Jack Ma, biểu tượng công nghệ Trung Quốc, nghỉ hưu ở tuổi 55

Người đàn ông giàu nhất châu Á, Jack Ma đón sinh nhật lần thứ 55 vào ngày 10/9 bằng việc chính thức rời khỏi chức chủ tịch Alibaba. Đây là công ty thương mại điện tử mà ông đã gây dựng thành một trong 10 công ty công nghệ có giá trị nhất trên thế giới.

"…Tôi vẫn còn nhiều ước mơ đang dang dở. Những ai quen tôi đều biết tôi không thích ngồi không", Ma viết trong một lá thư thông báo về sự kiện này vào năm trước.;"Thế giới này rất rộng lớn và tôi vẫn còn trẻ do đó tôi muốn thử một điều gì đó mới mẻ - bởi vì biết đâu những giấc mơ sẽ thành hiện thực thì sao?!"

Công ty Alibaba được Ma và bạn của ông đồng sáng lập từ năm 1999 trong căn nhà của mình giờ đây trị giá 460 tỉ đô la Mỹ và trở thành biểu tượng tiêu biểu cho sự phát triển mạnh mẽ của sức mạnh công nghệ Trung Quốc. Jack Ma còn là diễn giả trong các sự kiện có sự tham gia của những gã khổng lồ về kinh tế, như Davos. Nhờ vào kỹ năng sử dụng ngôn ngữ từ khi ông còn là một giáo viên dạy tiếng Anh, những phát biểu của Jack Ma thường dí dỏm, vui tươi.

"Nhờ vậy mà ông ấy khác biệt hơn so với những đồng nghiệp người Trung Quốc", Brock Silvers, giám đốc điều hành công ty cổ phần Kaiyuan Capital, nhận xét. "Và nỗ lực vươn ra thế giới của ông đã mở đường cho các thế hệ sau của Trung Quốc, di sản của ông để lại sẽ mang lại lợi ích cho Trung Quốc".

Bộ mặt của mạng internet Trung Quốc

Khả năng của Jack Ma nổi bật giữa hàng loạt các công ty Trung Quốc khác đã giúp ông xây dựng lòng tin cho những nhà đầu tư vào đế chế của ông. Đế chế thương mại điện tử của Jack Ma mở cửa cho tất cả mọi người từ người bán cá nhân và nhãn hàng quốc tế bao gồm siêu thị, thanh toán di động và điện toán đám mây. Ngoài ra còn có các khoản đầu tư vào thương mại điện tử và thanh toán ở nước ngoài.

Nếu so sánh với Pony Ma, nhà sáng lập và điều hành Tencent, một gã khổng lồ công nghệ khác của Trung Quốc, thì Jack Ma được biết đến là một người thẳng thắn và thực tế hơn. Trong một sự kiện của công ty Alibaba vào năm 2017, Ma đã hóa trang thành Michael Jackson và nhảy theo bài Billie Jean.

Dù Jack Ma được xem như là một người cố vấn tinh thần cho nhân viên tại công ty, ông đã chủ trì các lễ kết hôn tập thể cho nhân viên cũng như viết sách để truyền cảm hứng cho hơn 100 nghìn nhân viên, nhưng sự nghỉ hưu của ông dường như không tác động quá lớn đến công ty này.

Kế hoạch chuyển quyền chủ tịch lại cho cấp dưới của ông Ma là ông Daniel Zhang, người thay Ma làm CEO từ năm 2015, đã được tiến hành gần một thập kỷ nay. Kế hoạch này đã thiết lập một "tiêu chuẩn vàng" cho các công ty châu Á do những công ty này thường xuyên vướng phải tranh chấp hay những sự kiện không lường trước được mỗi khi chuyển giao quyền lực.

Trong một thông báo về kế hoạch nghỉ hưu vào năm ngoái, Ma cho biết công ty Alibaba đã phát triển từ một công ty cá nhân thành một công ty của tập thể. Ông cho rằng Zhang là một người "dám đổi mới và thử nghiệm những mô hình kinh doanh sáng tạo", Zhang cũng là người đứng sau ý tưởng ngày hội mua sắm Singles' Day của Alibaba.

Sau ngày 10/6, Jack Ma sẽ dành thời gian nhiều hơn cho những vấn đề xã hội tại Trung Quốc, đặc biệt là việc đào tạo giáo viên tại các vùng nông thôn thông qua một quỹ do ông thành lập năm 2014. Trong tháng tới, ông sẽ tham dự giải thưởng Africa Netpreneur lần đầu tiên để công bố người thắng giải thưởng 1 triệu đô với vai trò là gương mặt đại diện cho doanh nhân Trung Quốc.

Nhằm trấn an, công ty đã báo cáo kết quả kinh doanh trong quý 2 vượt khỏi mục tiêu nhờ vào cả hai mảng điện toán đám mây và thương mại điện tử dù nền kinh tế Trung Quốc có chậm lại do căng thẳng thương mại với Mỹ.

Ma sẽ tiếp tục có mặt trong hội đồng quản trị của Alibaba trong năm 2020 và giữ vai trò là đối tác sau khi ông nghỉ hưu, cùng với ông là một nhóm những lãnh đạo trước đây của công ty nhằm đào tạo những tài năng trẻ. Trong một thông báo Alibaba gửi tới Quartz, Ma "đang và sẽ tiếp tục là một phần không thể thiếu của Alibaba. Khi không còn tiếp tục điều hành những hoạt động thường ngày của công ty, ông vẫn sẽ tiếp tục hướng dẫn và đóng góp ý kiến của mình".

Đại sứ không chính thức của Trung Quốc trên tất cả các lĩnh vực

Alibaba không chỉ là một gã khổng lồ công nghệ của Trung Quốc mà còn là một "dân chơi" quốc tế, khi mà eBay và Amazon tham gia sau khi Alibaba thành lập 5 năm. Nhưng hành trình đưa Jack Ma trở thành tỉ phú công nghệ cũng được định hình bởi chủ nghĩa bảo hộ của chính quyền Trung Quốc dành cho các tông ty công nghệ trong nước, trong đó bao gồm sự kết hợp giữa kiểm soát thông tin trên không gian mạng và chặn truy cập nhiều dịch vụ nước ngoài từ trong nội địa.

"Bắc Kinh có thể mở cửa thị tường cho doanh nghiệp nước ngoài, nhưng họ lại không làm vậy", ông Tai-leung Chong, giáo sư kinh tế tại Đại học Hong Kong, nhận xét. "Do vậy, ở một mức độ nào đó, chúng ta có thể nói những công ty Trung Quốc phát triển lớn mạnh như vậy một phần là nhờ vào sự hỗ trợ từ chính phủ".

Đổi lại, kế vai sát cánh với Đảng Cộng sản Trung Quốc là điều cần thiết đối với nhiều doanh nhân Trung Quốc, trong đó có nhiều người là đảng viên, bao gồm cả Jack Ma. Đã có một vài tờ báo trong nuóc xác nhận điều này khi tuyên bố Jack Ma nằm trong danh sách các doanh nhân được Trung Quốc công nhận là có đóng góp to lớn cho đất nước. Đôi khi, sự bảo bọc lộ liễu của chính quyền Trung Quốc khiến những nhà quan sát ở nước ngoài chú ý.

Một ví dụ cho sự bảo bọc này là việc Ma chuyển quyền sỡ hữu nền tảng thanh toán kỹ thuật số Alipay ra khỏi Alibaba sang một công ty khác cũng do Jack Ma quản lý sau khi Ngân hàng Trung ương Trung Quốc yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán thứ ba phải được cấp phép vào năm 2010. Yahoo, một cổ đông của Alibaba cho biết họ chỉ phát hiện ra việc này 7 tháng sau khi việc chia tách hoàn thành. Alibaba cho biết động thái này đã được thảo luận và là "vì lợi ích tốt nhất cho công ty" để kịp thời hạn xin cấp phép.

Với nhiều người, đây không phải là một lời giải thích thuyết phục cho việc không thông báo cho các cổ đông biết. Tại thời điểm đó, một chương trình trên đài truyền hình CCTV phỏng vấn Jack Ma và ông cho biết chỉ cần một cái gật đầu ông có thể "tặng Alipay" cho chính phủ Trung Quốc nếu cần thiết trong khi chính phủ đang lo ngại về rủi ro tài chính đối với khách hàng số. Alipay hiện đang thuộc tổ chức tài chính của Alibaba liên kết với Ant Financial có trị giá hơn 150 tỉ đô la Mỹ.

Vào cuối năm 2017, Jack Ma đã ca ngợi hệ thống chính trị đơn đảng vì sự ổn định. Cũng thời điểm đó tại hội nghị World Internet tại Wuzhen, ông còn kêu gọi Facebook và Google phải "tuân thủ pháp luật" Trung Quốc khi cung cấp dịch vụ ở nuóc này. Ví dụ rõ ràng nhất cho sự đan xen giữa gã khổng lồ công nghệ và chính phủ Trung Quốc chính là một ứng dụng được phát triển dưới sự trợ giúp của Alibaba nhằm hỗ trợ cho các đảng viên nghiên cứu tư tưởng của Chủ tịch Tập Cận Bình.

Sau khi Tập Cận Bình nhận chức Tổng Bí thư vào năm 2012, ông đã tập trung quyền lực vào tay mình, Silvers cho biết các doanh nghiệp phải chịu áp lực trước việc lên tiếng ủng hộ mục tiêu của chính phủ Trung Quốc. Điều này khiến gia tăng khả năng bất đồng với các cổ đông của những daonh nghiệp này.

"Thế giới đã thay đổi kể từ khi Tập Cận Bình lên nắm giữ quyền lực và tất cả các doanh nghiệp Trung Quốc dường như đã thoải mái hơn khi công khai ủng hộ quan điểm chính trị của Trung Quốc, bao gồm cả Alibaba. Và Jack Ma đã trở thành một vị đại sứ hiệu quả nhằm trấn an tinh thần", Silvers nói thêm rằng "Đây là một vấn đề gây khó khăn cho các tập đoàn đa quốc gia của Trung Quốc trong khi đa số thì vẫn đang chọc ghẹo việc Jack Ma "nghỉ hưu"."

Minh Bảo - Theo Quartz