Vì sao Thượng Hải đứng đầu PISA?

Lần thứ 2 liên tiếp, thủ đô kinh tế của Trung Quốc đánh bại tất cả các quốc gia khác trong cuộc thi PISA với điểm số áp đảo. Đâu là lý do dẫn tới sự thành công này?

Mỗi ngày, cô bé Lucy Dong và Amy Zhu thức dậy lúc 7 giờ sáng, hoặc 7 giờ 10 nếu các em đủ may mắn, sau đó ăn vội vàng một bữa sáng gồm bánh mì hoặc mì rồi đến trường.

Hai cô bé sinh sống tại Thượng Hải, thành phố vẫn được coi là thủ phủ về tài chính của Trung Quốc, học từ 8 giờ sáng tới 4 giờ chiều tại trường học. Mỗi tiết học kéo dài 35 phút; các em được nghỉ ăn trưa, rồi họp lớp và ăn nhẹ giữa giờ.

Ngoài giờ học ở trường, cuộc sống của hai cô bé này là một chuỗi những hoạt động ngoại khóa: học tiếng Anh, học thổi sáo, học đánh trống, học viết chữ, học Taekwondo, học tạo dáng và học hát.

Trong những năm tới, khi các em theo đuổi ước mơ trở thành phi hành gia và nhà thơ, cuộc sống của Lucy và Amy chắc chắn sẽ không hề dễ dàng. Song, có một điều chắc chắn: các em là một phần của một hệ thống giáo dục đang có "kết quả đầu tư" rất tốt.

Lucy và Amy

Vào tuần này, Thượng Hải đã lần thứ 2 liên tiếp đoạt ngôi vương trong cuộc thi PISA (Chương trình Đánh giá Học sinh Quốc tế), vốn được thiết kế để kiểm tra kỹ năng toán học, đọc và khoa học của 510.000 học sinh tuổi 15 trên thế giới.

Học sinh Thượng Hải chiến thắng áp đảo môn toán với điểm số trung bình 613 (tăng 3 điểm so với điểm số 600 từ kì thi tổ chức năm 2010). Điểm số của Thượng Hải cao hơn trung bình chung của các nước/vùng kinh tế tham gia tới 119 điểm, tương đương với 3 năm học. Trong khi trong môn đọc của Thượng Hải chỉ nhỉnh hơn Hong Kong và Singapore một khoảng không đáng kể, vùng kinh tế này đứng đầu cả 3 môn thi. Trong môn khoa học, 25% học sinh Thượng Hải được xếp vào hạng cao nhất. Điểm số của Thượng Hải áp đảo cả các quốc gia châu Á như Việt Nam và cả các quốc gia Tây Âu phát triển.

Một vài chuyên gia cho rằng việc so sánh một vùng kinh tế như Thượng Hải và các quốc gia khác là không chính xác, bởi các trường học tại Thượng Hải được đầu tư rất tốt, các giáo viên được trả lương cao. Bởi vậy, đánh giá Thượng Hải không phải là một cái nhìn chính xác về toàn bộ ngành giáo dục Trung Quốc: lương giáo viên tại Thượng Hải cao gấp 2 lần lương giáo viên tại các thành phố khác.

Kể cả như vậy đi chăng nữa, kết quả của PISA lần này chắc chắn sẽ khiến số lượng các nhà giáo dục đổ về Thượng Hải tăng cao trong thời gian tới.

Giáo viên Kong Lingshuai tại Khoa Giáo dục, Đại học Phổ thông Thượng Hải đã nghiên cứu về thành công của thành phố này trong bài kiểm tra PISA. Ông cho biết bí quyết làm nên thành công là sự kết hợp của "các yếu tố truyền thống và hiện đại". Yếu tố "truyền thống" ở đây là sức ép và mong đợi của các bậc cha mẹ, bên cạnh niềm tin được giáo dục cho con trẻ ngay từ khi còn bé: để được giáo dục tốt, cần phải có cố gắng.

"Phụ huynh Trung Quốc rất chú ý tới quá trình giáo dục của con mình, với hi vọng rằng con trai sẽ trở thành rồng còn con gái sẽ trở thành phượng", giáo sư Kong khẳng định.

Yếu tố "hiện đại" được nhắc tới chính là thái độ sẵn sàng thay đổi chương trình và phong cách giáo dục; khả năng sẵn sàng cải thiện các trường "kém" bằng cách kết đôi với các trường giỏi; tính "mở" đối với tư tưởng nước ngoài; và chế độ trả lương dựa trên năng lực.

Việc đề cao quá trình rèn luyện cũng là tối quan trọng. Cho tới năm ngoái, các giáo viên mới vẫn phải trải qua một khóa huấn luyện kéo dài 1 năm được xây dựng theo các tiêu chuẩn trước khi được đứng lớp.

Một khi đã hoàn thành khóa huấn luyện trên, họ phải tiếp tục hoàn thành ít nhất là 240 giờ huấn luyện trong 5 năm đầu tiên. Giáo viên cũng được khuyến khích tham dự các lớp học của đồng nghiệp nhằm tạo ra văn hóa "chia sẻ ý tưởng, trao đổi và cạnh tranh lành mạnh".

Những người ;đứng ngoài thường phê phán hệ thống giáo dục của Trung Quốc là một "nồi áp suất" gồm quá nhiều các kỳ thi, ép học sinh phải học quá nhiều và ít khi khuyến khích tính sáng tạo.

Nhưng tại Thượng Hải, mọi thứ có thể sẽ thay đổi. Các nhà chức trách đang cố gắng loại bỏ các bài kiểm tra buộc học sinh phải học thuộc lòng, và một số trường học đang khuyến khích học sinh chơi nhiều hơn là học.

Gao Xinhong, một học sinh Thượng Hải và cũng là một "ngôi sao địa phương" sau khi trở thành thủ khoa của kì thi đại học năm nay, cho biết hệ thống giáo dục Thượng Hải đang trở nên mềm mỏng hơn. "Khía cạnh tuyệt vời nhất của hệ thống giáo dục Thượng Hải là hệ thống này cho tôi góc nhìn rất lớn, so với các thành phố khác. Giáo dục Thượng Hải tốt là do tại đây điểm số không được coi là thứ duy nhất đối với học sinh".

Zhu Yi, cha của Amy Zhu, đồng ý với quan điểm này: "Hệ thống giáo dục tại đây tốt hơn trước nhiều. Trường học tại Thượng Hải đang tập trung phát triển toàn diện cho học sinh".

Ông Yi, vốn là một huấn luyện viên thể thao, chỉ ra rằng tinh thần chăm học được truyền lại từ thời cổ đại là lý do dẫn tới thành công của Thượng Hải. Ông cho rằng: "Giáo dục là một nét văn hóa. Không ai có thể mượn hoặc copy nó được".

Giáo sư Kong cũng cho rằng các yếu tố văn hóa có thể là lý do chính dẫn tới thành công của Thượng Hải tại PISA, song cũng gợi ý rằng học sinh tại Tây Âu có thể chỉ cần làm bài tập về nhà để bắt kịp châu Á.

"Thời gian học sinh Trung Quốc dành cho việc làm bài tập cao gấp nhiều lần so với học sinh Tây Âu".

Wang Huichun, mẹ của Lucy, cho rằng ngay cả các học sinh thành công nhất của Thượng Hải cũng cần tiếp tục nỗ lực nếu muốn thành công:

"Trường của con gái tôi có vẻ quan tâm tới nghệ thuật hơn là kiến thức học thuật. Không có đủ bài tập về nhà – điều đó làm tôi hơi lo lắng".

Lê Hoàng

Theo Telegraph