Facebook đang trở thành một công ty già cỗi?

Câu chuyện về Facebook đã có một bước ngoặt không mấy dễ chịu kể từ sau khi công ty lên sàn chứng khoán vào tháng 5 năm ngoái.

Trong thông báo gửi tới các cổ đông tiềm năng vào thời điểm trước khi lên sàn, CEO Mark Zuckerberg đã khẳng định: "Sứ mệnh của chúng tôi là khiến cho thế giới mở hơn và kết nối chặt chẽ hơn", và ở vào thời điểm đó, tất cả mọi người đều nghĩ rằng không có một thứ gì có thể ngăn mạng xã hội số 1 hành tinh cất cánh bay lên bầu trời. Rất tiếc, trong vòng 1 năm lên sàn, Facebook đã liên tục bị một tảng đá mang tên gọi "thực tế" đè chặt dưới mặt đất. Cổ phiếu của công ty vẫn chưa thể đạt mức giá khi lên sàn, mạng xã hội số 1 hành tinh ngày càng cắm mặt vào quảng cáo, và ngay cả nguồn thu chính này cũng không được khả quan cho lắm do quá trình chuyển đổi sang điện toán di động quá chậm trễ. Tuy vậy, tình hình có vẻ đã dần trở nên khả quan hơn khi doanh số quảng cáo tăng 43% trong quý I/2013. Trong quý vừa qua, doanh thu quảng cáo của Facebook đạt 1,25 tỷ USD, chiếm 85% tổng doanh thu 1,46 tỷ USD của mạng xã hội này.

Trong khi rất nhiều công ty sẽ sẵn sàng đánh đổi mọi thứ để đạt được con số tăng trưởng đó (ví dụ như Yahoo), đường đi của Facebook vẫn quá gập ghềnh trắc trở. Khoản thu mà Facebook phải tung ra vào nghiên cứu và phát triển, cũng như vào việc thu hút các nhà quảng cáo là quá lớn. Số lượng quảng cáo trên Facebook đã tăng tới 39% (theo giám đốc tài chính David Ebersman), song lượng tiền mà Facebook thu về chỉ tăng thêm 3%. Kết quả đó là rất đáng thất vọng, nếu xét tới việc Facebook đã thực hiện một loạt thay đổi trong các sản phẩm quảng cáo trong năm vừa rồi:

- Quảng cáo di động đã xuất hiện vào đầu năm 2012 và;đạt 25 triệu USD vào quý đầu ra mắt. Trong quý đầu năm nay, doanh thu quảng cáo di động của Facebook đạt 375 triệu USD. Con số 375 triệu có thể là rất đáng nể, song thực tế nếu so với con số 306 triệu USD của quý IV 2012, có thể thấy sự tăng trưởng trên mảng quảng cáo di động của Facebook đang chậm lại một cách đáng kể.

- Các nhà phát triển ứng dụng di động có thể quảng cáo các ứng dụng mới nhất và tốt nhất của mình trên ứng dụng của Facebook. Đây là một xu hướng rất thịnh hành và rất hiệu quả, do các nhà phát triển này sẽ nhanh chóng tiếp xúc được với người dùng mà không gặp phải một làn sóng cạnh tranh khổng lồ như trên Apple App Store hay Google Play. Facebook không tiết lộ đang thu về được bao nhiêu doanh thu từ mảng này, song Apple và Google rõ ràng là nên để ý tới lỗ hổng chưa được khai thác này.

Song tất cả những điều này đều chỉ mang tính chiến thuật. Facebook nói rất nhiều về việc công ty có thể làm thế nào để cải tiến các mẫu quảng cáo, biến chúng thành "trải nghiệm tốt hơn" – như lời Zuckerberg. Thực tế là, người dùng chỉ có thể "chịu đựng" các mẩu quảng cáo đến một giới hạn nào đó và Facebook hiện đang cố tìm ra giới hạn đó. Bạn có thể gặp tới 6 mẩu quảng cáo trên News Feed của mình – và đó là một con số không mấy dễ chịu, do chính Facebook đã tự đưa ra thông tin rằng người dùng, trong phần lớn các trường hợp, sẽ chỉ nhìn vào 30 bài viết (post) đầu tiên trên News Feed, bất kể chúng là cái gì đi chăng nữa.

Dĩ nhiên cũng có thể khẳng định rằng Facebook thực sự đang cố gắng để biến trải nghiệm Facebook nói chung trở thành một sản phẩm tốt hơn. News Feed và TimeLine đều đã nhận được những cải tiến đáng kể, chức năng Graph Search vốn gây tò mò cho rất nhiều người hiện đang được thử nghiệm và dần được đưa ra thị trường. Một lần nữa, Facebook đã nói đúng sự thật khi cho biết rằng mọi người đang dùng Facebook ngày càng nhiều hơn. Tuy vậy, các nguồn dữ liệu nghiên cứu độc lập cho biết rằng triệu chứng "chán Facebook" đang xuất hiện và rất có thể nhiều người sẽ "tạm nghỉ" mạng xã hội này trong một khoảng thời gian.

Năm ngoái, trước khi lên sàn, Facebook được coi là "gã khổng lồ tiếp theo" của thế giới công nghệ, và có thời điểm công ty đã được định giá tới 100 tỉ USD cùng với tiềm năng phát triển khổng lồ. Bạn có thể nhìn vào các con số thống kê ví dụ như doanh thu bình quân trên mỗi người dùng tại Mỹ và Canada: 3,5 USD và trên toàn thế giới: 1,35 USD và nhận thấy mạng xã hội số 1 hành tinh vẫn còn rất nhiều tiềm năng chưa được khai phá. Nhưng Facebook đã có tới tận 1,1 tỉ người dùng và cũng đã bán dịch vụ quảng cáo trong hàng năm liền.

Bạn cũng có thể nhìn vào những cố gắng của Facebook trong việc gia tăng tốc độ phát triển và đưa ra quan điểm rằng Facebook hiện giờ không còn nhiều chỗ trống để phát triển nữa. Đúng là vào quý I/2013, Facebook đã đạt một con số tăng trưởng nhiều triệu đô. Song, đó cũng chỉ là một cơ hội "ngàn năm có một" – Facebook đã thực hiện bước nhảy từ việc không có quảng cáo di động trở thành một trong những tên tuổi quảng cáo di động lớn nhất trên thế giới. Khi xét tới điều đó, con số tăng trưởng của Facebook trở nên dễ hiểu và kém ấn tượng hơn rất nhiều.

Khi xét tới tất cả các yếu tố, có thể thấy Facebook đang dần trở thành một công ty công nghệ "già cỗi": cải thiện lại các sản phẩm của mình, tạo ra thêm một vài khoản doanh thu kha khá. Điều này không có gì đáng xấu hổ, nhưng rất có thể trong cả năm 2015 Facebook cũng sẽ không thể thu được nhiều tiền bằng số lượng mà Google thu về được trong quý tiếp theo. Thị trường chứng khoán, cho tới thời điểm này, cũng không hề quan tâm tới điều đó. Giá cổ phiếu của Facebook vẫn cho thấy các nhà đầu tư đang hi vọng vào một tương lai sáng sủa cho công ty – và điều đó vẫn có thể xảy ra – song đừng chờ đợi những cơn sốt hay những cú nhảy vọt như thời điểm mà Facebook lên sàn vào tháng 5 năm ngoái.

Một nhà phân tích thường thường bậc trung của phố Wall sẽ nói với bạn rằng cổ phiếu của Facebook là thứ mà bạn không nên bán, song cũng không nên mua. Đó chỉ là những cổ phiếu hết sức bình thường. Và đó cũng là điều đang xảy ra với rất nhiều công ty công nghệ già cỗi tại thung lũng Silicon, nơi mà mọi thứ đã trôi đi một cách bình lặng trong rất nhiều năm rồi.

Việt Dũng