Thêm một vụ lừa đảo iPhone 6 - cảnh giác mua bán trên các diễn đàn rao vặt

Vụ lừa đảo iPhone 6 trị giá mấy chục tỷ đồng vẫn chưa dừng lại thì VnReview tiếp tục nhận được trình báo từ một bạn đọc về một vụ lừa đảo khác liên quan đến đặt hàng iPhone 6 qua mạng.

Dù có CMND của đối tượng nhưng nạn nhân vẫn đang "chịu chết" không đòi lại được số tiền 150 triệu đồng đặt cọc mua iPhone 6

Nạn nhân cầu cứu báo chí

Theo tường trình của nạn nhân Trần Anh Trường ở Vĩnh Phúc, ngày 18/9/2014 anh vào trang rao vặt Nhattao.com và thấy topic rao bán iPhone 6 của một thành viên tên là Thiện tại TP.HCM, thấy giá tốt nên anh Trường gọi cho Thiện để liên hệ mua máy nhưng Thiện nói đã hết hàng và giới thiệu sang một topic khác trên trang 5giay.vn (hiện topic này đã bị xóa) với lời bảo đảm "anh đã mua hàng ở đấy rồi, có uy tín". Anh Trường liền liên hệ chủ topic trên 5giay (xưng tên là Võ Thị Phương Mai cũng ở TP.HCM) để đặt hàng. Ngày 19/9, Trường gửi cho Mai 4 triệu tiền đặt cọc để mua 1 máy iPhone 6.

Thấy giá "ngon" nên ngày 23/9, Trường trực tiếp bay vào TP.HCM gặp Mai để;ký hợp đồng mua 20 chiếc iPhone 6. Mai hẹn gặp Trường ngay tại khách sạn Trường ở với lý do nhà Mai khá xa và khó tìm. Cùng đến ký hợp đồng với Mai còn có một người xưng là Bùi Minh Triết và họ tự xưng là vợ chồng (?!). Triết đưa cho anh Trường bản photo CMND và hộ khẩu có công chứng để làm tin, đồng thời đứng tên hợp đồng mua bán với anh Trường. Anh Trường đã đặt cọc 150 triệu đồng cho vợ chồng Mai và Triết để đặt mua 20 chiếc iPhone 6 hẹn ngày 29/9 là có máy. Tuy nhiên, sau khi ra Bắc và chờ tới mãi 04/10 vẫn không có máy và hai đối tượng Mai và Triết cứ hẹn lần này đến lượt khác, anh Trường lại bay vào TP.HCM và tìm đến nơi ở của Triết ghi trong bản sao hộ khẩu nhưng không sao tìm được địa chỉ đó, khi hỏi công an thì được bảo là sổ hộ khẩu giả mặc dù có dấu đỏ công chứng?!

Bản sao hộ khẩu có dấu đỏ công chứng nhưng công an bảo hộ khẩu giả, địa chỉ không có thật

Sau đó anh Trường  tiếp tục đến tìm Mai ở chung cư Hoàng Anh Gia Lai An Tiến, xã Phước Kiển, Quận 7, TP.HCM, dù biết trong căn hộ đó có bác, chị gái và em trai của Mai chung sống nhưng Trường vẫn không gặp được vì người nhà Mai và cả Mai tránh mặt, sự việc có sự chứng kiến của bảo vệ chung cư. Sau đó, anh Trường đã làm đơn trình báo lên công an xã Phước Kiển và ban quản lý chung cư nhưng đều không có kết quả, thậm chí phía công an xã Phước Kiển còn không chịu nhận đơn với lý do bị đơn (Mai) không cùng tên với người ký trong hợp đồng mua bán với nguyên đơn (người đứng tên hợp đồng là Triết, nhưng đến lúc này anh Trường cũng không biết chắc Mai với Triết có phải là vợ chồng không, và Triết có phải là tên thật không, ở đâu, vì địa chỉ ghi trong bản sao sổ hộ khẩu và CMND là địa chỉ giả). Hết cách, nạn nhân đã liên hệ với VnReview để nhờ xác minh sự việc và thông tin cho cộng đồng được biết. 

Đối tượng "trơ mặt" và trốn tránh, cơ quan pháp luật phớt lờ

Sau khi nhận email kêu cứu của nạn nhân, phóng viên VnReview đã đến tận nhà của Mai ở chung cư Hoàng Anh Gia Lai (An Tiến) và cả công an xã Phước Kiến ở Quận 7, TP.HCM để tìm hiểu và xác minh sự việc. 

Phòng của đối tượng Mai ở chung cư HAGL An Tiến, Q7, TP.HCM

Tại đây, sau khi tới tận căn hộ của Mai, phóng viên VnReview đã bấm chuông gọi cửa nhưng mãi mà chủ nhà vẫn không ra tiếp dù qua mắt thần (lỗ nhìn an ninh qua cửa) hình như vẫn có người ở trong nhà. Tiếp tục liên lạc với Mai và người nhà qua 3 số di động mà nạn nhân cung cấp thì 2 số không liên lạc được, số còn lại chỉ bắt máy mà không trả lời.

Sau đó, chúng tôi đã tiếp cận với hàng xóm và bảo vệ tòa nhà thì được biết, cách đây gần 2 tháng đã chứng kiến cảnh một số người (nạn nhân Trường và người nhà) đã tới đây để trình báo và đòi gặp chị Mai, lên tận căn hộ chị Mai nhưng không gặp được và đã ngồi chờ ở ngoài hành lang. Thậm chí Mai còn gọi điện kêu bảo vệ đuổi nhóm người này ra ngoài vì lý do "quấy rối và vu khống". Sự việc kéo dài ảnh hưởng tới an ninh chung của tòa nhà nên bảo vệ đã phải mời những người này ra ngoài. Phía bảo vệ cho biết, họ cũng từng nghe phong thanh một vài người nữa tố cáo chị Mai ở tòa nhà này lừa đảo, tuy nhiên với phận sự là bảo vệ của tòa nhà nên họ không thể làm gì, phía bảo vệ và hàng xóm cũng chia sẻ rằng tốt nhất các nạn nhân nên trình báo cho cơ quan điều tra công an để xử lý dứt điểm và đòi lại tài sản bị lừa đảo thay vì vào đây gây sức ép với bảo vệ hay ban quản lý tòa nhà.

Tiếp đó, chúng tôi liên hệ với công an xã Phước Kiến ở Quận 7 để xác nhận sự việc thì phía công an xã cho biết họ không hề hay biết sự việc này, khi được chất vấn rằng theo lời nạn nhân thì anh đã làm đơn trình báo tới công an xã Phước Kiến, thì phía công an xã cho biết họ không nhớ (?) và sẽ tìm hiểu lại và xem xét?!

Có thể tin vào các trang rao vặt và diễn đàn?

Đây là thời đại mà bạn có thể lướt web, xem một món hàng trên mạng rồi gọi điện đặt mua, các giao dịch cởi mở tới mức lúc chưa thấy người bán và thậm chí còn chưa biết hàng hóa thật như thế nào mà bạn vẫn phải đặt cọc trước một khoản, khoản tiền này có thể giao dịch tận tay hoặc qua chuyển khoản, rất ít khi có hóa đơn/giấy tờ đảm bảo cho các giao dịch này, chủ yếu dựa vào niềm tin (cảm tính) và trao đổi miệng. Rất nhiều người mua hàng qua mạng chỉ gọi điện cho người bán và hỏi một câu thăm dò muôn thuở "Lấy gì làm tin là tôi chuyển tiền xong sẽ nhận được hàng?" và người bán cũng sẽ trả lời một câu muôn thuở: "Anh/Chị ơi, em buôn bán phải có chữ tín, làm ăn lâu dài để sau anh/chị còn quay lại chứ...". Tất nhiên, nếu vẫn muốn mua hàng thì người mua chẳng còn cách nào khác là phải chấp nhận rủi ro và thực hiện chuyển tiền trước khi nhận hàng.

Không thể phủ nhận vẫn có những giao dịch kiểu này thành công và vẫn có những người bán xây dựng được uy tín và lòng tin trong giao dịch trực tuyến, tuy nhiên ngày càng có nhiều vụ lừa đảo diễn ra mà không ít trường hợp người mua đành chịu mất tiền và không lên tiếng do số tiền đa phần là nhỏ.

Trước đây, việc mua bán qua các diễn đàn rao vặt như 5giay hay nhattao, muare..., người ta thường dựa vào các yếu tố "cố định" như địa chỉ giao dịch cố định (thường là nhà người bán), độ thâm niên của thành viên, số điện thoại cố định (điện thoại bàn hoặc số di động uy tín lâu năm), lịch sử giao dịch và cấp độ thành viên. Tuy nhiên, hiện nay những cơ sở để "tin tưởng" đó đang bị phá vỡ và không còn là cơ sở đảm bảo cho các giao dịch thành công nữa. 

Chỉ vì tin những dòng rao vặt đơn giản như thế này, nhiều người đã mất trắng cả trăm triệu đồng.

Nhà và cấp bậc thành viên diễn đàn có thể bán/mượn và thậm chí là "bỏ hoang", lịch sử giao dịch cũng không có ý nghĩa gì khi người ta quyết tâm "gom một mẻ lớn" rồi chạy trốn, số điện thoại thì có thể đổi hoặc bỏ bất cứ lúc nào. Trường hợp của đối tượng Linh trong vụ lừa đảo iPhone 6 hơn 30 tỉ đồng vừa qua chính là bài học rõ nhất cho việc này. Ngay cả có nhà ở chung cư rõ ràng như đối tượng Mai nhưng nạn nhân vẫn chưa thể khởi kiện hay đòi lại tài sản. Thậm chí hiện tại, trên một số diễn đàn, nick của thành viên có thể mua được và bản thân quản lý các diễn đàn này không đủ sâu sát để có trách nhiệm với những vụ việc lừa đảo trên diễn đàn của họ, giải pháp duy nhất mà họ làm chỉ là can thiệp mềm bằng việc ban nick hay khóa và thậm chí là xóa topic mà thôi. 

Lần theo những chứng cứ của anh Trường cung cấp, chúng tôi nhận thấy anh Trường đã mắc phải một số lỗi sơ đẳng khi giao dịch qua mạng: tin vào người giới thiệu mà không hề quen biết người này (người tên Thiện trên topic ở nhattao), trong khi người này dù có nick trên nhattao từ cuối năm 2012 nhưng mới chỉ có 15 bài viết, chưa có lượt thích nào; anh này cũng rất vội vàng giao một số tiền lớn cho đối tượng mà không có bất kỳ một động thái nào để xác minh nhân thân, giao dịch bắc cầu qua nhiều người. VnReview đã thử kiểm tra số điện thoại và địa chỉ của người tên Thiện nói trên, thì người này rao tin ở nhiều diễn đàn rao vặt khác nhau và địa chỉ ghi ở phần "giao dịch tại nhà" đều là địa chỉ một số khách sạn ở TP.HCM, ví dụ như địa chỉ 22-24 Thi Sách, Bến Nghé, Quận 1 chính là của Khách sạn Royal Lotus Sài Gòn; hay như địa chỉ ghi ở một topic khác 176B Đường Số 28 Phường Tân Quy Quận 7 TPHCM là của khách sạn Sao Mai (?!).

Trong khi đó, tìm theo số điện thoại của đối tượng Mai, thì thấy đối tượng này cũng giao dịch trên nhiều diễn đàn rao vặt khác nhau với nhiều mặt hàng khác nhau, nhưng chủ yếu là giày dép - ba lô - túi xách, ít khi rao tin về hàng công nghệ như iPhone, nick trên 5giay.vn là thoitrangVIP và là "Thành viên Kim Cương". Như vậy, có thể thấy, cho dù đối tượng có vẻ là một thành viên lâu năm của diễn đàn thì đó không phải là bảo đảm cho một giao dịch an toàn.

Không thể gọi điện cho đối tượng, nạn nhân giờ chỉ còn biết cầu xin trả lại tiền qua email. Đối tượng dùng 2 địa chỉ email để liên lạc với nạn nhân: audioengineertvn@gmail.com và paullarson89@gmail.com.

Hiện tại, topic rao bán iPhone 6 của thoitrangVIP trên 5giay.vn đã bị xóa sau khi nạn nhân có phản hồi với các admin. Tuy nhiên, thiết nghĩ, sau khi nhận được phản hồi/tố cáo và xác minh sự việc, thay vì khóa hay xóa topic, ban quản trị các diễn đàn nên thêm vào phần cảnh báo in đậm cả trên tiêu đề topic lẫn nội dung trong topic để cảnh báo cho các thành viên khi tiếp cận các topic "dính chàm"/bị tố cáo.

Bên cạnh đó, ban quản trị các diễn đàn nên có các giải pháp nhằm ngăn chặn/hạn chế việc "mua nick" giữa các thành viên, tránh các hiện tượng lợi dụng và sai lệch thông tin khi tham chiếu. Nếu không có các giải pháp giảm thiểu và ngăn chặn các hành vi gian lận/lừa đảo trên, bản thân các diễn đàn cũng sẽ phải chịu thiệt hại bằng việc sụt giảm niềm tin của các thành viên. 

Cần nắm rõ luật pháp và các cơ sở pháp lý khi giao dịch

Tham khảo ý kiến của luật sư Giáng Hương thuộc Văn phòng luật sư Tam Đa (TP.HCM), từng tham gia tư vấn cho nhóm nạn nhân vụ lừa đảo iPhone 6 trị giá hơn 30 tỷ vừa qua, thì bà cho rằng, các vụ việc lừa đảo trực tuyến vừa qua đã diễn ra ngày càng tinh vi và quy mô, đánh vào lòng tham và sự chủ quan trong giao dịch khiến khó chuyển thành hồ sơ hình sự khi đối mặt với kiện tụng, việc xác định và khởi tố các vụ án kiểu này rất mất thời gian và gặp nhiều khó khăn do thiếu các cơ sở pháp lý cũng như thông tin chính xác của các bên liên quan.

Hợp đồng giao dịch cá nhân mà bên (A), tức là bên cung ứng, chỉ có địa chỉ cố định mà không đề tên chủ thể. Trong khi bên (B), tức là nạn nhân, chưa ký vào phần hợp đồng của mình.

Theo luật sư, sự việc này về cơ bản nạn nhân phải tập hợp được các chứng từ liên quan thể hiện rõ bên thực thi hợp đồng có quan hệ với đối tượng Mai và theo bà nên nộp đơn tố cáo này trực tiếp lên phòng cảnh sát điều tra của TP.HCM thay vì nộp cho công an cấp quận hay cấp phường, mục đích để phía cơ quan điều tra nhanh chóng tập hợp được các thông tin lừa đảo từ nhiều nơi để xác định các "ổ" lừa đảo ở quy mô lớn và lập chuyên án trực tiếp xử lý.

Ngoài, khi mua bán xách tay, người thiệt vẫn là người mua vì họ rơi vào thế bị động (đặt cọc sẵn và chờ hàng), cùng với đó là tính pháp lý trong các bản hợp đồng gần như thiên về "dân sự" khi đưa ra tòa, thậm chí tính pháp lý của người mua cũng chưa đảm bảo khi họ chưa có giấy phép kinh doanh mặt hàng mà họ đặt mua số lượng lớn. Trong khi đó, rất nhiều người thiếu kiến thức về kinh doanh đến mức các hợp đồng còn nhiều sơ hở, thiếu căn cứ và cơ sở thực thi, thiếu tính pháp lý và thậm chí nhiều người chưa ký vào phần của mình trong hợp đồng mà đã... vác hợp đồng đi trình báo công an?! 

Ngay cả những địa chỉ cố định "chắc chắn" như ở các chung cư cao cấp này hay bản sao sổ hộ khẩu công chứng vẫn không đảm bảo cho một giao dịch qua mạng.

Nếu các cơ quan chức năng cũng như bên quản lý các diễn đàn/trang rao vặt không vào cuộc để điều chỉnh và xử lý các sự việc này một cách thấu đáo, thì sớm hay muộn các giao dịch trực tuyến sẽ trở nên quá rủi ro và gây ra nhiều thiệt hại khôn lường, cả về kinh tế lẫn niềm tin đối với các cơ quan bảo vệ luật pháp và các diễn đàn/trang tin rao vặt.

Việc anh Trường bất cẩn dẫn đến bị lừa và anh đang phải gánh chịu hậu quả và khó lòng lấy lại số tiền đã mất, tuy nhiên đây là một bài học cho những ai đang giao dịch mua bán qua mạng, vì ai cũng có thể mắc sai lầm và một khi đối tượng đã cố tình lừa đảo thì ít nhiều đều sẽ có những nạn nhân sa bẫy. Câu chuyện cũng liên quan đến giấy tờ giả mà nếu không xem xét kỹ thì khả năng mắc bẫy lừa rất cao.

Hy vọng nạn nhân sẽ sớm nhận được phản hồi tích cực từ các cơ quan thi hành luật pháp và trong lúc chờ đợi, các bạn nếu có nhu cầu mua bán qua các diễn đàn cần cảnh giác trước các phương thức lừa đảo tương tự.

Hữu Thắng