nhưng thật ra thở là cả một quy trình rất phức tạp.

Phổi phải được chia thành ba phần khác nhau, được gọi là thùy. Phổi trái chỉ có hai thùy. Các thùy được cấu tạo từ các mô giống như bọt biển được bao quanh bởi một màng gọi là màng phổi, ngăn cách phổi với thành ngực. Mỗi bên phổi có buồng màng phổi riêng. Đây là lý do tại sao, khi một bên phổi bị thủng, bên còn lại vẫn có thể tiếp tục làm việc.

Phổi tựa như những ống thổi khí. Khi phình rộng, chúng hút không khí vào cơ thể. Khi nén lại, chúng thải ra carbon dioxide, một loại khí thải mà cơ thể sản xuất. Dẫu vậy, phổi không có các cơ để bơm không khí vào và ra. Về cơ bản, cơ hoành và bộ xương lồng ngực sẽ thực hiện co bóp phổi.

Khi một người thở, không khí đi xuống cổ họng và vào khí quản. Khí quản chia thành các đoạn nhỏ hơn gọi là ống phế quản. Các ống phế quản nối vào từng bên phổi và phân nhánh nhỏ hơn ở mỗi bên. Các nhánh nhỏ nhất được gọi là tiểu phế quản và mỗi tiểu phế quản có một túi khí, còn được gọi là phế nang. Có khoảng 480 triệu phế nang bên trong phổi của con người, theo báo cáo của Khoa Giải phẫu Đại học Gottingen, Hoa Kỳ.

Các phế nang có nhiều mao mạch bên trong. Oxy đi qua phế nang vào mao mạch và máu, được đưa đến tim và sau đó bơm khắp cơ thể đến các mô và cơ quan nội tạng.

Khi oxy đi vào dòng máu, carbon dioxide truyền từ máu vào phế nang và sau đó tiếp tục đi ra ngoài cơ thể. Quá trình này được gọi là trao đổi khí. Khi một người thở nông, carbon dioxide tích tụ bên trong cơ thể. Sự tích tụ này sẽ gây ra hiện tượng ngáp.

Phổi có một cách khá đặc biệt nhằm bảo vệ mình. Lát màng tế bào tiêm mao, trông giống như một lớp phủ ngoài với những sợi lông rất nhỏ, xếp thành các ống phế quản. Các tiêm mao hoạt động vẩy tới lui lan truyền chất nhầy đẩy vào thực quản để sau đó cơ thể đào thải ra ngoài. Các chất nhầy làm sạch phổi và quét sạch bụi bặm, vi trùng và bất cứ vật thể nào khác có thể rơi vào phổi.

Bệnh & trạng thái

Phổi có thể đối diện với một loạt các vấn đề xuất phát từ di truyền, thói quen xấu, chế độ ăn uống không lành mạnh và virus. "Các tình trạng phổ biến nhất liên quan đến phổi mà tôi nhận thấy trong những lần chữa trị của mình là rối loạn chức năng đường thở phản ứng hoặc hen suyễn, cũng như khí thủng phổi liên quan đến hút thuốc", theo tiến sĩ Jack Jacoub, bác sĩ chuyên khoa ung thư tại Viện Chăm sóc ung thư thuộc Trung tâm Y tế Tưởng niệm Orange Coast ở Thung lũng Fountain, California, Hoa Kỳ.

Hen suyễn, còn được gọi là bệnh rối loạn chức năng đường thở phản ứng, là một bệnh về phổi nơi đường dẫn khí trở nên viêm và hẹp lại, khiến việc thở khó khăn. Theo báo cáo của Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia của Hoa Kỳ, tại đất nước này, hơn 25 triệu người, bao gồm 7 triệu trẻ em mắc bệnh hen suyễn.

Ung thư phổi là dạng ung thư bắt nguồn từ phổi. Theo trung tâm y tế học thuật Mayo Clinic của Hoa Kỳ, đây là nguyên nhân số 1 gây tử vong do ung thư ở Hoa Kỳ đối với cả nam và nữ. Các triệu chứng của bệnh ung thư bao gồm ho ra máu, ho dai dẳng, khó thở, thở khò khè, đau ngực, nhức đầu, khàn giọng, sụt cân và đau xương.

Bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD) là bệnh phổi thời kỳ dài, khiến người bệnh không thể thở bình thường do dư thừa chất nhầy hoặc thoái hóa phổi. Viêm phế quản mãn tính và khí thủng phổi được xem là bệnh COPD. Khoảng 11.4 triệu người tại Hoa Kỳ mắc phải COPD, với khoảng 80% -; 90% ca tử vong là do hút thuốc, theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ.

Đôi khi, những người bị COPD được cứu sống bằng cách cấy ghép phổi, nội tạng thay thế được lấy từ những người hiến tạng. Nghiên cứu cũng được thực hiện với việc sử dụng phổi mới phát triển từ tế bào gốc. Hiện tại, tế bào gốc được chiết từ máu hoặc tủy xương của bệnh nhân đang được sử dụng như một liệu pháp chữa lành các mô phổi bị tổn thương.

Nhiễm trùng phổi, chẳng hạn như viêm phế quản hoặc viêm phổi thường là do virus nhưng cũng có thể được gây ra bởi nấm hoặc vi khuẩn, theo báo cáo của Đại học bang Ohio, Hoa Kỳ. Một số bệnh nhiễm trùng phổi nặng hoặc mãn tính có thể dẫn đến tràn dịch màng phổi và những triệu chứng khác như sưng hạch bạch huyết, ho ra máu và sốt kéo dài.

Thừa cân cũng có thể ảnh hưởng đến phổi. "Vâng, thừa cân ảnh hưởng xấu đến phổi vì nó làm tăng khối lượng công việc và mức tiêu hao năng lượng mỗi khi thở. Ở dạng cực đoan nhất, nó hoạt động như một quá trình co thắt quanh ngực có thể thấy ở Hội chứng giảm thở do béo phì (Hội chứng Pickwickian)" tiến sĩ Jacoub cho biết.

Tăng cường sức khỏe của phổi

Một trong những cách tốt nhất để tăng cường sức khỏe của phổi là tránh xa khói thuốc bởi vì ít nhất 70 trong số 7.000 chất hóa học có trong khói thuốc gây tổn thương các tế bào trong phổi. Theo Mayo Clinic, những người hút thuốc có nguy cơ mắc ung thư phổi rất cao. Càng hút nhiều thì tỷ lệ mắc phải càng cao. Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ, những người hút thuốc có nguy cơ mắc phải ung thư phổi cao gấp 15 đến 30 lần so với bình thường. Nếu một người từ bỏ thuốc lá, phổi của họ có thể phục hồi phần lớn khỏi tổn thương, Tiến sĩ Norman Edelman, cố vấn khoa học cấp cao của Hiệp hội Phổi Hoa Kỳ và là chuyên gia trong lĩnh vực y học về phổi cho biết.

Trung tâm Y tế Đại học Rush, Hoa Kỳ cũng đề nghị thực hành các bài tập hít thở sâu, giữ cơ thể đủ nước và tập thể dục thường xuyên để giúp cho phổi khỏe mạnh. Tiến sĩ Parsons cũng khuyến nghị mỗi hộ gia đình nên thử nghiệm kiểm tra khí radon. "Radon là một loại khí phóng xạ xuất hiện tự nhiên được tạo ra bởi sự phân hủy của uranium trong lòng đất. Nó thường rò rỉ vào nhà thông qua các vết nứt dưới nền nhà và tường. Radon là nguyên nhân chính gây ung thư phổi ở những người không hút thuốc và là nguyên nhân hàng đầu thứ hai dẫn đến căn bệnh chỉ sau hút thuốc", Parsons cho biết.

Giang Vu theo Live Science