Giới phân tích dự báo Trung Quốc sẽ vượt mặt Mỹ về năng lượng hạt nhân trước năm 2030

Trung Quốc và Nga đang có được lợi thế trong việc xây dựng lò phản ứng hạt nhân quy mô lớn và sẽ sớm dẫn dầu về sản lượng điện hạt nhân trước năm 2030, đồng thời vượt mặt Mỹ.

Theo nhật báo Nikkei, Trung Quốc đang trên đà vượt Mỹ để trở thành nhà sản xuất năng lượng hạt nhân hàng đầu thế giới vào năm 2030.

Dữ liệu do Hiệp hội Hạt nhân thế giới công bố cho biết, tổng công suất phát điện hạt nhân của Trung Quốc, bao gồm cả các lò phản ứng đang được xây dựng và trong kế hoạch đã đạt 108.700 MW vào tháng 4, nhiều hơn 105.120 MW của Mỹ.

Dự báo này cũng phản ánh sự chần chừ trong việc xây dựng các nhà máy hạt nhân mới ở Nhật bản và các quốc gia phương Tây. Điều này khá dễ hiểu khi cách tiếp cận của Nhật Bản sau sự cố Fukushima hồi tháng 3/2011 đã rất khác.

Trong khi Mỹ, Châu Âu hay Nhật Bản ngày càng thận trọng hơn trong vấn đề năng lượng hạt nhân thì các quốc gia mới nổi lại tỏ ra nhạy bén hơn. Indonesia và Philippines đang có kế hoạch tái khởi động các dự án xây dựng lò phản ứng trước đó. Còn Trung Quốc và Nga lại đang nổi lên như những quốc gia được hưởng lợi nhiều nhất từ năng lượng hạt nhân.

Sản lượng điện hạt nhân của Trung Quốc được dự báo tăng vọt và sớm vượt qua Mỹ vào năm 2030

Hideo Nakasugi, chuyên gia cấp cao đến từ Diễn đàn công nghiệp nguyên tử Nhật Bản cho biết, Trung Quốc đã đưa nhà máy điện hạt nhân đầu tiên lên lưới điện quốc gia cách đây chỉ khoảng 3 thập kỷ. Nhưng về trình độ công nghệ hạt nhân, Trung Quốc đã sớm bắt kịp với những quốc gia tiên tiến nhất trên thế giới.

Mỹ hiện vẫn dẫn đầu về công suất năng lượng hạt nhân với khoảng 98 ngàn MW điện. Theo sau là Pháp với 62 ngàn MW và Trung Quốc đứng thứ ba với 45 ngàn MW. Tuy nhiên khi Mỹ đang ngừng vận hành các lò phản ứng để thay thế thì Trung Quốc đang xây dựng thêm 11 lò phản ứng mới và hơn 40 lò đang trong giai đoạn lập kế hoạch.

Tập đoàn hạt nhân quốc gia Trung Quốc hồi đầu tháng 8 đã bắt đầu truyền điện từ lò phản ứng số 5 tại nhà máy Tianwan ở tỉnh Giang Tô vào lưới điện quốc gia. Đây là lò phản ứng thứ 48 của Trung Quốc. Trong năm 2019 vừa qua, Trung Quốc cũng đã đưa thêm 3 lò phản ứng mới vào hoạt động. Về phía Mỹ, nước này đã đóng cửa vĩnh viễn một lò phản ứng tại đảo Three Mile ở Pennsylvania vào tháng 9/2019.

Các lò phản ứng thường mất khoảng 5 năm từ khi động thổ đến khi hoàn thành, có nghĩa là Trung Quốc có thể dẫn đầu về sản lượng điện hạt nhân trong khoảng một thập kỷ tới.

Mặt khác, đối thủ lớn nhất của Trung Quốc trong khu vực Châu Á là Nhật Bản lại đang dần giảm sự phụ thuộc vào điện hạt nhân sau thảm họa Fukushima. Trong số hơn 50 lò phản ứng hạt nhân còn hoạt động tại Nhật Bản, ước tính sẽ có 24 lò sẽ phải ngừng hoạt động trong thời gian tới. Các kế hoạch xây dựng lò phản ứng mới đã buộc phải dừng lại sau sự cố hồi năm 2011.

Ngược lại, Trung Quốc đã khởi động khoảng 30 lò phản ứng mới kể từ sau thảm họa Fukushima tại Nhật cách đây gần 1 thập kỷ.

Nga và Trung Quốc có thể mở rộng tầm ảnh hưởng thông qua việc xuất bán công nghệ hạt nhân cho các nước đang phát triển

Hiện Nga và Ấn Độ cũng đang lập kế hoạch xây dựng các nhà máy hạt nhân mới và dự kiến sẽ tăng gấp đôi công suất so với hiện nay. Hai quốc gia này và Trung Quốc hiện đang phát triển công nghệ hạt nhân thế hệ mới và sẽ sớm có các lò mẫu.

Không chỉ xây dựng trong nước, Trung Quốc song song với đó cũng tích cực tiếp thị công nghệ điện hạt nhân của nước này với các quốc gia đang phát triển thường xuyên gặp phải tình trạng thiếu điện như Pakistan hay Thổ Nhĩ Kỳ. Ước tính hơn 70% các lò phản ứng mới đưa vào hoạt động trên thế giới kể từ năm 2010 đến nay là do Trung Quốc và Nga xây dựng.

Tất nhiên Nhật Bản cũng cố gắng xuất khẩu công nghệ điện hạt nhân sang nhiều nước như Anh và Thổ Nhĩ Kỳ nhưng yếu tố chi phí đắt đỏ đã khiến các dự án buộc phải dừng lại.

Shinichiro Takiguchi, chuyên gia cao cấp tại Viện Nghiên cứu Nhật Bản cho rằng, nếu Trung Quốc và Nga tiếp tục phát triển công nghệ điện hạt nhân và theo đuổi chính sách năng lượng, các nước này sẽ sớm tạo được sức ảnh hưởng đối với các nước đang phát triển.

Nhưng việc Bắc Kinh và Matx-cơ-va trở thành các nước chuyên xây dựng lò phản ứng hạt nhân cũng làm dấy lên lo ngại về phổ biến vũ khí hạt nhân.

Hirofumi Tosaki, nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm giải trừ quân bị cho biết: "Trung Quốc và Nga không có nhiều điều kiện ràng buộc và yêu cầu người mua phải có biện pháp ngăn chặn việc chuyển đổi mục đích điện hạt nhân sang làm vũ khí hạt nhân như Mỹ và Nhật Bản".

Maria Korsnick, chủ tịch kiêm CEO của Viện Năng lượng hạt nhân Mỹ cho biết: "những nỗ lực thúc đẩy năng lượng hạt nhân trên trường quốc tế của Trung Quốc và Nga là những phần cốt lõi trong chính sách đối ngoại của họ". Đồng thời ông Korsnick cũng nhấn mạnh rằng "Mỹ đang tụt hậu" so với các đối thủ.

Trong một nỗ lực để giúp Mỹ bắt kịp các đối thủ, Thượng viện Hoa Kỳ đã thông qua Đạo luật Lãnh đạo Năng lượng hạt nhân hồi tháng 7 nhằm thúc đẩy sự đổi mới trong lĩnh vực này.

Tiến Thanh