Đây là trường hợp giao phối chéo giữa các chủng người khác nhau sớm nhất từng được biết đến.
Mô hình một người Neanderthal ở độ tuổi 20
Lịch sử tiến hóa của loài người không hề thiếu những trường hợp giao phối chéo.
Các chủng người cổ đại khác nhau dường như đã gặp gỡ và giao phối với nhau từ rất lâu trước cả thời điểm mà những gì các nhà nhân chủng học từng nhận định. Người Neanderthal giao phối với người hiện đại. Người Homo sapien giao phối với người Denisovan. Và theo một nghiên cứu mới, 700.000 năm trước, một cộng đồng người cổ đại giao phối với một cộng đồng bí ẩn vốn đã tách biệt khỏi các chủng người khác từ ít nhất 1 triệu năm trước đó.
"Phát hiện này tiếp diễn câu chuyện mà chúng ta đã biết trong các nghiên cứu xuyên suốt thập kỷ qua: có nhiều trường hợp giao phối chéo giữa nhiều cộng đồng người hơn những gì chúng ta từng biết trước đây" – Alan Rogers, một nhà nhân chủng học và là tác giả của nghiên cứu mới, cho biết. "Phát hiện này đã đẩy thời điểm (loài người) bắt đầu giao phối chéo lùi về xa hơn nữa".
Theo nghiên cứu của nhóm Rogers (mới được xuất bản trên tạp chí Sciences Advances), trường hợp giao phối chéo mới được phát hiện này diễn ra tại Eurasia, và nó là trường hợp sớm nhất từng được biết về giao phối giữa các cộng đồng khác nhau của loài người cổ đại.
Nghiên cứu này đã thực hiện so sánh DNA từ người Neanderthal, Denisovan, và người hiện đại từ châu Âu và châu Phi, qua đó củng cố vững chắc hơn ý tưởng rằng bộ gene của các tổ tiên chúng ta (và của chính chúng ta); đến từ nhiều nguồn đa dạng.
Trường hợp giao phối chéo sớm nhất trong lịch sử nhân chủng học
Khi các nhà di truyền học hoàn thành việc giải trình tự bộ gene Neanderthal vào năm 2010, họ nhận ra rằng người Neanderthal đã giao phối với người hiện đại từ 40.000 đến 60.000 năm trước. Sau đó, một nghiên cứu vào năm 2018 cho thấy người Denisovan – vốn biến mất từ khoảng 50.000 năm trước – đã truyền lại một phần gene của họ cho người Homo sapien.
Mô hình đầu và mặt một cô bé 13 tuổi người Denisovan
Nhưng trường hợp giao phối chéo mà Rogers và các đồng nghiệp phát hiện ra thậm chí còn diễn ra từ rất lâu trước đó. Cụ thể, một nhóm người là tổ tiên của cả người Neanderthal và Denisovan (nhóm nghiên cứu gọi họ là "neandersovan") đã giao phối với các chủng đi trước họ vào khoảng 744.000 năm trước.
Những chủng đi trước đó lại là một phần của một nhóm người "siêu cổ xưa" ở Eurasia, với dân số khoảng từ 20.000 đến 50.000.
Nhận định chính của nghiên cứu này là các cộng đồng người đã di cư từ châu Phi sang Eurasia ba lần trong suốt chiều dài lịch sử tiến hóa: lần đầu vào 1,9 triệu năm trước; lần thứ hai vào 700.000 năm trước; và cuối cùng là 50.000 năm trước.
Làn sóng di cư đầu tiên bao gồm những người "siêu cổ xưa". Sau đó, vào 700.000 năm trước, đến lượt người neandersovan; cộng đồng này nhiều khả năng đã tách rời khỏi người hiện đại trước khi họ di cư lên phía bắc – nghiên cứu cho biết.
Khi làn sóng di cư thứ hai – các tổ tiên của chúng ta chuyển đến Eurasia – họ nhiều khả năng đã "giao phối chéo với người Eurasian bản địa, dần thế chỗ họ, và tách ra thành các cộng đồng nhỏ ở phía đông và phía tây – Denisovan và Neanderthal".
Sau đó hàng trăm ngàn năm, người hiện đại rời châu Phi, giao phối với người Neanderthal – và tiếp đó là người Denisovan – trong quá trình tản ra khắp Eurasia.
"Những sự kiện tương tự diễn ra một lần nữa vào khoảng 50.000 năm trước, khi người hiện đại tản ra khỏi châu Phi và di cư sang Eurasia, thay thế người Neanderthal và Denisovan" – các tác giả nghiên cứu viết.
Lối vào hang Denisovan tại núi Altai, phía nam Siberia, nơi những di tích còn lại của người Denisovan được phát hiện lần đầu vào năm 2011
Một cộng đồng "người siêu cổ xưa"
Phát hiện của nhóm của Roger được đưa ra sau khi họ so sánh DNA người hiện đại với DNA cổ đại. Các phân tích cho thấy ít nhất 4 sự kiện lớn trong đó vật chất di truyền được chuyển từ một chủng người sang chủng khác trong 1 triệu năm qua.
Ba trong số những sự kiện đó trùng khớp với các kết quả từ các nghiên cứu khác. Nhưng sự kiện lâu đời nhất lại là một phát hiện hoàn toàn mới.
Bên cạnh việc cho thấy bằng chứng xa xưa nhất về lịch sử giao phối chéo của loài người, phát hiện còn gây ngạc nhiên bởi hai cộng đồng người đã giao phối có mối liên hệ rất xa so với các nhóm người từng giao phối chéo trước đó.
Trong khi người hiện đại và người Neanderthal đã tách thành hai nhánh trong cây tiến hóa được khoảng 750.000 năm khi họ giao phối chéo, cộng đồng mới được phát hiện này và người neandersovan đã tách khỏi nhau từ hơn 1 triệu năm.
Tuy nhiên, vẫn còn khá nhiều bí ẩn. Nhóm của Roger không rõ cộng đồng siêu cổ xưa kia thuộc về chủng cổ đại nào. Tất cả những gì họ biết là bằng chứng về di truyền cho thấy cộng đồng này đã tách khỏi loài người chúng ta từ khoảng 2 triệu năm trước, và những con người cổ đại này đã và đang sinh sống ở Eurasia vào thời điểm cuộc phân tách xảy ra.
"Chúng ta có bằng chứng hóa thạch của con người ở Eurasia, với niên đại đến 1,85 triệu năm tuổi" – Rogers nói.
Mô hình người Homo erectus
Ít nhất hai nhóm của loài người, hay còn gọi là taxon, đã sống ở Eurasia trong quãng thời gian những người siêu cổ đại tách rời khỏi loài người chúng ta. Đầu tiên là người Homo erectus, những tổ tiên đầu tiên của chúng ta có dáng đi thẳng. Taxon thứ hai nhiều khả năng là người anh em trẻ tuổi hơn của Homo erectus, Homo antecessor, sống ở khu vực Tây Ban Nha ngày nay.
"Bất kỳ nhóm nào trong số hai taxon kia cũng có thể là những người siêu cổ xưa. Hoặc có thể là một số taxon nào đó mà chúng ta vẫn chưa biết đến" – Rogers nói.
Nhưng bất kể cộng đồng người siêu cổ xưa này thuộc về taxon nào, Rogers nói, thì bằng chứng mới về việc giao phối chéo cũng cho chúng ta thấy được đôi chút về một quãng thời gian cổ đại mà đến nay, các nhà nghiên cứu vẫn nắm được rất ít thông tin liên quan.
"Chúng ta vừa rọi sáng vào một quãng thời gian trong lịch sử tiến hóa loài người mà trước đây hoàn toàn tối mịt", ông nói.
Minh.T.T theo BusinessInsider