Chúng ta có thể ngừng thời gian lại hay không?

Thời gian luôn trôi không ngừng nghỉ, khiến nhiều người cảm thấy bồn chồn và lo lắng. Ai mà không có lúc ước rằng bản thân có khả năng đóng băng để đắm chìm trong những khoảnh khắc hạnh phúc lâu hơn chút nữa, hay thậm chí là ngăn một người thân yêu ra đi mãi mãi.

Thỉnh thoảng, trong một cuốn sách, phim, hay game khoa học viễn tưởng lại xuất hiện một vài nhân vật có thể làm điều chúng ta luôn mong ước: ngừng thời gian.

Nhưng liệu điều đó có khả thi? Để trả lời được câu hỏi đó đòi hỏi chúng ta phải đào sâu vào những ngóc ngách sâu thẳm nhất của vật lý học, triết học, và nhận thức của con người.

Trước tiên, chúng ta phải định nghĩa thời gian. "Đối với một nhà vật lý học, nó không bí ẩn đến vậy" - theo Sean Carroll, một nhà vật lý học lý thuyết tại Viện Công nghệ California. "Thời gian chỉ là một cái nhãn dán lên nhiều phần khác nhau của vũ trụ. Nó cho chúng ta biết điều gì đó đang diễn ra".

Nhiều phương trình vật lý đã chỉ ra sự khác biệt nhỏ nhoi giữa quá khứ, hiện tại, và tương lai - Carroll nói. Một phương trình có sự xuất hiện của thời gian là "thuyết tương đối" của Albert Einstein. Theo Einstein, thời gian được đo đạc bởi đồng hồ. Bởi các thành phần của một chiếc đồng hồ di chuyển trong không gian, thời gian buộc phải hình thành một mối liên hệ với không gian trong một mô hình rộng lớn hơn gọi là "không-thời gian", vốn đóng vai trò nền tảng của vũ trụ.

Thuyết tương đối chỉ ra rằng thời gian có thể trở nên khá mông lung tuỳ theo tốc độ di chuyển của một người quan sát so với một người quan sát khác. Nếu bạn gửi một người cùng một chiếc đồng hồ lên một con tàu vũ trụ bay gần tốc độ ánh sáng, thời gian sẽ trôi qua chậm hơn đối với họ so với đối với một người đứng yên trên Trái đất. Và một phi hành gia rơi vào hố đen, nơi trọng lực khủng khiếp có thể bẻ cong thời gian, cũng có thể trông như chậm lại so với một người quan sát từ xa.

Nhưng đó không thực sự là cách để ngừng thời gian - Carroll nói. Hai chiếc đồng hồ có thể không nhất quán với nhau, nhưng mỗi chiếc vẫn sẽ ghi lại những khoảng thời gian dài như nhau trong phạm vi khung tham chiếu của riêng chúng.

Nếu bạn ở gần một hố đen, "bạn sẽ không để ý thấy bất kỳ sự khác biệt nào" - Carroll nói. "Nhìn vào đồng hồ đeo trên cổ tay bạn, nó vẫn sẽ quay từng giây một".

Đối với anh, ngừng thời gian là điều không mang nhiều ý nghĩa cho lắm. Carroll nói rằng, chúng ta biết rằng một chiếc xe di chuyển là bởi ở những thời điểm khác nhau, nó nằm ở một vị trí khác nhau trong không gian. "Chuyển động thay đổi dựa trên thời gian, do đó bản thân thời gian không thể di chuyển". Nói cách khác, nếu thời gian ngừng lại, mọi chuyển động cũng sẽ ngừng lại.

Dù các tác phẩm khoa học viễn tưởng đôi lúc giới thiệu những nhân vật có thể ngưng đọng thời gian đối với mọi người khác, những tình huống như vậy đặt ra khá nhiều câu hỏi: "Bạn có ngừng sự chuyển động của không khí hay không?" - Carroll hỏi. "Bởi nếu có, thì bạn đang bị cầm tù bởi không khí"

Một nhân vật có khả năng ngừng thời gian nhiều khả năng cũng sẽ không thấy được bất kỳ thứ gì, bởi các tia sáng không còn đến được mắt họ nữa. "Thực sự không có bất kỳ bối cảnh nào mà chuyện ngừng thời gian khả thi cả"

Đó là về phần vật lý. Nhưng thời gian không chỉ là thứ mà bạn xem được trên đồng hồ. Nó còn là cảm giác chúng ta cảm nhận được trong đầu óc và cơ thể, cũng như là nhịp điệu tự nhiên của thế giới. Ấy thế nhưng trong những trường hợp đó, thời gian có thể mang nặng tính chủ quan.

"Những ấn tượng chủ quan về thời gian là điều khá thú vị" - theo Craig Callender, một nhà triết học chuyên về thời gian tại Đại học California, San Diego.

Ông miêu tả một ảo ảnh tâm lý nổi tiếng gọi là "chronostatis", trong đó một người đặt một chiếc đồng hồ ở rìa của trường thị giác của họ, và sau đó nhìn chằm chằm vào một thứ gì đó khác trong một lúc lâu. Khi nhìn lại chiếc đồng hồ và tập trung vào kim giây, bạn sẽ thấy nó ngừng lại.

"Kim giây chắc chắn sẽ đứng im một chút" - Callender nói. "Bạn có thể khiến thời gian trông như bị đóng băng"

Ảo ảnh đó có nguyên nhân từ những chuyển động rất nhỏ của mắt gọi là "sự di chuyển mắt đột ngột" (saccades), trong đó nhãn cầu của bạn đảo qua lại thật nhanh để liên tục quan sát xung quanh. Để ngăn thị giác của bạn không bị mờ đi, bộ não đã chỉnh sửa thứ nó thấy trong thời gian thực và tạo nên ấn tượng về một trường nhìn liên tục, Callender nói.

Câu hỏi lúc này trở thành: mối liên hệ giữa nhận thức của chúng ta về thời gian và thời gian mà các nhà vật lý học thường nói đến là gì? Callender đã viết một số cuốn sách nhằm khắm phá mối liên kết giữa hai thứ đó, nhưng câu trả lời cuối cùng vẫn đang lơ lửng.

Nói đến dòng chảy thời gian, Callender miêu tả bằng hình ảnh "nơi không có gì trôi đi cả, chỉ có câu chuyện về bản thân bạn trôi đi mà thôi"

Và ông nghĩ gì về khả năng ngừng thời gian? "Nếu xét trên góc độ cảm nhận chủ quan của chúng ta về thời gian, thì chúng ta có thể ngừng một vài phần của nó với chronostatis" - Callender nói. "Nhưng đó có lẽ là thứ gần nhất (với việc ngừng thời gian) chúng ta có thể làm được".

Minh.T.T (theo LiveScience)