Vén màn bí mật bộ môn Siêu trí nhớ

Ngưỡng mộ về khả năng ghi nhớ của những thí sinh tham gia cuộc thi về trí nhớ? Chắc hẳn bạn không biết rằng chính bản thân mình cũng có thể trở thành một cao thủ ghi nhớ nếu chịu áp dụng và luyện tập các kỹ thuật ghi nhớ.;

Trong 5 phút, Boris Konrad, 36 tuổi, có thể ghi nhớ hơn 100 ngày tháng và sự kiện ngẫu nhiên. Sau 30 giây, anh đã có thể nhớ thứ tự của toàn bộ bộ bài. Tại Giải Vô địch Trí nhớ Đức năm 2009, Konrad đã nhớ 195 cái tên và khuôn mặt chỉ trong vòng 15 phút. Khoảng thời gian ngắn ngủi đó đã giúp anh giành huy chương vàng và chức vô địch cuộc thi. Giải đáp những hỏi câu hỏi về cảm giác thế nào khi sinh ra với một bộ não phi thường, Konrad cũng không biết lý do tại sao.

"Tôi sinh ra với trí nhớ bình thường và rèn luyện bản thân từng ngày", Konrad chia sẻ. Anh cho rằng giải thưởng có được trong các cuộc thi trí nhớ là thành quả sau nhiều năm luyện tập và áp dụng các kỹ thuật như "cung điện ký ức" (Memory Palace).

Ai cũng có thể áp dụng các kỹ thuật này để rèn luyện não bộ, bất kể người đó có khả năng ghi nhớ không tốt đi chăng nữa, Konrad cho biết. Giả thiết về việc luyện tập có thể tăng đáng kể và lâu dài khả năng ghi nhớ của não bộ nghe có vẻ khá phi lý.

Nhưng một nghiên cứu mà Konrad đồng tác giả đã chứng minh giả thiết trên là có thật. Hợp tác cùng Konrad là nhà khoa học thần kinh nhận thức Martin Dresler từ Trung tâm Y khoa Đại học Radboud (Hà Lan). Cả 2 đã nghiên cứu sâu hơn về sự ảnh hưởng đến não bộ của các bài kỹ thuật ghi nhớ.

Lần đầu tiên, các nhà nghiên cứu đã sử dụng ảnh chụp não bộ để chứng minh việc thực hành các loại kỹ thuật ghi nhớ thực sự làm thay đổi các kết nối quan trọng giúp cho não người bình thường trở nên giống với cấu tạo não của những nhà vô địch trí nhớ trên thế giới.  

23 tình nguyện viên đã dành 30 phút/ngày để tăng khả năng ghi nhớ danh sách lên hơn gấy đôi trong 40 ngày. Ví dụ, người chỉ nhớ trung bình 26 từ trong một danh sách có thể ghi nhớ 62 từ sau luyện tập.

Sau 4 tháng kết thúc thử nghiệm, các nhà nghiên cứu đã nhận thấy khả năng ghi nhớ của nhóm các tình nguyện viên vẫn rất cao mặc dù không còn duy trì tập luyện. Như vậy, đây không phải khả năng ngắn hạn và quá trình rèn luyện chỉ diễn ra trong thời gian ngắn.

Nhóm nghiên cứu của Dresler còn tìm thấy điểm chung sau khi khảo sát 35 nhà vô địch trí nhớ. "Tất cả mọi  đều nói rằng trí nhớ của họ khá bình thường trước khi học các phương pháp ghi nhớ và luyện tập... Phương pháp Loci là một trong những kỹ thuật cải thiện trí nhớ quan trọng nhất", Dresler cho biết.

Phương pháp Loci đôi khi được gọi là "lâu đài ký ức", là kỹ thuật ghi nhớ có hệ thống xuất hiện từ thời Hy Lạp cổ đại và tiếp tục thịnh hành trong thời kỳ Trung cổ đến Phục Hưng. Các giáo viên thường áp dụng nó để ghi nhớ ý chính trong những bài giảng dài khi tuổi ngày một cao.

Với phương pháp này, người ghi nhớ sẽ vẽ ra một bản đồ trực quan trong tâm trí, có thể là ngôi nhà hay con đường quen thuộc, sau đó kết nối những hình ảnh đa giác quan, dễ nhớ vào từng vị trí để dễ dàng truy xuất về sao.

Để ghi nhớ một chuỗi các sự kiện không liên quan đến nhau, Konrad sẽ lập bản đồ cơ thể người, từ bàn chân đi đến đỉnh đầu và sau đó gán 2 từ lên mỗi vị trí để ghi nhớ chúng.

Ví dụ, với 2 từ "rêu" (moss) và "bò" (cow), Konrad sẽ gán chúng lên bàn chân và tưởng tượng cảnh bước đi trên cánh đồng đầy rêu, bị rêu dính vào tất, ngắm một con bò nặng mùi đang gặm cỏ trên bãi rêu. Với "nữ hoàng và chiếc chuông" (queen and bell), chúng sẽ được đặt ở đầu gối và Konrad sẽ liên tưởng đến lúc bước khỏi đám rêu, anh ngồi bên một gốc cây. Sau đó, Nữ hoàng Anh xuất hiện và ngồi lên đầu gối Konrad, lấy trong túi một chiếc chuông và rung thật to.

Nội dung của những hình ảnh đa giác quan nghe có vẻ ngớ ngẩn, nhưng Konrad khẳng định chúng rất dễ nhớ. Phương pháp này tận dụng khả năng lưu trữ của trí nhớ về các vị trí trong không gian và tạo sự liên kết.

Bộ não được xem như "linh hồn" của các vận động viên trí nhớ

Konrad không mấy ngạc nhiên khi kết quả nghiên cứu cho thấy trí nhớ của những người tham gia được cải thiện đáng kể. "Vì đây là kỹ thuật luyện tập mà tôi từng sử dụng, cũng như áp dụng cho nhiều nhóm học trò trước đây nên tôi hiểu được tính hiệu quả của cung điện ký ức mang lại", anh cho biết.

Nhưng về lý thuyết, các nhà khoa học vẫn chưa hiểu được tác động của kỹ thuật này đối với não bộ. Vì thế, họ đã quét não bộ của các tình nguyện viên để quan sát sự thay đổi trong suốt quá trình tập luyện.

Các ứng viên tham gia bao gồm 23 thí sinh từng tham gia các cuộc thi trí nhớ và 51 người bình thường. Tất cả đều có chung tuổi tác, tình trạng sức khỏe tốt và được chia làm 3 nhóm. Tại đây, kết quả nghiên cứu đã có những thay đổi đáng kể.

Nhóm đầu tiên không tập luyện và đương nhiên không có sự thay đổi. Nhóm thứ 2 làm theo phương pháp như trò Concentration, tìm và ghi nhớ vị trí của các thẻ bài giống nhau trên bàn. Trước khi luyện tập, họ có thể ghi nhớ trung bình 26-30 từ và sau 40 ngày, con số đó tăng khoảng 11 từ.

Đến nhóm thứ 3, phương pháp Loci đã cho hiệu quả ghi nhớ cao nhất. Thông qua nền tảng Memocamp, các tình nguyện viên đã tăng gấp đôi khả năng ghi nhớ trong 40 ngày. Ảnh chụp cộng hưởng từ (fMRI) lập bản đồ lưu lượng máu và hoạt động não cho khoảng 2.500 liên kết khác nhau, gồm 25 liên kết liên quan đến các kỹ năng ghi nhớ. Kết quả sau quá trình rèn luyện cho thấy các liên kết đã tự hoán đổi sao cho giống với liên kết não của các nhà vô địch trí nhớ, trong khi những nhóm khác thì không.

"Phần thú vị nhất trong nghiên cứu của chúng tôi là phương thức so sánh sự gia tăng khả năng ghi nhớ của não bộ với những thay đổi sinh học ở hệ thần kinh. Bằng cách áp dụng các kỹ thuật ghi nhớ ngắn hạn, não người có thể phát triển tương tự như cách mà não của các nhà vô địch trí nhớ thay đổi", Dresler cho biết.

Nhà thần kinh học Lars Nyberg từ Đại học Umea (Thụy Điển), người không tham gia nghiên cứu, cho rằng kết quả trên đã hé lộ phần nào "bí kíp" của các nhà vô địch trí nhớ.

"Nghiên cứu cho thấy sự rèn luyện có thể định hình não bộ theo nhiều cách tương tự nhau, củng cố quan điểm cho rằng khả năng ghi nhớ cao là nhờ tập luyện, không phải do bẩm sinh mà ra", ông nói.

Khả năng ghi nhớ danh sách tên và khuôn mặt được xem là một điều lý thú và thường làm đề bài trong các cuộc thi trí nhớ. Trong thực tế, điều này có thể giúp ích rất nhiều cho chúng ta, chẳng hạn như việc nhớ danh sách các vật cần mua hay ghép khuôn mặt và tên. Song, việc rèn luyện trí nhớ lại không liên quan và thay đổi khả năng ghi nhớ hoặc nhận thức tổng thể của mỗi người.

"Điều quan trọng hơn cả làm thế nào để phương pháp này được đưa vào đời sống thực tiễn, thay vì chỉ xoay quanh các cuộc thi ghi nhớ", Melby-Lervag, Giáo sư từ Đại học Oslo (Na Uy) lưu ý. Ngay cả những cao thủ ghi nhớ cũng thừa nhận hay quên những món đồ lặt vặt như chìa khóa xe, ví tiền trong cuộc sống hàng ngày.

Cho đến nay, các phương pháp ghi nhớ như Loci chỉ thực sự hữu ích khi nhớ một danh sách cụ thể và chỉ khi mọi người tích cực sử dụng chúng. "Bạn phải áp dụng những kỹ thuật này để tăng khả năng ghi nhớ, đồng thời trí nhớ không tự tốt lên. Nếu không áp dụng chúng, trí nhớ của bạn sẽ không cải thiện và vẫn như trước đây mà thôi", Dresler cho biết.

Ngọc Diệp (Theo Smithsonian Magazine)