Google tự gán cho mình sứ mệnh tổ chức hệ thống thông tin của thế giới nhưng công ty nổi danh về kỹ thuật vượt trội này vẫn đang phải cố gắng giải quyết một vấn đề rất "con người", đó là tự tổ chức chính mình.
Gần hai năm trước, người đồng sáng lập Google, Larry Page đã tuyên bố hãng công nghệ khổng lồ này sẽ nằm dưới sự chủ quản của Alphabet, công ty mẹ nắm giữ các công ty con gồm Google và hàng loạt các hoạt động không hề liên quan tới nhau như chăm sóc sức khỏe, ô tô tự lái và quy hoạch đô thị.
Wall Street hoan nghênh. Trước đó, những dự án đầy rủi ro này đã bị gộp vào trong kết quả tài chính tổng thể của Google. Các nhà đầu tư giờ đây sẽ nhìn hiệu quả hoạt động của Google độc lập với cái được gọi là "Other Bets" (nhóm các công ty con nằm ngoài hoạt động kinh doanh cốt lõi;của Google), một tổ hợp 11 ý tưởng đầu tư trong đó có: Nest, nhà sản xuất bộ điều nhiệt Wi-Fi, Calico – công ty tìm kiếm phương thức kéo dài tuổi thọ loài người, và X - phòng thí nghiệm bí mật của công ty.
Ban lãnh đạo của Alphabet còn nâng cao trách nhiệm bằng việc chỉ định người điều hành mỗi đơn vị này. Tuy nhiên, rất ít người trong số những lãnh đạo có tiếng của Google từng nắm giữ trọng trách này trước đó.
Mặc dù vậy cho đến nay Alphabet vẫn chưa thể chứng minh mình có thể chuyển đổi các "Other Bets" này từ thử nghiệm thành những doanh nghiệp có tác động, tiếp cận và tiềm năng tạo doanh thu giống như hoạt động tìm kiếm, quảng cáo cốt lõi của Google. Phỏng vấn hàng loạt nhân viên và cựu lãnh đạo của Alphabet đều tiết lộ việc các đơn vị này đã phải vật lộn với bao nhiêu thời gian và nguồn lực để đeo đuổi lợi nhuận.
Trong quý đầu tiên kết thúc vào ngày 31/3, các công ty con mất tổng cộng 855 triệu USD. Tổng cộng, Alphabet đã đạt doanh thu 90,3 tỷ USD năm 2016. Tỷ trọng doanh thu của Google là 89,5 tỷ USD, trong khi lợi nhuận từ kinh doanh năm 2016 là 27,9 tỷ đô la.
Những ngày đầu của Alphabet là những ngày của cắt giảm hơn là mở rộng hoạt động.
Công ty đã bỏ lại các kế hoạch cho Google Fiber, dự án cung cấp dịch vụ Internet tốc độ cao tại 10 khu vực đô thị. bb này, Alphabet đã đồng ý bán công ty rô-bốt Boston Dynamics cho tập đoàn đa quốc gia SoftBank của Nhật Bản. Hãng cũng đã bán bộ phận hình ảnh vệ tinh Terra Bella cho công ty đối thủ Planet vào tháng 2 năm nay.
Năm ngoái, đã có lúc thậm chí họ còn muốn bán Nest, công ty lớn nhất trong các "Other Bets", một nguồn tin thân cận chia sẻ. Google đã chi một khoản tiền ấn tượng lên tới 3,2 triệu USD để mua lại startup này vào năm 2014.
Trong khi đó một loạt giám đốc điều hành đã ra đi từ khi tái cơ cấu, gồm người đứng đầu Nest, công ty cung cấp Internet có tên Access và công ty đầu tư mạo hiểm GV.
Phát ngôn viên của Alphabet liên tục từ chối những yêu cầu đưa ra bình luận, hoặc từ chối cử các giám đốc điều hành tham gia phỏng vấn. Những người ủng hộ tái cấu trúc coi những khó khăn ban đầu là điển hình của sự phát triển.
Hiện tại, tình hình trên Phố Wall không có dấu hiệu phải lo lắng: Cổ phiếu của Alphabet gần đạt mức cao nhất mọi thời đại, lên đến 1.000 USD / cổ phiếu trong tháng 6. Không phải vô lý mà giám đốc tài chính Ruth Porat, người lãnh đạo việc tái cấu trúc, đã giành cảm tình từ phía các nhà đầu tư khi nỗ lực thực thi các trách nhiệm tài chính trong Alphabet.
Một số công ty thuộc "Other Bets" khác cũng có những bước tiến đáng chú ý. Sáng kiến khoa học đời sống Verily gần đây đã thu hút 800 triệu đầu tư từ bên ngoài. Dự án xe hơi tự lái Waymo được coi là một trong những dự án dẫn đầu của ngành công nghiệp đang phát triển.
Người tham dự chờ đợi bài thuyết trình của Google tại San Francisco tháng 10/2016
Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu cấu trúc này có cho phép Alphabet làm những gì mà hầu hết các công ty khác không thể: tự ‘thai nghén' đổi mới hay phát triển nhờ những thương vụ mua lại. Đây cũng là mục tiêu chính trong sứ mệnh của hãng và cũng là kỳ vọng chính từ các nhà đầu tư, các nhà phân tích cho biết.
"Lý do Google tiếp cận thương mại ở nhiều lĩnh vực… là bởi một câu chuyện về tăng trưởng ngoài quảng cáo", nhà phân tích James Wang của ARK Investment Management nói.
CEO hay COO?
Cấu trúc của Alphabet là câu trả lời của Google trước một vấn đề nan giải trong kinh doanh: đổi mới bền vững trong một doanh nghiệp lớn.
Chiến lược của Alphabet là cung cấp cho các doanh nghiệp quyền tự chủ trong việc khởi nghiệp, cùng với cấu trúc hệ thống kỷ luật của doanh nghiệp truyền thống.
Một quý một lần, các lãnh đạo của "Other Bets" sẽ gặp ban lãnh đạo của Alphabet gồm Porat, Page, người đồng sáng lập Google Sergey Brin và David Drummond, phó chủ tịch cấp cao về phát triển công ty của Alphabet, để thảo luận về kinh phí và hiệu suất.
Cùng lúc đó, Alphabet cũng đang thiết lập kế hoạch tài chính riêng biệt dành cho các "Other Bets" để trao thưởng cho những nhân viên nếu việc kinh doanh của họ thành công, điều này phản ánh sự ưu đãi cho các startup.
Công thức này đã lôi kéo các doanh nghiệp mới nổi của Alphabet do "tác động toàn cầu", Chủ tịch Alphabet, ông Eric Schmidt, cho biết tại cuộc họp cổ đông hàng năm tại trụ sở của công ty tại Mountain View.
"Một giải pháp chúng tôi đều biết rất hiệu quả của chủ nghĩa tư bản là mô hình hội đồng quản trị, cổ đông, và các CEO", ông Schmidt nói. "Tôi đặt cược rằng những bài học truyền thống về tổ chức kinh doanh sẽ thành công ở Alphabet".
Tuy nhiên, các ông chủ của Alphabet tiếp tục giữ vị thế chính trong các chiến lược và quyết định tài chính quan trọng, điều này khiến các CEO của các "Other Bets" phàn nàn rằng họ bị đối xử như những giám đốc vận hành COO chứ không phải những gì như tên gọi của chức vụ này.
Ngoài ra, việc giám sát từ phố Wall đã hạn chế việc Alphabet có thể mở rộng tài nguyên của Google sang các "Other Bets" khác, Brian McClendon, cựu phó chủ tịch phụ trách về kỹ thuật tại Google cho biết.
"Đến thời điểm này, việc tái cấu trúc vẫn chưa mang lại lợi nhuận ngay trước mắt như tôi nghĩ, lợi ích lại chính là rủi do đầu tư ", ông nói.
Một số công ty được Google mua lại thì phát hiện ra rằng việc tham gia vào Alphabet không như họ mong muốn.
Hai cựu nhân viên của Nest cho biết họ đã được hứa hẹn rất hào phóng về tiền bạc và thời gian để đạt được lợi nhuận sau khi Google mua lại công ty vào năm 2014. Tuy nhiên, sau khi tái cơ cấu, các nhà điều hành Alphabet tập trung chủ yếu vào doanh thu, một nhân viên cũ cho biết.
Đổi mới và sở hữu trí tuệ
Chi phí không hợp lý đã khiến khả năng sinh lợi nhuận khó khăn hơn. Sau khi tái cấu trúc, Alphabet đã bắt tính phí các "Other Bets" về phần dịch vụ được chia sẻ như an ninh, cơ sở vật chất và chấm dứt các khoản tiền trợ cấp, một nguồn tin thân cận cho biết. Các đơn vị cũng cảm thấy áp lực để có thể duy trì các đặc quyền của Google như cung cấp bữa ăn miễn phí cho nhân viên.
Nhà đầu tư của Nest, Peter Nieh - một đối tác của Lightspeed Venture Partners nói: "Một trong những cạm bẫy (của Alphabet) là các công ty này được yêu cầu phải tự đứng trên đôi chân của họ, nhưng lại phải kế thừa cấu trúc chi phí của Google".
Vào đầu năm 2016, Alphabet đã thăm dò việc bán Nest trong một dự án có bí danh có tên Project Amalfi. Không có hợp đồng nào được thực hiện, và người đồng sáng lập Nest, Tony Fadell, đã rời khỏi hãng năm ngoái. Fadell từ chối bình luận.
Boston Dynamics, được mua lại vào năm 2013 trong thương vụ mua bán robot được đứng đầu bởi nhà sáng lập Android Andy Rubin, dự án này lúc đầu được đầu tư rất hào phóng. Tuy nhiên, nó đã bị trôi dạt ngay sau khi Rubin ra đi, hai cựu nhân viên nói. Rubin đã không trả lời yêu cầu bình luận.
Việc tạo ra "Other Bets" cũng đã thay đổi ý nghĩa của việc làm việc cho Google.
Một số người phàn nàn rằng vai trò của họ bây giờ là hỗ trợ cho sự đổi mới tại các công ty con khác, hơn là tự đổi mới mình.
"Google đã gửi một thông điệp tới những người ở lại Google, cho dù làm ở bộ phận tìm kiếm hay quảng cáo: công việc của bạn không phải để vượt qua những giới hạn", một cựu Googler nói.
Việc nhân viên chuyển đến X, một nhà máy "moonshot" (một công nghệ đột phá, đắt đỏ và cơ hội thành công không rõ ràng) nổi tiếng giờ phức tạp hơn. Nó đã là đơn vị riêng biệt, một cựu nhân viên nói.
Theo Punit Soni, cựu nhân viên của Google, hiện nay là giám đốc điều hành của Learning Motors, một startup về lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, đó là một sự thay đổi đáng chú ý, đặc biệt đối với những nhân viên có năng suất cao quen với việc di chuyển theo ý muốn.
"Một tiền đề cơ bản của Google là mọi người có thể làm bất cứ điều gì họ muốn", Soni nói. "Tôi có thể thấy tại sao mọi người cảm thấy như nó không còn là Google cũ".
Trong khi đó, đồng sáng lập Page đang theo đuổi một "moonshot" khác: ô tô bay.Ông cũng là nhà đầu tư chính trong Kitty Hawk, startup trong lĩnh vực hoàn toàn nằm ngoài Alphabet.
Nguyễn Huyền
Theo Reuters