Vì sao kết quả xét nghiệm nhanh Covid-19 dương tính chỉ mang ý nghĩa nghi ngờ?

Xét nghiệm nCoV nhanh Hà Nội đang triển khai cho kết quả dương tính chỉ mang ý nghĩa nghi ngờ, chứ không khẳng định là dương tính nCoV.

Từ ngày 31/3, Sở Y tế Hà Nội bắt đầu triển khai 10 tổ công tác, bố trí 10 trạm test nhanh Covid-19 trên địa bàn, cho kết quả sau 10 phút, tại các điểm: Trường THCS Đống Đa (phường Kim Liên, quận Đống Đa);; Khu đô thị Thanh Hà (Huyện Thanh Oai); Lê Thanh Nghị (quận Hai Bà Trưng), ưu tiên xét nghiệm cho người dân, ưu tiên những người từng ra vào Bệnh viện Bạch Mai (phường Phương Mai, quận Đống Đa). Những người từng ra vào, chăm sóc bệnh nhân ở bệnh viện Bạch Mai từ ngày 12/3 đến nay, bệnh nhân chạy thận ở viện này sẽ được lấy mẫu trước.

Trước mắt thực hiện tại các phường quanh Bệnh viện Bạch Mai và những điểm phát hiện có bệnh nhân dương tính sau đó sẽ mở rộng tại các bệnh viện trên địa bàn và những nơi đông người.

Bộ xét nghiệm do Hàn Quốc sản xuất, do Bộ Y tế nhập về trong tháng Ba (200.000 test xét nghiệm nhanh, ưu tiên dùng cho người cách ly tập trung, cách ly tại nhà, người từng đến bệnh viện Bạch Mai).

Bộ xét nghiệm này sử dụng máu của người nghi nhiễm để tìm kiếm các kháng thể đặc hiệu được tạo ra trong cơ thể chống lại virus SARS-CoV-2 sau khi bị nhiễm, gọi là xét nghiệm kháng thể. Đây là phương pháp xác định GIÁN TIẾP virus đã nhiễm vào người bệnh.

Việc tìm kháng thể trong người nhiễm phải cần ít nhất 7 đến 10 ngày sau khi người này nhiễm virus. Bộ Y tế cũng lưu ý test nhanh chỉ dùng sau 7 ngày kể từ khi tiếp xúc với mầm bệnh. Trước 3 ngày thì độ nhạy, độ đặc hiệu rất thấp.

Xét nghiệm kháng thể còn được gọi là "xét nghiệm huyết thanh học".

Xét nghiệm kháng thể có thể phát hiện nếu một người đã bị nhiễm nCoV trước đó và đã hồi phục. Xét nghiệm, sử dụng một thiết bị lấy máu đầu ngón tay của bạn, thực hiện điều này bằng cách kiểm tra máu để tìm kháng thể nCoV để xem liệu chúng đã đánh bại virus này chưa và có được miễn dịch với nó hay chưa. Xét nghiệm này cho kết quả trong vòng 10-15 phút.

Xét nghiệm bệnh phẩm lấy từ dịch mũi chỉ có thể cho biết liệu một người có bị nhiễm virus nCoV hay không, chứ không phải là liệu người đó đã bị nhiễm và đã phục hồi. Các xét nghiệm bệnh phẩm cho kết quả lâu hơn.

Nguyên nhân là do kháng thể được tạo ra từ các tế bào miễn dịch trong pha trễ của phản ứng miễn dịch gọi là "miễn dịch đáp ứng" (adaptive immunity). Cần thời gian ít nhất từ 7 đến 10 ngày để cơ thể con người bắt đầu tạo ra kháng thể trong máu nhằm kháng lại tác nhân xâm nhập (trong trường hợp này là virus). Các kháng thể này có thể tiếp tục được tìm thấy trong máu ngay cả khi tác nhân gây bệnh đã bị tiêu diệt.

Do sự tạo ra kháng thể là hệ quả của việc nhiễm virus SARS-CoV-2 và phản ứng của cơ thể chống lại virus này, nên việc tìm thấy kháng thể chỉ có thể giúp xác định xem trong cơ thể người bệnh (hoặc đã bệnh) có tạo được kháng thể hay không, chứ không xác định được thực trạng người đó có còn virus trong cơ thể hay không.

Chính vì vậy, các trường hợp kết quả xét nghiệm nhanh là dương tính chỉ mang ý nghĩa nghi ngờ, chứ không khẳng định là dương tính nCoV. Chủ tịch Hà Nội Nguyễn Đức Chung khẳng định việc xét nghiệm nhanh trên diện rộng sẽ tìm ra "xác suất, cách ly sớm người nhiễm, tránh mầm bệnh phát tán".

Sau ngày đầu xét nghiệm, kết quả cho thấy có ba người nghi ngờ dương tính nCoV trong số 753 trường hợp. Ba người này được chuyển về Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới trung ương cơ sở 2 (Đông Anh, Hà Nội) để tiếp tục theo dõi và cách ly. Mẫu bệnh phẩm của các trường hợp này sẽ được đưa về xét nghiệm trên hệ thống kỹ thuật xét nghiệm sinh học phân tử (Realtime RT-PCR) để khẳng định chắc chắn có mắc COVID-19 hay không.

Kinh nghiệm Hàn Quốc đã kiểm soát dịch tốt sau khi để bùng phát chính là Hàn Quốc có tỉ lệ xét nghiệm theo bình quân đầu người cao hơn mọi quốc gia khác. Với việc thực hiện gần 20.000 xét nghiệm nhanh mỗi ngày, ngành y tế Hàn Quốc đã có thể xét nghiệm cho khoảng 250.000 người, tương đương tỉ lệ cứ 200 người có 1 người đã được xét nghiệm, do vậy có thể sớm khoanh vùng, cách ly để dập dịch.

Thông tin bên lề:

Xét ngoài xét nghiệm kháng thể, còn có xét nghiệm kháng nguyên.

Xét nghiệm kháng nguyên phát hiện sự hiện diện (hoặc vắng mặt) của kháng nguyên, không phải kháng thể. Kháng nguyên là một cấu trúc bên trong virus kích hoạt phản ứng của hệ miễn dịch để chống lại nhiễm trùng. Nó có thể được phát hiện trong máu trước khi kháng thể được tạo ra.

Xét nghiệm kháng nguyên có hiệu quả vì có thể mất vài ngày để hệ thống miễn dịch xây dựng đủ kháng thể được phát hiện trong xét nghiệm, tuy nhiên, kháng nguyên có thể được phát hiện gần như ngay lập tức sau khi bị nhiễm trùng. Vì vậy, về mặt lý thuyết, xét nghiệm có thể cho biết sớm hơn nhiều về việc ai đó có virus hay không.

Xét nghiệm kháng nguyên được sử dụng để chẩn đoán HIV, sốt rét và cúm.

Hồng Thúy