Làm phim thu về hàng tỷ USD nhưng Disney lại bị tố quỵt tiền bản quyền

Các tác giả của bộ truyện 'Star Wars' vừa lên tiếng cáo buộc Disney cố tình lờ đi khoản tiền bản quyền mà họ đáng ra phải được hưởng kể từ sau các thương vụ thâu tóm Lucasfilm và Fox.

Vào tháng 11 năm ngoái, tác giả Alan Dean Foster đã viết một bức thư ngỏ khẳng định ông đang bị nợ tiền bản quyền đối với thương hiệu Star Wars và Alien, kể từ khi Disney mua lại Lucasfilm với giá 4 tỷ USD hồi năm 2012, sau đó là mua lại 21st Century Fox với giá 71 tỷ USD hồi năm 2019.

"Vợ tôi đang bệnh nặng, và năm 2016, tôi được chẩn đoán mắc một loại ung thư nguy hiểm" - Foster viết. "Chúng tôi cần tiền. Không phải tiền từ thiện, đó đơn giản là tiền mà họ nợ tôi".

Foster không phải là tác giả duy nhất rơi vào tình huống này. Vào ngày 28/4 vừa qua, một nhà hoạt động xã hội đã kêu gọi trên mạng xã hội thông qua hashtag #DisneyMustPay (tạm dịch: Disney phải trả nợ) - một dự án được hỗ trợ bởi Hội Tác giả, Hiệp hội Nhà văn Quốc gia, Hội các nhà văn khoa học viễn tưởng và huyền ảo Mỹ (SFWA), cùng một số tổ chức khác - ra tay giúp các nhà văn. Thực hiện công việc tìm hiểu xem liệu họ có đang bị Disney nợ tiền bản quyền hay không, và nếu có thì cần làm gì để đòi được số tiền đó.

Theo đó, dự án Lực lượng Đặc biệt đã lên danh sách một loạt các công ty được xác định là đang nợ tiền, bao gồm 3 công ty thuộc sở hữu (hoặc sở hữu một phần) bởi Disney. Những cái tên đó là Disney Worldwide, Marvel Worldwide (công ty xuất bản của Marvel Entertainment) và Boom! Studios (Disney sở hữu một phần nhỏ). Theo Lực lượng này, có khoảng một chục nhà văn đã lên tiếng khẳng định Disney nợ tiền họ.

Một trong những nhà văn đó là Ann C. Crispin, tác giả bộ ba tiểu thuyết Star Wars xoay quanh nhân vật Han Solo. "Tôi phát hiện ra rằng những tiểu thuyết đó đã được xuất bản bởi Barnes & Noble vào năm 2017, và tôi đã nộp đơn khiếu nại khi nó không hề được đề cập đến trong thông báo bản quyền" - theo chồng bà Crispin, Michael Capobianco.

"Tôi tin rằng ở thời điểm đó, người ta đã liên hệ nhà xuất bản nhưng không tìm được câu trả lời thoả mãn… Trên thực tế, tôi thậm chí không nhận ra rằng Disney có can dự vào. Tôi cho rằng những phiên bản mới của tiểu thuyết đã được cấp phép theo hợp đồng của nhà xuất bản ban đầu và không hề biết Disney đã làm gì, cho đến khi SFWA bắt đầu công khai sự việc".

Nhà văn Alan Dean Foster trong một buổi phỏng vấn (ảnh: Jedi News)

Đối với Walter Jon Williams, người viết tiểu thuyết Star Wars: The New Jedi Order - Destiny's Way vào năm 2002, tình hình cũng mập mờ tương tự. "Có vẻ như nó bán khá chạy. Tôi chưa bao giờ nhận được tiền bản quyền, tôi còn không biết liệu tôi có bị nợ không nữa bởi Disney không thông báo cho tôi. Đại diện của tôi chưa nhận được thông báo bản quyền nào trong nhiều năm trời. Vấn đề của tôi không chỉ là chưa nhận được tiền bản quyền, mà còn bị lơ đẹp chuyện mình có bị nợ chúng hay không".

Một nhà văn khác giấu tên nhấn mạnh tình trạng mập mờ thông tin về các tác phẩm liên quan đến Disney đối với tác giả. "Tôi chỉ biết tác phẩm của tôi được tái bản bởi một công ty mà mình không hề ký hợp đồng, sau khi bất ngờ đọc thấy tin trên Twitter".

Một phần của vấn đề xuất phát từ cái nhìn của Disney, xoay quanh tiền bản quyền của các tài sản sở hữu bởi công ty nhưng được xuất bản bởi các bên thứ ba. Công bố của nhóm lực lượng đặc biệt ở trên có đề cập đến trường hợp Boom! Studios, nói với một nhà văn về vấn đề bản quyền rằng: "Tiền bản quyền không được chuyển giao".

Điều này được xác nhận bởi một tuyên bố từ đại diện pháp lý của Disney khi phản hồi các đại diện của Foster, cụ thể: "Nhà xuất bản gốc nắm giữ thoả thuận dịch vụ cá nhân với ông Foster, mà theo đó họ có nghĩa vụ phải trả tiền cho ông Foster liên quan đến tác phẩm. Cả Fox lẫn Disney đều không tiếp nhận bất kỳ nghĩa vụ nào đối với ông Foster, cũng như không đồng ý với nghĩa vụ của riêng mình với ông Foster".

Khi được yêu cầu đưa ra bình luận, Disney khẳng định: "Chúng tôi đang cẩn thận đánh giá lại liệu có quên bất kỳ khoản thanh toán phí bản quyền nào do các vụ sáp nhập hay không, và sẽ thực hiện những hành động phù hợp nếu có".

Một nguồn thân cận với Disney nói rằng, công ty đã tích cực tìm kiếm các tác giả và hoàn tất thanh toán khi có thể, bao gồm tổ chức các cuộc thảo luận với các nhà xuất bản bên thứ ba có liên quan.

Dự án Lực lượng đặc biệt #DisneyMustPay đang tập trung vào nhiều lĩnh vực: các hợp đồng hiện tại của Disney; giúp các tác giả được ghi nhận và thanh toán phí bản quyền; tạo ra một trang hỏi đáp (FAQ) công khai và rõ ràng cho các nhà văn đang yêu cầu được trả các khoản phí bị bỏ lỡ; cung cấp địa chỉ để liên hệ với Disney; hợp tác với các tổ chức đang đại diện cho những tác giả bị ảnh hưởng.

Trên thực tế, James Kahn - người từng khẳng định tiền bản quyền với tiểu thuyết Star Wars: Return of the Jedi vào năm 1983 đã không được Disney trả tiếp sau khi thâu tóm Lucasfilm - đã có một trải nghiệm khá tích cực với Disney. "Họ rất tử tế, đồng cảm và xin lỗi nếu đã quên thanh toán. Họ nói rằng ‘điều này đôi lúc bị bỏ lỡ khi có một cuộc sáp nhập tập đoàn lớn diễn ra'. Và cho biết rất nhiều bản ghi chép của những năm 1980 đang nằm trong hàng tá thùng các-tông trong nhiều nhà kho của Lucasfilm" - ông nói. "Nhờ giữ lại hợp đồng gốc nên vụ việc của tôi được giải quyết nhanh. Một điều giúp ích nữa là họ vẫn đang xuất bản sách của tôi thông qua các nhà xuất bản gốc, Del Rey".

Kahn không phải là nhà văn duy nhất giải quyết được vấn đề. Donald Glut, tác giả tiểu thuyết Empire Strikes Back năm 1980, cũng dàn xếp thành công vụ việc. Và Foster cuối cùng cũng nhận được tiền bản quyền cho tác phẩm của ông. Theo đại diện của ông là Vaughne Hansen, những nỗ lực công khai này rất quan trọng để thúc đẩy quá trình đòi lại công bằng cho tác giả: "Các tổ chức nhà văn là một nguồn tài nguyên quý giá luôn đại diện cho mọi nhà văn, chứ không chỉ cho các thành viên của riêng họ".

"Kể từ khi thành lập Lực lượng đặc biệt, tình hình đã khả quan hơn; chúng tôi vui vì một số nhà văn đã được thanh toán" - theo Mary Robinette Kowal, chủ tịch SFWA. "Tuy nhiên, chúng tôi nhận thấy sự khác biệt trong cách đối xử với các nhà văn ít nổi tiếng hơn. Chúng tôi vẫn đang thảo luận để giúp những hợp đồng trước đây của họ được ghi nhận".

Minh.T.T (theo HollywoodReporters)