Từ giáo viên tiếng Anh thành tỷ phú USD: Câu chuyện cổ tích của Jack Ma được viết nên như thế nào?

Người đàn ông ấy đã làm thế nào?

Theo CNN, Jack Ma, một doanh nhân giàu có điều hành gã khổng lồ thương mại điện tử Trung Quốc Alibaba đang lên kế hoạch nghỉ hưu và bàn giao lại công việc cho người kế nhiệm tại công ty mà ông là nhà đồng sáng lập gần 2 thập kỷ trước.

Hồi đầu tuân, nhân sinh nhật lần thứ 54 của mình, Jack Ma nói rằng ông sẽ từ chức chủ tịch điều hành vào năm tới, mở ra một kỷ nguyên mới cho công ty trị giá 420 tỷ USD - đế chế đã phát triển từ một trang web được điều hành từ căn hộ của Ma đến một doanh nghiệp công nghệ hàng đầu.

Đế chế của Alibaba vươn ra rất nhiều lĩnh vực, từ điện toán đám mây và ngân hàng kỹ thuật số sang các nền tảng tin nhắn và phim trực tuyến.

Ma, một người hết lòng ủng hộ toàn cầu hóa, công bố kế hoạch "nghỉ hưu" của mình ở một thời điểm rất nhạy cảm. Tình hình giữa Mỹ và Trung Quốc đang căng thẳng hơn bao giờ hết, và nền kinh tế của quốc gia tỷ dân đang có dấu hiệu chậm lại.

Duncan Clark, tác giả của "Alibaba: Ngôi nhà mà Jack Ma xây dựng", chia sẻ với CNN rằng ông nghi ngờ quyết định nghỉ hưu của Ma bị thúc đẩy bởi những cơn đau đầu liên quan đến chính trị.

Clark nói: "Ông ấy đã từ lâu nói về mong muốn trở lại làm giáo viên như ngày xưa". Vì vậy, việc về hưu của Ma "không phải là bất ngờ lớn".

Câu chuyện cổ tích giống như phim Hollywood

Ma được sinh ra trong một gia đình nghèo khó ở Hàng Châu, tỉnh Chiết Giang phía đông Trung Quốc năm 1964. Ông đã rất chật vật những năm đi học, 10 lần bị Harvard từ chối và liên tục bị bị từ chối khi xin việc làm.

Ông đã thất bại trong kỳ thi tuyển sinh hai lần trước khi theo học tại trường Cao đẳng Sư phạm Hàng Châu. Ông tốt nghiệp năm 1988 và tiếp tục dạy tiếng Anh ở đó trong nhiều năm.

Ma từng mô tả con đường để trở thành một trong những "ông trùm" công nghệ nổi tiếng nhất Trung Quốc của mình giống như là "câu chuyện Hollywood" trong một cuộc phỏng vấn với tờ The New York Times năm 2005.

Ông nói rằng mình đã đi đến California vào năm 1995 để giúp thu món tiền mà một doanh nhân Mỹ nợ một công ty Trung Quốc. Nhưng Ma cho biết người đàn ông này có súng và đã giữ ông lại trong một biệt thự Malibu 2 ngày. Ông đã trốn thoát sau khi hứa hẹn sẽ trở thành đối tác của doanh nhân này trong một liên doanh internet.

Ma đã không liên lạc với người đàn ông đó thêm một lần nào nữa nhưng ông đã hỏi bạn bè ở Seattle về internet. Được tiếp thêm sinh lực bởi công nghệ, Ma trở về Trung Quốc, nơi mà internet vẫn chưa được biết đến.

Ông nói với tờ New York Times: "Ngày chúng tôi kết nối với internet, tôi mời bạn bè và truyền hình đến nhà mình. Chúng tôi đã đợi ba tiếng rưỡi và chỉ tải được nửa trang. Chúng tôi đã uống rượu, xem TV và chơi bài, chờ đợi. Nhưng tôi rất tự hào. Tôi đã chứng minh được rằng internet tồn tại".

Xây dựng Alibaba

Ông đã bỏ công việc giảng dạy và vay mượn vài nghìn USD để khởi nghiệp với China Pages, một trong những trang web thương mại đầu tiên của đất nước.

Khi liên doanh đó thất bại, ông đã "xin xỏ" thêm được gần 60.000 USD từ bạn bè, nhà đầu tư và đồng sáng lập nên Alibaba.com như một thương trường business-to-business vào năm 1999. Nó đã thu hút được sự ủng hộ của những gã khổng lồ như Goldman Sachs và SoftBank.

Công ty đã sống sót sau bong bóng dot-com năm 2000, và một vài năm sau Alibaba bắt đầu có lợi nhuận.

Alibaba sinh ra Taobao.com, một thị trường trao đổi hàng giống như eBay, vào năm 2003. Nó đã đạt được thành công vượt mọi mong đợi.

Yahoo, khi đó vẫn là một cường quốc công nghệ, đã mua một lượng cổ phần lớn của Alibaba vào năm 2005 với một thỏa thuận trị giá 4 tỷ USD, cho phép Alibaba kiểm soát các hoạt động của Yahoo tại Trung Quốc.

Trong thập kỷ tiếp theo, Alibaba tích lũy thêm hàng triệu khách hàng và được ghi nhận đã góp phần thay đổi xã hội Trung Quốc bằng cách hỗ trợ người dân tầng lớp lao động tiếp cận với thương mại trực tuyến và tạo ra nhiều công việc mới.

Lập kỷ lục IPO

Alibaba ra mắt trên sàn giao dịch chứng khoán New York vào tháng 9 năm 2014 và gây dựng được 25 tỷ USD. Tuy nhiên, những ngày đầu của công ty trên thị trường chứng khoán đã không được suôn sẻ khi công ty gặp khó trong việc đáp ứng kỳ vọng lớn lao của Phố Wall.

Ma đưa ra quan điểm của mình trong chương trình 60 Minutes của CBS năm đó: "Chúng tôi tin khách hàng là số một, nhân viên số hai, cổ đông số ba. Nếu họ không muốn mua, cũng tốt thôi..."

Dẫn chương trình Lara Logan của 60 Minutes chỉ ra rằng ở Mỹ, "cổ đông phải được ưu tiên hàng đầu".

Jack Ma nghe vậy và nói: "Ừ, và tôi nghĩ họ đã sai. Tôi tôn trọng cổ đông, nhưng họ chỉ xếp thứ ba. Bởi vì khi bạn chăm sóc khách hàng, chăm sóc nhân viên thì cổ đông cũng sẽ được chăm sóc luôn rồi".

Ma sau đó bày tỏ sự hối hận về quyết định IPO trong một bài phát biểu năm 2015: "Nếu tôi có cơ hội làm lại, tôi sẽ giữ công ty mình là công ty tư nhân".

"Yêu thôi, đừng cưới"

Giống như những gã khổng lồ công nghệ khác của Trung Quốc nổi lên trong hai thập kỷ qua, Alibaba đã phải điều hướng một nền kinh tế mà Đảng Cộng sản cầm quyền của Trung Quốc có sức ảnh hưởng rất lớn.

Ma cho biết Alibaba sẽ làm việc với chính quyền Trung Quốc khi tình hình liên quan đến vấn đề an ninh quốc gia, nhưng ông cũng nói thêm rằng công ty vẫn cố gắng giữ mối quan hệ với chính phủ trong tầm kiểm soát của mình.

Chính sách của ông là "không bao giờ, bao giờ làm kinh doanh với chính phủ", ông nói: "Yêu thôi, đừng cưới".

Nhìn về phía trước

Ma, người có tài sản khoảng 40 tỷ USD, vẫn là gương mặt của Alibaba, nhưng ông bắt đầu từ bỏ dần quyền kiểm soát công ty từ nhiều năm trước. Ông đã từ chức CEO vào năm 2013, giữ vai trò chủ tịch điều hành. Daniel Zhang là người giữ chức vụ CEO công ty ở thời điểm hiện tại.

Ma nắm giữ hơn 6% cổ phần trong Alibaba, và cơ cấu quản trị của công ty cho phép ông và các đối tác kiểm soát Alibaba.

Hồi đầu tuần này, Ma cũng tiết lộ ông muốn quay trở lại giảng dạy vào một ngày nào đó: "Đây là một cái gì đó mà tôi nghĩ rằng tôi có thể làm tốt hơn nhiều so với là Giám đốc điều hành của Alibaba".

Ông còn muốn theo bước chân của người đồng sáng lập Microsoft - tỷ phú Bill Gates - người đã cam kết sẽ cho đi ít nhất một nửa số tài sản của mình trong suốt cuộc đời.

Ông dự định tập trung vào Quỹ Jack Ma của mình, được thành lập vào năm 2014, một tổ chức từ thiện dành riêng cho việc cải thiện giáo dục, môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Bạch Đằng