Các chủng loài tồn tại được bao lâu trước khi tuyệt chủng?

Thời gian còn phụ thuộc vào từng loại động vật.

Loài cá voi xanh khổng lồ đã rong ruổi khắp đại dương trong khoảng 4,5 triệu năm, trong khi người Neanderthal lại bị xóa sổ chỉ trong vài trăm nghìn năm. Sự sống được tạo hóa ban tặng thật đa dạng nhưng liệu các chủng loài sẽ tồn tại được bao lâu trước khi tiến đến con đường diệt vong?

Câu trả lời mà chúng ta tìm kiếm thật ra đến hiện tại đã rất khác. Do môi trường sống bị phá hủy, biến đổi khí hậu và một loạt các yếu tố khác, thực vật và động vật đang dần biến mất khỏi hành tinh nhanh hơn 5 cuộc Đại Tuyệt chủng đáng sợ trước đó trong lịch sử Trái đất. Một số chuyên gia cho rằng chúng ta đang ở trong thời kỳ Đại Tuyệt chủng lần thứ 6. Dẫu vậy, ngay cả trong giai đoạn bình lặng của lịch sử Trái đất, câu trả lời vẫn luôn khác biệt tùy thuộc vào chủng loài mà chúng ta muốn đề cập tới. Ví dụ như động vật có vú sẽ có thời gian tồn tại trung bình từ 1 triệu đến 2 triệu năm, theo tạp chí People & the Planet.

Tuy nhiên, mức trung bình này không bất biến trong suốt các thời kỳ địa chất và với tất cả các loài động vật có vú. Theo một nghiên cứu trên tạp chí Integrative Zoology vào năm 2013, con số trung bình ở các loài động vật có vú trong Đại Tân sinh (65 triệu năm trước đến nay) là 3,21 triệu năm, và các loài động vật có vú lớn hơn sẽ tồn tại lâu hơn các loài động vật có vú nhỏ hơn. Đối với các loài động vật không xương sống, thời gian tồn tại trung bình là từ 5 triệu đến 10 triệu năm.

Dẫu vậy, những con số này lại gây nên nhiều tranh cãi. Một số chuyên gia không đồng tình về khoảng thời gian mà các loài tồn tại trước khi chúng tuyệt chủng. Hồ sơ hóa thạch ghi lại thời điểm một loài xuất hiện và khi nó biến mất, nhưng nó để lại một khoảng sai số lớn vì các điều kiện phải đảm bảo hoàn hảo mới có thể hình thành hóa thạch và những điều kiện đó không phải lúc nào cũng hiện diện khi một loài xuất hiện và biến mất. Stuart Pimm, chuyên gia hàng đầu về khoa học tuyệt chủng và là nhà sinh thái học bảo tồn tại trường Môi trường Nicholas thuộc đại học Duke (Mỹ) cho biết ông muốn đề cập về sự tuyệt chủng theo thiên hướng là có bao nhiêu loài chết đi hàng ngày, hàng tháng hoặc hàng năm.

Pimm nói: "Sẽ dễ dàng hơn khi suy đến tỷ lệ tử vong, phần lớn là do có một số loài sống rất lâu. Và sau đó là những loài khác có tuổi thọ ngắn. Còn những loài ở mức trung bình lại không thực sự giúp được nhiều như bạn nghĩ".

Tỷ lệ tử vong này được gọi là tỷ lệ tuyệt chủng nền và nó cũng gây nên những tranh cãi. Pimm đã đặt ra con số lịch sử, một con số bao trùm mọi thời đại (ngoại trừ Đại tuyệt chủng) là khoảng 1 loài tuyệt chủng trên 1 triệu loài mỗi năm. Điều đó có nghĩa là nếu có 1 triệu loài trên hành tinh, thì cứ mỗi năm sẽ có 1 loài bị tuyệt chủng (ngày nay, Trái đất có khoảng 8,7 triệu loài trên hành tinh). Tuy nhiên, các chuyên gia khác ước tính các loài thường chết đi với tỷ lệ 0,1 loài tuyệt chủng trên 1 triệu loài mỗi năm và còn những loài khác là ở mức 2 loài trên 1 triệu loài mỗi năm, theo một bài nghiên cứu trên tạp chí Science Advances.

Tỷ lệ tuyệt chủng hiện tại cao hơn nhiều so với những dự đoán trong quá khứ - gấp khoảng 1.000 lần so với ước tính tỷ lệ tuyệt chủng nền của Pimm. Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng tình với tốc độ tuyệt chủng của các loài hiện nay, Tierra Curry, nhà khoa học cấp cao tại Trung tâm Đa dạng Sinh học ở Oregon, cho biết. Một số chuyên gia ước tính rằng tốc độ tuyệt chủng hiện nay chỉ nhanh hơn 100 lần hoặc trong trường hợp xấu nhất là nhanh hơn 10.000 lần.

Có một số lý do tại sao các ước tính về tốc độ tuyệt chủng hiện tại lại khác nhau đến như vậy. Curry nói: "Tỷ lệ tuyệt chủng dựa trên số lượng loài trên Trái đất và tốc độ chúng bị tuyệt chủng. Và không ai thực sự biết câu trả lời cho một trong hai câu hỏi đó". Pimm nói thêm rằng khoảng 90% các loài sinh vật sống - phần lớn là côn trùng - không được đặt tên. Và nếu các nhà nghiên cứu không biết rằng có loài đó tồn tại, họ sẽ không thể biết được rằng nó đã tuyệt chủng. Một vấn đề phức tạp khác là rất khó để biết khi nào các loài đã chết. Các nhà nghiên cứu không phát hiện thấy chúng trong vài năm không có nghĩa là chúng đã biến mất. Việc tính toán có thể trở nên khó khăn hơn khi các loài đã tuyệt chủng ngoài tự nhiên nhưng lại được nuôi trong các vườn thú.

Chỉ có một điều mà các chuyên gia đồng ý là tỷ lệ tuyệt chủng hiện đại là rất cao. "Các loài đang thích nghi nhanh nhất có thể. Nhưng cuối cùng vận may cũng hết và chúng không còn thích ứng đủ nhanh. Tất cả kết thúc", Pimm nói.

Giang Vu theo Live Science