VnReview
Hà Nội

Báo động ô nhiễm hạt vi nhựa siêu nhỏ: tất cả từ quần áo mà ra!

Những hạt nhựa nhỏ li ti hay còn gọi là các hạt vi sợi, hạt microfiber, đang len lỏi và tích tụ trong mọi ngóc ngách của hành tinh. Thủ phạm chính là loại quần áo sợi tổng hợp giá rẻ và chiếc máy giặt.

Đầu tháng này, các nhà nghiên cứu đã công bố một phát hiện giật mình: Tại 11 công viên quốc gia và khu bảo tồn miền tây nước Mỹ, có 1.000 tấn sợi microfiber và hạt vi mô "trên trời rơi xuống" mỗi năm, tương đương với hơn 120 triệu chai nước nhựa. Tháng trước, một nhóm khác cũng đã mô tả vì sao đại dương lại ùn ứ các loại hạt vi mô. Và năm ngoái, nhiều nhà khoa học báo cáo có 7 nghìn tỷ hạt vi mô chảy vào vịnh San Francisco hàng năm.

Các nhà khoa học đã biết về hiện tượng ô nhiễm vi mô này từ nhiều năm. Theo giải thích, về mặt kỹ thuật, các mẩu vi mô dài đến 5 mm. Tuy nhiên, họ không thể tin được loại vật chất này lại tràn ngập trong môi trường vài năm qua. Những hạt vi mô này có ở khắp mọi nơi, và gia tăng cùng với sự gia tăng của các loại quần áo thời trang nhanh giá rẻ, mà mỗi lần giặt, có lẽ có đến 100.000 vi sợi chảy ra sông và đại dương qua hệ thống nước thải. 70 năm trước, ngành công nghiệp dệt may sử dụng 2 triệu tấn vật liệu tổng hợp; nhưng con số đó đã tăng vọt lên gần 50 triệu tấn vào năm 2010. Trong nghiên cứu của Mỹ, 70% hạt tổng hợp là các vi sợi.

Những hạt vi sợi này, một khi đã ra ngoài môi trường, nó sẽ vỡ thành các bit nhỏ hơn và nhỏ hơn, xâm nhập vào nhiều ngóc ngách môi trường. Ngày càng có nhiều nhà bảo vệ môi trường và các nhà khoa học khẳng định ngành công nghiệp thời trang và các nhà sản xuất máy giặt là thủ phạm chính đưa dòng chảy nhựa vi mô này bay vào trái đất.

Các ước tính cho biết có thể có tới 250.000 tấn nhựa vi mô đang xâm nhập vào đường thủy và đại dương của chúng ta.;

Hãy bắt đầu bằng cách tìm hiểu các loại quần áo làm từ sợi tổng hợp này nhảy từ nhà bạn ra môi trường ngoài trời như thế nào. Khi bạn giặt, hàng chục ngàn sợi microfiber trôi ra ngoài cùng với nước thải. Nước đó chảy đến một cơ sở xử lý nước thải, có thể loại bỏ khoảng 83 đến 99,9% sợi, tùy thuộc vào mức độ tiên tiến của cơ sở xử lý nước thải, trước khi bơm phần còn lại ra biển. Nhưng ngay cả khi đã được lọc, một thành phố cỡ Toronto vẫn có thể thải ra hàng trăm tỷ microfiber mỗi năm, theo nghiên cứu từ năm 2018 của các nhà nghiên cứu tại Đại học Toronto.

Vậy, nếu chúng ta nâng cấp nhà máy xử lý nước thải để lọc vi sợi tốt hơn, vấn đề có được giải quyết? Thật không may, mọi thứ không đơn giản như vậy. Ngay cả những nhà máy tiên tiến nhất vẫn lẫn sợi vi mô trong nước thải. Vì vậy, đây sẽ là một giải pháp rất tốn kém. Và trong kỷ nguyên Covid-19, các nhà môi trường sẽ khó có thể chi tiêu nhằm giảm thiểu sợi vi mô.

Còn một vấn đề khác: Sản phẩm phụ của nước thải đã xử lý là bùn, một loại vật liệu hữu cơ rắn chứa các sợi microfiber được lọc ra. Bùn này được dùng để bón cho các cánh đồng. Cuối cùng khi bùn khô, các hạt vi sợi có thể bay theo gió. Và như vậy, chúng ta chỉ đang sắp xếp lại cách những sợi vi mô đó bay đi và tái nhập vào môi trường. Cách tốt nhất để ngăn chặn chúng ra môi trường là "cấm tiệt" chúng xâm nhập vào hệ thống đường thủy của chúng ta ngay từ đầu.

Điều đó nằm ở máy giặt. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra một thiết bị có tên là bộ lọc Lint LUV-R được nối với máy giặt, có thể thu được trung bình 87% microfiber trong một lần giặt. Mở rộng quy mô, họ tính toán nếu mỗi hộ gia đình ở Toronto trang bị bộ lọc này, sẽ ngăn 20 đến 31 nghìn tỷ sợi vi mô xâm nhập vào nước thải thành phố mỗi năm. Những bộ lọc như vậy thực sự phổ biến với máy giặt ở Nhật Bản, chứ không phải là cái gì "thần thánh" chưa từng xuất hiện.

Nhưng nếu máy giặt của bạn chưa trang bị bộ lọc này, bạn có thể cho quần áo vào một chiếc túi đặc biệt như Guppyfriend, nó như một chiếc lưới để bẫy các vi sợi. Hoặc bạn có thể tự mua một trong những bộ lọc Lint LUV-R đó và gắn vào máy giặt. Nhưng tất nhiên, bạn cần hiểu biết về kỹ thuật mới có thể làm điều đó.

Chưa rõ liệu các nhà sản xuất máy giặt có xem xét giải pháp này không. HIện tại, các hãng máy giặt cũng như Hiệp hội các nhà sản xuất thiết bị gia dụng đều không trả lời yêu cầu bình luận.

Trong khi đó, lại có nghiên cứu cho biết các sản phẩm tẩy rửa và chất làm mềm vải thực sự khiến cho quần áo sợi tổng hợp bong ra nhiều vi sợi hơn? Một nghiên cứu từ năm 2017 của các nhà nghiên cứu ở Thụy Điển cho thấy chất tẩy rửa làm tăng số lượng sợi bị bong ra. Theo họ, có hai lý do. Thứ nhất, chất tẩy rửa hoạt động bằng cách giảm sức căng bề mặt, cho phép các hạt bẩn và microfiber bị mắc kẹt trong các thớ dệt thoát ra. Và thứ hai, chất tẩy rửa hoạt động như các tác nhân phân tán, giữ cho bụi bẩn hòa tan trong nước không rơi trở lại vào vải dệt. Chất tẩy rửa cũng có thể khiến các vi chất không thể quay trở lại vải và sau đó tự do thoát ra nước thải.

Tất nhiên, máy giặt vẫn là thủ phạm lớn hơn, đặc biệt là cách nước di chuyển qua quần áo khi nằm trong máy giặt. Lý do lớn khiến các hạt vi sợi bị bong ra khỏi vải khi giặt thực sự là do lực nước chảy qua vải.

Mức độ mới, cũ của quần áo cũng góp phần khiến các hạt vi sợi gia tăng. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng quần áo mới là những sản phẩm thải hạt vi sợi cao nhất, có thể vì các sợi vẫn lỏng lẻo sau quá trình sản xuất. Phải sau khi giặt khoảng 6-8 lần, các hạt vi sợi trên quần áo mới ở mức tối thiểu, và gần như duy trì mức độ đó mãi mãi. 

Dù vậy, muốn thuyết phục mọi người ngừng sản xuất và mua các sản phẩm thời trang nhanh là điều không dễ. Thách thức chính nằm ở chỗ chưa có nhiều dữ liệu chứng minh các hạt nhựa microplastic và microfiber có thể ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người như thế nào. 

Hoàng Lan theo Wired

Chủ đề khác