VnReview
Hà Nội

Tại sao sự thiếu hụt con chip chỉ có 1 USD đang gây ra khủng hoảng công nghệ toàn cầu?

Để lý giải tại sao ngành công nghiệp bán dẫn trị giá 450 tỷ USD lại chìm trong khủng hoảng, chúng ta có thể bắt đầu từ một linh kiện trị giá chỉ 1 USD, được gọi là chip điều khiển màn hình.

Có hàng trăm loại chip khác nhau tạo nên ngành công nghiệp chip xử lý toàn cầu, trong đó có những loại chip hào nhoáng nhất đến từ Qualcomm và Intel có giá dao động từ 100 USD đến hơn 1.000 USD một chiếc. Chúng chạy trong những chiếc máy tính mạnh mẽ hoặc chiếc điện thoại thông minh sáng loáng trong túi xách của bạn. Ngược lại, chip điều khiển màn hình lại là một con chip vô cùng đơn giản đến mức người ta thường quên đi sự tồn tại của nó: chức năng duy nhất của con chip là truyền đạt các hướng dẫn cơ bản để giúp hiển thị nội dung trên các màn hình trên điện thoại thông minh hay màn hình trên hệ thống định vị của bạn.

Vì sao sự thiếu hụt con chip trị giá chỉ 1 USD lại gây ra cuộc khủng hoảng công nghệ toàn cầu?

Vấn đề của ngành công nghiệp chip - và cả ngày càng nhiều các công ty khác không thuộc lĩnh vực công nghệ - như các nhà sản xuất xe hơi - là ở chỗ không có đủ chip điều khiển màn hình để sử dụng. Các công ty sản xuất loại chip này không thể bắt kịp với nhu cầu tăng cao, và do đó giá thành của những con chip loại này lại tăng.

Nguồn cung cấp thiếu hụt và chi phí sản xuất tăng cao đang ảnh hưởng đến các sản phẩm tấm nền màn hình tinh thể lỏng - những thành phần thiết yếu để sản xuất TV và máy tính xách tay - cũng như ô tô, máy bay và tủ lạnh cao cấp.

Stacy Rasgon, người phụ trách lĩnh vực bán dẫn của Sanford C. Bernstein, cho biết: "Trong trường hợp này, bạn không thể làm dễ như nói được. Nếu bạn có tất cả các linh kiện khác, nhưng bạn không có chip điều khiển màn hình, thì bạn không thể tạo ra sản phẩm hoàn chỉnh được".

Giờ đây, những vấn đề rắc rối xảy đến với một số loại linh kiện tưởng chừng không mấy quan trọng như vậy - một trường hợp tương tự là những con chip quản lý năng lượng cũng đang rơi vào tình trạng thiếu hụt - đang nhanh chóng trở nên phổ biến trên toàn thể nền kinh tế toàn cầu. Các nhà sản xuất ô tô như Ford Motor, Nissan Motor và Volkswagen đã buộc phải giảm sản lượng, dẫn đến ước tính doanh thu của toàn ngành bị giảm hơn 60 tỷ USD trong năm nay.

Vì sao sự thiếu hụt con chip trị giá chỉ 1 USD lại gây ra cuộc khủng hoảng công nghệ toàn cầu?

Giá màn hình LCD đang tăng nhanh trong thời gian đại dịch diễn ra. Nguồn: Bloomberg Intelligence.

Tình hình có thể sẽ trở nên tồi tệ hơn trước khi đà hồi phục quay trở lại. Cơn bão tuyết mùa đông với cường độ mạnh hiếm gặp quét qua bang Texas, Mỹ đã đánh sập hàng loạt lĩnh vực sản xuất của Mỹ. Một vụ hỏa hoạn tại một nhà máy quan trọng của Nhật Bản Renesas Electronics sẽ khiến cơ sở này phải đóng cửa trong một tháng. Samsung Electronics cảnh báo về sự "mất cân bằng nghiêm trọng" trong ngành công nghiệp bán dẫn, trong khi Công ty sản xuất chất bán dẫn Đài Loan (TSMC) cho biết họ không thể đáp ứng kịp nhu cầu mặc dù các nhà máy đang chạy với hơn 100% công suất.

"Tôi chưa bao giờ thấy điều tương tự như thế này trong 20 năm qua kể từ khi công ty chúng tôi được thành lập. Mọi ngành, mọi lĩnh vực đều đang ‘khát' chip," Jordan Wu, đồng sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Himax Technologies, nhà cung cấp trình điều khiển màn hình hàng đầu cho biết.

Sự "săn đón" dành cho những con chip bắt nguồn từ những tính toán sai lầm (nhưng có thể hiểu được) khi đại dịch Covid-19 xảy ra vào năm ngoái. Khi Covid-19 bắt đầu lan rộng từ Trung Quốc sang phần còn lại của thế giới, nhiều công ty đã dự đoán rằng các doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ cắt giảm nhu cầu sử dụng chip khi nền kinh tế gặp khó khăn.

"Tôi đã hạ tất cả các dự đoán của mình. Tôi đang sử dụng mô hình của những cuộc khủng hoảng tài chính cho những dự báo. Nhưng sự thật là, nhu cầu của thị trường vẫn ở mức rất lớn," Rasgon bình luận.

Mọi người khi mắc kẹt ở nhà bắt đầu mua đồ công nghệ - và sau đó họ vẫn tiếp tục mua nhiều. Họ mua những chiếc máy tính tốt hơn, có màn hình lớn hơn để có thể làm việc từ xa. Họ mua cho con mình những chiếc máy tính xách tay mới để học trực tuyến. Họ mua TV 4K, máy chơi game, tủ lạnh thông minh, nồi chiên có hệ thống điều khiển điện tử cao cấp và những chiếc máy xay, máy ép để giúp cho cuộc sống trong điều kiện cách ly trở nên thoải mái, thú vị và dễ chịu hơn. Đại dịch Covid-19 đã mang đến cho thị trường đồ công nghệ thêm nhiều ngày "Thứ Sáu Đen tối" hơn nữa.

Tuy nhiên, các nhà sản xuất xe hơi dường như không nhìn thấy được cơ hội này. Họ đã đóng cửa các nhà máy trong thời kỳ cách ly xã hội, do nhu cầu suy giảm bởi không ai có thể đến các showroom xe hơi để chọn mua trong thời điểm đó cả. Họ yêu cầu các nhà cung cấp ngừng chuyển linh kiện tới, trong đó có cả những con chip - vốn là thành phần ngày càng thiết yếu của những chiếc xe hơi hiện đại.

Rồi sau đó, cuối năm ngoái, nhu cầu của thị trường bắt đầu gia tăng trở lại. Người dân muốn ra ngoài nhưng họ không muốn sử dụng các phương tiện giao thông công cộng. Các nhà sản xuất xe hơi cho mở cửa lại các nhà máy và ráo riết thúc giục các nhà sản xuất chip như TSMC hay Samsung. Nhưng câu trả lời họ nhận được là gì? Hãy xếp hàng đi! Họ không thể sản xuất đủ số lượng chip cho những khách hàng trung thành của mình trong một khoảng thời gian ngắn như vậy được, huống gì nói đến các hãng xe.

Vì sao sự thiếu hụt con chip trị giá chỉ 1 USD lại gây ra cuộc khủng hoảng công nghệ toàn cầu?

Giá cổ phiếu của các công ty chuyên sản xuất chip điều khiển màn hình đang chứng kiến sự gia tăng đột biến trong bối cảnh đại dịch Covid-19 hoành hành. Nguồn: Bloomberg Intelligence.

Jordan Wu đến từ công ty Himax đang ở giữa cơn thịnh nộ của ngành công nghệ. Vào một buổi sáng tháng 3 gần đây, người đàn ông 61 tuổi đeo kính đã đồng ý gặp mặt phóng viên tại văn phòng của ông tại Đài Bắc (Đài Loan, Trung Quốc) để thảo luận về tình trạng thiếu hụt chip và lý do tại sao chúng lại khó giải quyết như vậy.

Wu thành lập Himax vào năm 2001 cùng với anh trai của mình là Biing-seng, hiện đang là chủ tịch của công ty. Họ sản xuất các IC điều khiển (cho mạch tích hợp) cho máy tính xách tay và màn hình. Họ ra mắt công chúng vào năm 2006 và phát triển cùng với ngành công nghiệp máy tính, mở rộng sang điện thoại thông minh, máy tính bảng và màn hình cảm ứng. Các con chip của công ty hiện được sử dụng trong nhiều sản phẩm, từ điện thoại, tivi cho đến ô tô.

Ông Wu giải thích rằng ông không thể tạo ra thêm một lượng lớn chip điều khiển màn hình bằng cách thúc đẩy các công nhân của mình làm việc chăm chỉ hơn được. Himax chuyên thiết kế các chip điều khiển màn hình và sau đó sản xuất chúng tại một xưởng đúc (công ty gia công chip) như TSMC hoặc United Microelectronics Corp. Các con chip của ông được sản xuất trên công nghệ "mature mode" một cách đầy tính... nghệ thuật, sử dụng các dây chuyền, thiết bị sản xuất đi sau ít nhất một vài thế hệ so với các quy trình tiên tiến nhất hiện tại. Những chiếc máy này khắc các đường silicon với chiều rộng từ 16 nanomet trở lên, so với con số 5 nanomet của các chip cao cấp "đầu bảng" dành cho smartphone hiện nay.

Điểm nghẽn "thắt cổ chai" ở đây là các dây chuyền sản xuất chip "mature node" này đang dần cạn kiệt. Ông Wu cho biết đại dịch đã làm gia tăng nhu cầu chip xử lý đến mức các đối tác sản xuất không thể sản xuất đủ chip điều khiển màn hình cho tất cả các tấm nền màn hình máy tính, tivi và máy chơi game - chưa kể hàng loạt những sản phẩm rất "truyền thống" nhưng các hãng sản xuất cũng đang cố "nhồi nhét" thêm màn hình vào cho thêm phần sang chảnh và thông minh, chẳng hạn như tủ lạnh, nhiệt kế thông minh và hệ thống giải trí trên xe hơi.

Vì sao sự thiếu hụt con chip trị giá chỉ 1 USD lại gây ra cuộc khủng hoảng công nghệ toàn cầu?

Thời gian chờ nhận hàng đối với các sản phẩm chip điều khiển màn hình cũng đang tăng.

Có một sự hạn chế riêng biệt đối với việc sản xuất các vi mạch trình điều khiển cho các hệ thống ô tô, bởi chúng thường được làm trên tấm silicon 8 inch, thay vì những tấm 12 inch cao cấp hơn. Sumco Corp., một trong những nhà sản xuất tấm wafer hàng đầu, cho biết năng lực sản xuất của dây chuyền thiết bị 8 inch của họ là khoảng 5.000 tấm wafer một tháng vào năm 2020 - ít hơn so với năm 2017.

Không có công ty nào mở rộng thêm các dây chuyền sản xuất mature node nữa vì nó không đem lại ý nghĩa kinh tế. Các dây chuyền hiện có hiện đã hết khấu hao cả và được tinh chỉnh để cho ra sản lượng gần như hoàn hảo, có nghĩa là các con chip điều khiển màn hình cơ bản có thể được sản xuất với giá dưới 1 USD và các phiên bản cao cấp hơn cũng không đắt hơn là mấy. Việc mua sắm trang thiết bị mới và phải chấp nhận năng suất thấp hơn ở giai đoạn đầu sản xuất đồng nghĩa với việc chi phí làm ra con chip này sẽ cao hơn nhiều.

"Mở rộng thêm năng lực sản xuất dòng chip này là quá đắt đỏ," Wu chia sẻ. Các công ty hoạt động cùng lĩnh vực như Novatek Microelectronics Corp., cũng có trụ sở tại Đài Loan, cũng gặp phải những hạn chế tương tự.

Sự thiếu hụt sản lượng chip đó đang có những tác động đầu tiên khi khi giá màn hình LCD đã tăng đột biến. Giá màn hình LCD 50 inch cho TV đã tăng gấp đôi trong khoảng thời gian từ tháng 1 năm 2020 đến tháng 3 này. Matthew Kanterman, phóng viên chuyên trang Bloomberg Intelligence, dự đoán rằng giá màn hình LCD sẽ tiếp tục tăng ít nhất là cho đến quý III năm nay. Ông cho biết "đang có sự thiếu hụt nghiêm trọng" những con chip điều khiển màn hình.

Chưa hết, điều khiến cho tình hình trầm trọng hơn nữa là tình trạng thiếu kính. Các nhà sản xuất kính lớn đã báo cáo về những trục trặc tại các địa điểm sản xuất của họ, bao gồm vụ việc mất điện tại nhà máy của Nippon Electric Glass Co. vào tháng 12 năm ngoái và một vụ nổ tại nhà máy của AGC Fine Techno Hàn Quốc vào tháng 1 năm nay. Yoshio Tamura, người đồng sáng lập DSCC, cho biết việc sản xuất có thể sẽ vẫn bị hạn chế ít nhất là đến mùa hè năm nay.

Vào ngày 1 tháng 4, I-O Data Device Inc., một nhà sản xuất thiết bị ngoại vi máy tính lớn của Nhật Bản, đã tăng giá trung bình của 26 sản phẩm màn hình LCD của họ thêm 5.000 yên, mức tăng lớn nhất kể từ khi họ bắt đầu kinh doanh màn hình cách đây hai thập kỷ. Một phát ngôn viên cho biết công ty không thể có lợi nhuận nếu không tăng giá, do chi phí linh kiện tăng.

Tất cả những yếu tố này đã mang lại lợi ích cho hoạt động kinh doanh của Himax. Doanh số bán hàng đang tăng mạnh và giá cổ phiếu của nó đã tăng gấp ba lần kể từ tháng 11 năm ngoái.

Nhưng CEO của công ty này không quá lấy làm vui mừng trước thông tin này. Toàn bộ hoạt động kinh doanh của ông dựa trên việc cung cấp cho khách hàng những gì họ cần, vì vậy việc công ty ông không thể đáp ứng yêu cầu của các khách hàng vào thời điểm quan trọng như vậy thật là khó chịu. Ông không kỳ vọng rằng cuộc khủng hoảng, đặc biệt là đối với các linh kiện xe ô tô, sẽ sớm kết thúc.

"Chúng ta vẫn chưa đi đến chỗ có thể nhìn thấy ánh sáng cuối đường hầm," Wu cảm thán.

Quang Huy

Chủ đề khác