VnReview
Hà Nội

iPhone không thực sự đến từ Trung Quốc

Các phương thức quảng cáo sản phẩm rằng chúng được sản xuất tại một quốc gia nào đó đang dần mất đi tác dụng. Hàng hóa được làm từ linh kiện nhập khẩu từ nhiều quốc gia cho thấy xu hướng tăng trong thương mại quốc tế.

iPhone designed california asembled china

"Made in USA" vẫn là một cái mác thu hút rất nhiều khách hàng, tuy nhiên nếu hiểu rõ công việc kinh doanh, chúng ta có thể thấy rằng lời khẳng định này thực chất rất mơ hồ. Làm sao để biết được đâu là hàng nhập khẩu, đâu là hàng xuất khẩu khi mà hàng nhập khẩu lại là những linh kiện rất quan trọng để sản xuất hàng xuất khẩu, và ngược lại?

Trong cuốn sách mới của mình có tên "Outsourcing Economics" (tạm dịch: kinh tế thuê ngoài), Wiliam Milberg và Deborah Winkler tranh luận rằng ngay cả những người làm trong ngành kinh tế hay các con số cụ thể về thương mại quốc gia cũng khó có thể giải đáp câu hỏi trên.

Apple là của ai?

Ví dụ điển hình nhất của hiện tượng này là Apple. Hầu hết iPhone đều được lắp ráp tại Trung Quốc và tạo ra cho Mỹ một lượng thặng dư thương mại khổng lồ. Tuy nhiên một cuộc nghiên cứu cụ thể và chi tiết gần đây cho thấy trong năm 2009, giá trị gia tăng tại Trung Quốc chỉ đóng góp khoảng 4% vào tổng chi phí sản xuất. Nói cách khác, iPhone thực ra không được sản xuất tại Trung Quốc, mặc dù công đoạn lắp ráp cuối cùng diễn ra tại đó.

Giá các linh kiện nhập khẩu từ Đức, Nhật, Hàn Quốc, Mỹ và các quốc gia khác vượt xa rất nhiều giá trị gia tăng tại Trung Quốc. Nếu nhìn theo cách này thay vì doanh số, thặng dư thuơng mại của Trung Quốc khi sản xuất iPhone thực ra lại là thâm hụt.

Thay vì xuất khẩu iPhone, Trung Quốc chỉ là một bước hiện hữu rõ nhất trong dây chuyền chế tạo toàn cầu của Apple. Lý thuyết truyền thống về ngoại thương được xây dựng dựa trên quan niệm rằng mỗi nước đều có lợi thế cạnh tranh đối với một loại sản phẩm, dịch vụ nhất định so với các nước khác trong thị trường cạnh tranh toàn cầu. Điều này lý giải tại sao các tập đoàn trong nhóm độc quyền của thị trường thường chọn địa điểm sản xuất tối ưu cho từng công đoạn cụ thể.

Milberg và Winkler định nghĩa offshoring là "tất cả các hàng hóa trung gian mua tại nước ngoài, thông qua các hoạt động gia công từ xa (offshore outsourcing) hoặc trong nội bộ một tập đoàn đa quốc gia". Họ ước tính rằng giá trị của những hàng hóa đầu vào nhập khẩu so với tổng đầu vào trong quá trình sản xuất tại Mỹ là 16,4% vào năm 2010, tăng từ 6,2% của năm 1984.

Sức mạnh

Vậy nếu ngoại thương tiếp tục với hình thức offshoring thì sao? Có ý kiến cho rằng nó vẫn đem lại những lợi ích to lớn cho người tiêu dùng, kể cả khi đã tính đến những mất mát gây cho thị trường việc làm nội địa. Tuy nhiên sự chú ý dành cho chuỗi giá trị toàn cầu đã chuyển việc phân tích thương mại ra khỏi thị trường và hướng tới các tổ chức – bao gồm cả các tập đoàn và chính phủ – có chức năng giám sát hoặc không đủ khả năng giám sát các hoạt động của mình.

Hầu hết các tập đoàn đa quốc gia đều mong muốn nắm trong tay sức mạnh đáng kể trên thị trường, tăng áp lực mặc cả đối với các công ty cung cấp linh kiện nhỏ. Nguồn lực của họ giúp họ thuê được nhân công giá rẻ nhất. Sau đó số tiền tiết kiệm sẽ được dùng để tăng lợi nhuận thay vì giảm giá cho người tiêu dùng.

Hệ số biên lợi nhuận gộp Apple có được từ iPhone tăng 49% từ 2010 tới 2012. Lý thuyết ngoại thương khẳng định lợi ích của khách hàng sẽ ảnh hưởng tới công nhân trong ngành công nghiệp. Tuy nhiên với offshoring, mất mát về việc làm ảnh hưởng không chỉ tới ngành công nghiệp cụ thể, mà tới toàn bộ khu vực sản xuất. Trong một thế giới lý tưởng với các thị trường hoàn hảo, lợi nhuận cao nhanh chóng biến mất khi có thêm người tham gia vào thị trường.

Trong thế giới thực, các công ty lớn thường dựa vào lợi thế quy mô để tăng tính kinh tế và thực hiện các thủ thuật mang tính chiến lược để kiếm thêm lời trong khi phải cạnh tranh về giá. Kết quả là họ giành được một lượng lớn lợi nhuận mà đáng nhẽ người tiêu dùng đã được hưởng trong giá. Sự kết hợp lỏng lẻo giữa quản lý, sản xuất và chính sách đã làm yếu đi sức mạnh mặc cả của công nhân.

Việt Dũng

Theo New York Times

Chủ đề khác