Cuộc chiến thương mại điện tử tại Việt Nam và Đông Nam Á ngày càng khắc nghiệt

Đại dịch Covid-19 đã kích hoạt hàng loạt sự thay đổi trên thị trường thương mại điện tử Đông Nam Á và Việt Nam, điển hình là những thương vụ mua bán, sáp nhập và liên kết với các công ty khác để tăng cường sức cạnh tranh.

Đối với Nguyễn Ngọc, một thương gia bán áo và ví ở TP.HCM, cách tiếp cận khách hàng trực tuyến điển hình là thông qua Facebook. Nhưng những khách hàng này thường yêu cầu chuyển sang chợ trực tuyến Shopee để thanh toán. Ngọc hiểu nguyên nhân tại sao. Bởi lẽ Shopee rất nổi tiếng với việc giao hàng miễn phí.

Ngọc chia sẻ với tờ Nikkei: "Ngay từ đầu, Shopee đã hướng đến mức phí thấp. Mọi người liên kết với nó chủ để giao hàng miễn phí".

Giao hàng miễn phí và hoa hồng thấp là một phần trong những nỗ lực tiếp thị tích cực của Shopee tại thị trường Việt Nam. Nhờ chiến lược thông minh này đã giúp Shopee trở thành nền tảng thương mại điện tử phổ biến nhất tại Việt Nam và tiếp tục phát triển bất chấp ảnh hưởng của đại dịch COVID-19.

Shopee, thuộc sở hữu của tập đoàn công nghệ SEA có trụ sở tại Singapore đã thu hút hơn 62 triệu lượt truy cập hàng tháng tại Việt Nam trong quý 3/2020, tăng hơn 80% so với một năm trước đó.

Sự mở rộng mạnh mẽ của Shopee tại Việt Nam là một phần trong giai đoạn phát triển mới của nền kinh tế kỹ thuật số trị giá 100 tỷ USD tại Đông Nam Á. Trong kỷ nguyên hậu COVID, thương mại điện tử sẽ là nền tảng của một loạt các liên minh mới và các đối thủ đang chạy đua để xây dựng, hoàn thiện hệ sinh thái của riêng mình nhằm phục vụ tốt nhất nhu cầu của khách hàng.

Sự phát triển của các start-up công nghệ nổi tiếng nhất trong khu vực, chẳng hạn như Grab có trụ sở tại Singapore và Gojek của Indonesia đã thúc đẩy các dịch vụ gọi xe. Giờ đây sự trỗi dậy nhanh chóng của SEA, một trong những công ty có giá trị nhất Đông Nam Á với giá trị lên tới khoảng 100 tỷ USD đang kích hoạt các hoạt động hợp tác và mua lại, từ đó tạo ra một bức tranh mới vào năm 2021 khi nền kinh tế dần phục hồi sau đại dịch.

Nhờ dòng tiền từ hoạt động kinh doanh game, SEA đang đầu tư mạnh vào thương mại điện tử và các dịch vụ tài chính kỹ thuật số. Trong Q3/2020, doanh thu từ mảng thương mại điện tử, bao gồm tại Việt Nam và các quốc gia khác đã tăng 2,7 lần so với một năm trước đó lên 618 triệu USD. Trong khi khoản lỗ cũng tăng từ 277 triệu USD lên 338 triệu USD. Mặc dù vậy khoản lỗ này không đáng lo ngại vì đây là chi phí cần thiết cho các chiến dịch giành thị phần.

Sự trỗi dậy của Shopee, SEA và bài toán hợp tác để phát triển

Theo dữ liệu từ iPrice Group, Shopee là trang thương mại điện tử được truy cập nhiều nhất ở Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam trong Q3/2020.

Chỉ một năm trước đó, Lazada (thuộc sở hữu từ năm 2016 của Alibaba Group Holding) vẫn còn đứng đầu ở Philippines, Singapore và Thái Lan. Trong khi Tokopedia lại là nền tảng thương mại phổ biến nhất ở Indonesia và do tập đoàn SoftBank của Nhật Bản "chống lưng".

Sự phát triển của SEA buộc các công ty như Lazada phải tìm cách hợp tác với các bên để cạnh tranh. Lazada hiện đã bắt tay với Grab tại Việt Nam, trong khi Grab và Gojek lại chọn hướng đầu tư mới vào mảng kinh doanh tài chính kỹ thuật số.

Edwin Muljono, một nhà tư vấn tại công ty YCP Solidiance có trụ sở tại Indonesia cho biết, nền kinh tế kỹ thuật số của Đông Nam Á tính đến 2015 mới chỉ trong giai đoạn tăng trưởng đầu nhưng khi ngày càng có nhiều công ty tham gia và nhu cầu thị trường tăng nhanh, nó đã chuyển sang giai đoạn tăng trưởng mạnh. Điển hình là thương vụ Grab mua lại mảng kinh doanh của Uber tại khu vực Đông Nam Á.

Mặc dù tiếp tục tăng trưởng hai con số nhưng thị trường đã bắt đầu trưởng thành và dần tiến tới hợp nhất nhiều hơn. Trong tháng này, Gojek đang đàm phán để sáp nhập với Tokopedia. Đây hứa hẹn sẽ là một liên minh tiềm năng và tạo ra một tập đoàn công nghệ khổng lồ ở Indonesia. Thậm chí Gojek cũng đang thảo luận về khả năng sáp nhập với Grab.

Thương mại điện tử ở Đông Nam Á là mảnh đất vàng nhưng còn ít người khai thác

Đông Nam Á là vùng đất của các kỳ lân công nghệ. Theo nghiên cứu của Google, Temasek Holdings và Bain&Company, Grab và Gojek đã trở thành những công ty lớn nhất tại Đông Nam Á với giá trị lần lượt là 14 tỷ USD và 10 tỷ USD và khu vực này hiện có 12 start-up có giá trị từ 1 tỷ USD trở lên. Với Tokopedia và Bukalapak, Indonesia đang có hai kỳ lân thương mại điện tử cực kỳ lớn.

Tuy nhiên đại dịch đã thay đổi mọi thứ. Các dịch vụ gọi xe đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi xu hướng hạn chế đi lại và làm việc tại nhà. Theo đó, Grab và Gojek đãlần lượt cắt giảm 5% và 9% nhân viên vào giữa năm 2020. Mặc dù vậy nhu cầu về thương mại điện tử và giao hàng thực phẩm đã tăng vọt, từ đó bù đắp cho sự thiếu hụt về khách hàng gọi xe.

Tâm lý nhà đầu tư cũng bị nguội lạnh do ảnh hưởng của đại dịch. Theo dữ liệu do Cento Ventures của Singapore tổng hợp, tổng số vốn đầu tư vào các start-up Đông Nam Á đã giảm 13% trong nửa đầu năm 2020 so với một năm trước đó.

Nhưng xu hướng tăng trưởng dự kiến ​chưa bao giờ biến mất. Theo Aadarsh ​​Baijal, một đối tác của Bain&Company cho rằng: "Triển vọng dài hạn cho nền kinh tế kỹ thuật số của Đông Nam Á vẫn mạnh mẽ hơn bao giờ hết". Các yếu tố như "niềm tin lớn vào công nghệ" và "lực lượng thị trường tạo ra nguồn cung trực tuyến" sẽ tạo ra một động lực vĩnh viễn cho nền kinh tế kỹ thuật số.

Vào tháng 11, Lazada cùng với Google đã bắt đầu các khóa đào tạo kỹ thuật số cho những người bán hàng trực tuyến để họ có thể cải thiện doanh số bán hàng của mình và cả cho Lazada. Sàn thương mại này đã tung ra cái gọi là chương trình "sell to China", tạm dịch là "bán sang Trung Quốc" để tăng giao thương.

Chương trình này hứa hẹn sẽ mang đến cơ hội giao dịch thương mại điện tử xuyên biên giới giữa các thương gia Đông Nam Á với khách hàng tại Trung Quốc bằng cách tận dụng nền tảng toàn cầu của Alibaba.

Grab và Gojek cũng đang tìm kiếm sự tăng trưởng trong các dịch vụ tài chính. Năm 2020, Grab mua lại start-up quản lý tài sản Bento và đầu tư vào công ty thanh toán nhà nước LinkAja của Indonesia.

Giống như SEA, Grab đã có được giấy phép hoạt động ngân hàng số tại Singapore thông qua liên doanh với Singapore Telecommunications. Về phía Gojek, họ đã mua lại 22% cổ phần của ngân hàng cho vay địa phương Bank Jago và dự kiến ​​sẽ cung cấp các dịch vụ ngân hàng kỹ thuật số trên siêu ứng dụng Gojek.

Các sàn thương mại điện tử quốc tế khác cũng đang quan tâm tới Đông Nam Á. Amazon.com của Mỹ đang tăng cường sự hiện diện tại Singapore. Trong lĩnh vực giao đồ ăn, Delivery Hero của Đức đang tích cực mở rộng ở Đông Nam Á thông qua thương hiệu Foodpanda. Ứng dụng nhắn tin Line của Nhật hiện có Line Man, một trong những dịch vụ giao đồ ăn phổ biến nhất ở Thái Lan.

Việt Nam – mỏ vàng thương mại điện tử đầy tiềm năng đang chờ các công ty lớn tới khai thác

Việt Nam là một chiến trường mới và nơi đây các hãng có thể tìm thấy cơ hội mới mỗi ngày. Theo Google, trị giá nền kinh tế số của Việt Nam bao gồm thương mại điện tử, giao hàng thực phẩm và gọi xe đã tăng lên 14 tỷ USD vào năm 2020, mức tăng 16% so với năm trước và sẽ mở rộng lên 52 tỷ USD vào năm 2025.

Theo dữ liệu của iPrice, Shopee hiện đang bỏ xa các đối thủ khác tại thị trường Việt Nam. Theo sau Shopee hiện là Thế giới di động với khoảng 29 triệu lượt truy cập hàng tháng trong cùng kỳ. Tiếp theo là Tiki, một sàn thương mại điện tử địa phương đi sau với 22 triệu lượt truy cập và Lazada có 20 triệu lượt truy cập.

Tuấn Anh, CEO Shopee tại Việt Nam chia sẻ với nhật báo Nikkei Asia rằng, Shopee đang thực hiện chiến lược thu hút "người dùng vào hệ sinh thái bằng cách tăng cường tích hợp thanh toán điện tử".

Để chống lại Shopee, Lazada đã bắt tay với Grab tại Việt Nam vào tháng 11/2020. Mối quan hệ đối tác chiến lược này được kỳ vọng sẽ mang đến cho Grab cơ hội tập trung nhiều hơn vào thương mại điện tử.

Chủ tịch Grab, Ming Maa cho biết: "Chúng tôi thực sự hy vọng rằng, Grab có thể kết nối với các đối tác thương mại điện tử. Đó không chỉ là giao hàng tận nơi mà hy vọng còn là hợp tác liên quan đến các giải pháp thanh toán, hợp tác với một số dịch vụ địa phương để chúng tôi thực sự có thể tích hợp trải nghiệm khách hàng và cung cấp trải nghiệm phong phú hợp cho họ".

Lazada hiện đang khai thác mạng lưới khách hàng sẵn có và thông qua tài xế của Grab. Sàn thương mại này hướng người mua đến các dịch vụ giao đồ ăn của Grab và sử dụng dịch vụ chuyển phát bưu kiện của Grab để vận chuyển sản phẩm. Grab cũng giới thiệu người dùng đặt xe về Lazada. Cả Alibaba và Grab hiện đang được chống lưng bởi tập đoàn SoftBank của Nhật Bản.

Trong khi đó, Tiki hứa hẹn giao hàng trong 2 giờ nhờ vào chuỗi cung ứng end-to-end với hệ thống trung tâm giao hàng trên toàn quốc. Mới đây Tiki cũng ra mắt thẻ tín dụng của riêng mình với một ngân hàng địa phương vào năm 2020. Động thái này cho thấy họ muốn vượt ra ngoài khuôn khổ hoạt động thương mại điện tử.

Mối quan hệ đối tác như ở Việt Nam của Lazada và Grab sẽ sớm được nhân rộng ở các thị trường Đông Nam Á khác. Maa nhấn mạnh: "Tôi thấy nhiều điều mà chúng ta có thể làm việc cùng nhau". Grab đã thực hiện lộ trình hợp tác tại Thái Lan với nhiều chiến dịch marketing xung quanh đợt bán hàng nhân ngày lễ độc thân 11/11.

Chờ đợi gì ở thị trường thương mại điện tử Đông Nam Á trong năm 2021?

Trong tương lai, nền kinh tế toàn cầu sẽ bắt đầu phục hồi và có sự hỗ trợ từ chính sách nới lỏng tiền tệ, kích thích tài chính và phân phối vắc-xin Covid-19.

Muljono cho rằng, các công ty kỹ thuật số quy mô lớn trong khu vực như Grab đang nhanh chóng mở rộng để trở thành các ứng dụng phong cách sống. Đặc biệt các nhà đầu tư lớn, cụ thể là các ông lớn công nghệ Trung Quốc và Mỹ hay các tập đoàn địa phương rất thích rót vốn vào các công ty lớn như vậy.

Điều này có nghĩa là các công ty lớn ở Đông Nam Á sẽ cạnh tranh trực tiếp với các ông lớn khác, đồng thời tiếp tục củng cố sức mạnh thông qua các thương vụ mua lại.

Muljono tin rằng, chúng ta hoàn toàn có thể thấy một thị trường thương mại điện tử hợp nhất ở Đông Nam Á. Tại đây sẽ có một số công ty "làm chủ cuộc chơi" và nhận dòng vốn đầu tư từ khắp nơi trên thế giới.

Tiến Thanh