Tiền bạc, quyền lực và quấy rối tình dục ở Silicon Valley

Nạn quấy rối tình dục đã tồn tại từ lâu như một vấn đề nhức nhối nhưng ít khi được nhắc tới tại thung lũng Silicon. Tuy nhiên, sau nhiều năm chịu đựng, đang có không ít phụ nữ dám đứng lên vạch trần những mảng u tối trong ngành công nghệ Mỹ.

Vào năm 2001, trong thời kì bong bóng dot-com (giai đoạn bùng nổ của ngành kinh doanh trang web bắt đầu từ cuối thập niên 1990), Cecilia Pagkalinawan là một nữ doanh nhân khởi nghiệp phải đứng giữa hai lựa chọn: Huy động thêm tiền hoặc cho 26 nhân viên nghỉ việc. Vì vậy, cô đã sắp xếp cuộc gặp với một nhà đầu tư mạo hiểm quyền lực tại thành phố New York (Mỹ), người cô cho là sẽ có hứng thú đầu tư.

Pagkalinawan cho biết nhà đầu tư đã lên lịch cuộc gặp ở một nhà hàng đắt tiền. Khi cô đến, một chai rượu trị giá tới 5.000 USD đã được đặt trên bàn. Nhà đầu tư nói là ông không muốn nghe câu trả lời là "không" khi Pagkalinawan xin phép không uống rượu.

Pagkalinawan nói cô không nhớ là bao nhiêu lần ly rượu của mình đã được rót đầy vào tối hôm đó. Tuy nhiên, cô lại nhớ rất rõ việc nhà đầu tư mạo hiểm đó đã sờ vào chân cô, đè lên người cô để hôn và nói là muốn chăm sóc cô. Pagkalinawan sau đó đã phải chạy vào nhà vệ sinh để nôn mửa vì uống quá nhiều rượu và gọi điện cho một người bạn tới đón.

Pagkalinawan đã giữ im lặng về cuộc gặp gỡ kể trên trong suốt nhiều năm qua. Tuy nhiên, trong những tuần gần đây, Thung lũng Silicon đã bị hâm nóng bởi hàng loạt câu chuyện tương tự kể về nạn quấy rối tình dục. Điều này đã động tới vết thương lòng từ hơn 15 năm trước của Pagkalinawan và khiến cô muốn lên tiếng.

"Tôi không thể tin được là sau bao nhiêu năm, điều đó vẫn khiến tôi cảm thấy đau lòng", Pagkalinawan cho biết.

Cecilia Pagkalinawan, nạn nhân bị quấy rối tình dục tại thung lũng Silicon.

Làn sóng phản đối nạn quấy rối tình dục đang lên cao hơn bao giờ hết trong giới công nghệ Mỹ. Vào khoảng 3 tuần trước, hai nhà đầu tư nổi tiếng là Dave McClure của 500 Startup và Justin Caldbeck của Binary Capital đã phải từ chức vì những cáo buộc quấy rối tình dục. Cả hai người đàn ông này đều đã phải lên tiếng xin lỗi vì hành vi trong quá khứ của họ. Kết quả này đã khuyến khích thêm nhiều người phụ nữ chia sẻ những trải nghiệm đáng quên của họ trong một ngành công nghiệp đầy rẫy những kẻ phân biệt giới tính và quấy rối tình dục.

CNN đã có cuộc nói chuyện với 6 người phụ nữ làm việc trong ngành công nghệ để nghe họ mạnh dạn chia sẻ những vấn đề hiện tại và hi vọng trong tương lai. Pagkalinawan chính là một trong số họ.

Chuyện kể từ những người phụ nữ

Cô Bea Arthur, nạn nhân bị quấy rối tình dục.

Không may mắn như Pagkalinawan, nhà khởi nghiệp nữ Bea Arthur đã bị một nhà đầu tư bắt phải xem "bộ phận nhạy cảm" trong khi đang thảo luận về các dự án tài chính.

"Ông ta đứng lên và kéo quần xuống", cô Arthur nói, "Điều đó thật đáng xấu hổ, khó chịu và không hay một chút nào".

Arthur nói cô đã nhún vai để tránh khỏi sự lúng túng và chưa bao giờ yêu cầu nhà đầu tư phải giải thích về việc đó. "Ông ta có lẽ đã nghĩ hai người có thể trở thành bạn thân", cô Arthur cho biết.

Quấy rối tình dục kiểu như vậy là một phong cách thường xuyên được các nhà đầu tư áp dụng để đánh giá những người phụ nữ sẽ được họ rót tiền. Nguyên nhân là vì các nhà đầu tư muốn hiểu rõ hơn về nhà khởi nghiệp, Susan Ho, một người phụ nữ đã đứng lên tố cáo CEO Justin Caldbeck của Binary Capital vì tội quấy rối tình dục cho biết.

"Hầu hết những mối quan hệ quan hệ kiểu này được diễn ra trong các cuộc gặp riêng", cô Ho nói, "Nó diễn ra trong khi đang uống rượu và dùng bữa tối".

Cô Ho cho biết là không có vấn đề gì sai trái khi uống rượu và ăn tối cùng nhau. Tuy nhiên, mối quan hệ không rõ ràng giữa các nhà đầu tư và nhà khởi nghiệp, kết hợp cùng với áp lực cạnh tranh của ngành công nghệ đã khiến những cuộc gặp tưởng chừng như bình thường này trở nên phức tạp.

Đối với những nhà khởi nghiệp nữ, các cuộc gặp như vậy còn trở nên phức tạp hơn nữa vì đặc thù nam giới kiểm soát phần lớn vốn trong ngành công nghệ. Theo dữ liệu từ hãng phân tích PitchBook, trong năm 2016, các nhà khởi nghiệp nam đã nhận được tới 64,9 tỷ USD tiền vốn từ các nhà đầu tư. Trong khi đó, các nhà khởi nghiệp nữ chỉ nhận được vỏn vẹn 1,5 tỷ USD tiền đầu tư.

Nguồn vốn eo hẹp có nghĩa là các nhà khởi nghiệp nữ phải phụ thuộc rất nhiều vào kĩ năng thuyết phục những nhà đầu tư, đa phần là đàn ông. Và các cuộc gặp gỡ với nhà đầu tư thường diễn ra ở những địa điểm không chính thức như nhà hàng, quán bar hay quán cà phê. Ngoài ra, chúng cũng thường diễn ra sau giờ làm việc. Điều này tạo điều kiện cho nạn quấy rối tình dục diễn ra.

Authur cho biết sau khi nhà đầu tư có hành động khiếm nhã, cô đã có một cảm giác "cực kì đột ngột và rất xấu hổ". "Tôi thật ngốc nghếch. Tôi nên biết điều này sẽ xảy ra. Tại sao tôi lại nghĩ anh ta sẽ đến gặp tôi một cách nghiêm túc cơ chứ?", cô Authur nói.

Cô Lisa Wang, nạn nhân bị quấy rối tình dục.

Một câu chuyện khác, Lisa Wang, nhà đồng sáng lập của startup SheWorx, đã bị quấy rối tình dục trong cuộc một cuộc nói chuyện bên lề sự kiện CES 2017 (Triển lãm thương mại về hàng điện tử) được tổ chức tại Las Vegas (Mỹ). "Chúng tôi đang ngồi tại một quán cà phê Starbucks và nhà đầu tư đột nhiên sờ lên mặt để cố gắng cưỡng hôn tôi. Tôi đã đẩy anh ta ra trong sự ngạc nhiên. Tôi không biết phải làm gì bởi vì anh ta lại cố gắng tiếp tục một lần nữa và hành động rất táo bạo".

Wang sau đó đã phải nói với nhà đầu tư đang cố gắng theo cô về phòng khách sạn: "Tôi sẽ không vào thang máy cho tới khi anh rời khỏi đây".

"Nếu một nhà đầu tư nam nhìn vào một nhà khởi nghiệp nam, họ sẽ nhìn thấy đó như là một cơ hội, một đồng nghiệp, một người ngang hàng và một cố vấn", cô Authur cho biết, "Tuy nhiên, nếu bạn là một nhà khởi nghiệp nữ, họ sẽ chỉ nhìn nhận trước hết bạn là một người đàn bà".

Sự nguy hiểm khi nói ra sự thật

Vào khoảng ba tuần trước, tạp chí Information đã xuất bản một bài báo nói về câu chuyện của 6 người phụ nữ đã tố cáo nhà đầu tư Justin Caldbeck vì tội quấy rối tình dục. Trong 6 người này, có 3 người đã tố cáo ẩn danh nhưng 3 người còn lại đã dũng cảm nêu đích danh tên của mình. Đó là một điều hiếm thấy ở thung lũng Silicon, nơi những lời khuyên phổ biến hiện nay là phải giữ im lặng và tránh những hậu quả, cả về tài chính lẫn tinh thần.

Nhiều người lo sợ sẽ bị mang tiếng là "người khó làm việc" nếu tố cáo, điều có thể khiến việc đảm bảo tài chính cho công ty của họ gặp khó khăn. Các nhà đầu tư có thể tránh làm việc với một công ty có người sáng lập khiến họ cảm thấy không tin tưởng, ví dụ như dám tố cáo hành vi khiếm nhã của họ. Sự im lặng đã giúp cho những nhà đầu tư không đúng đắn vẫn tiếp tục nắm giữ nhiều quyền lực.

"Những người đang đứng ở đỉnh cao đều quen biết nhau", cô Authur cho biết, "Họ đảm bảo và quan trọng hơn là bao che lẫn nhau".

Susan Ho, một trong những người dám đứng lên tố cáo;Justin Caldbeck vì tội quấy rối tình dục.

Mặc dù vậy, Leiti Hsu, nhà sáng lập của startup du lịch Journy vẫn cùng Susan Ho đứng lên để kể những câu chuyện về việc họ đã bị Justin Caldbeck quấy rối tình dục như thế nào.

"Khi bạn nói về nạn quấy rối tình dục trong ngành công nghệ hoặc bất kỳ ngành công nghiệp nào khác, điều đó không khác gì một quả bom nguyên tử rơi xuống sự nghiệp của bạn", Hsu và Ho cho biết, "Sự sợ hãi bị trả thù hay làm ảnh hưởng tới việc kinh doanh của bạn là hoàn toàn có thật. Chúng tôi có trách nhiệm đảm bảo tài chính tốt nhất dành cho doanh nghiệp và nếu nói ra, điều đó sẽ gây hại cho việc kinh doanh. Liệu nó có thật sự ổn?".

Việc những người phụ nữ bị quấy rối tình dục dám đứng lên để tố cáo đích danh đã làm dấy lên một cơn bão trong lòng thung lũng Silicon. Sau đó, nhiều phụ nữ đã tiếp tục mạnh dạn chia sẻ những câu chuyện về nạn phân biệt giới tính khủng khiếp trong giới công nghệ.

"Cuối cùng, chúng tôi hi vọng sẽ có ít nhất một bài viết tố cáo được nằm ở trang đầu tiên trong kết quả tìm kiếm của Google. Nếu lần tới, Justin Caldbeck hẹn gặp một người phụ nữ, cô có thể tìm kiếm tên Caldbeck trên Google và suy nghĩ lại về cuộc gặp", cô Ho cho biết, "Caldbeck cho rằng những người phụ nữ đã từng bị quấy rối đang quá sợ hãi hoặc không có khả năng đứng lên tố cáo. Sự thật là ông ta đã sai".

Áp lực từ dư luận

Cô Gesche Haas, người phải chịu áp lực từ dư luận khi tố cáo kẻ đã quấy rối tình dục.

Gesche Haas, nhà sáng lập startup Dreamers//Doers, là người hiểu rất rõ những phản ứng trái chiều khi nói lên một điều gì đó. Haas tố cáo nhà đầu tư Pavel Curda đã quấy rối tình dục cô vào năm 2014. Trong một hội nghị, Curda đã gửi một email gạ gẫm tới cho Haas. Nội dung của email có ghi: "Tôi sẽ không rời Berlin nếu chưa được qua đêm với cô. Đồng ý chứ?".

Khi bị tố cáo, Curda đã viết lên trang Twitter của mình rằng tài khoản email đã bị hack. Tuy nhiên, chỉ một hôm sau, ông xin lỗi và nói là đã bị say rượu vào ngày hôm đó.

Ngay lập tức, Haas đã trở thành tiêu điểm chú ý trên Internet và nhận được nhiều lời đe dọa trên mạng xã hội. Mọi người buộc tội Haas là "một cô gái đang gặp khó khăn" và cho rằng cô đang "tìm kiếm sự chú ý".

Mặc cho tất cả, Haas vẫn đứng về phía quyết định của mình. "Nguy cơ của việc không nói gì cả là mãi mãi phải sống theo cách ngày càng tồi tệ hơn. Tôi có nhiều bằng chứng và chúng đều rõ ràng. Tôi có trách nhiệm phải nói lên điều đó", cô Haas cho biết.

Tuy nhiên, 3 trong số 6 người phụ nữ nói chuyện với CNN, Authur, Pagkalinawan và Wang, đã từ chối công khai tên của những người đàn ông đã quấy rối tình dục họ. Điều này một phần là do họ không có bằng chứng cụ thể nào trong tay.

"Phần khó khăn nhất khi tố cáo đó là cảm giác bị tổn thương khi bạn là người duy nhất dám đứng lên tố cáo kẻ phạm pháp", cô Wang cho biết.

Thay đổi thật sự không chỉ cần những lời cam kết

Reid Hoffman, nhà sáng lập LinkedIn đã sát cánh cùng những phụ nữ bị quấy rối tình dục.

Khi Ho và Hsu tố cáo Justin Caldbeck, họ đã mong rằng những câu chuyện được họ kể sẽ không làm phật lòng những người trong giới công nghệ. Vì vậy, họ đã tín nhiệm Reid Hoffman, nhà sáng lập trang LinkedIn nổi tiếng, để thu hút sự chú ý của mọi người vào những câu chuyện về Justin Caldbeck.

Reid Hoffman, nhà sáng lập LinkedIn đã sát cánh cùng những phụ nữ bị quấy rối tình dục.

Chỉ một ngày sau khi lời tố cáo Justin Caldbeck xuất hiện trên tờ Information, Hoffman để đăng tải một bài viết lên LinkedIn để kêu gọi các nhà đầu tư kí vào một "cam kết đứng đắn". Ông cũng đề xuất thành lập một bộ phận quản lý nhân sự cho toàn ngành công nghệ và các nhà đầu tư có hành vi khiếm nhã sẽ phải gánh chịu hậu quả.

"Bài viết của Hoffman thật sự có trọng lượng", cô Ho cho biết, "Hi vọng trong tương lai của chúng tôi là phụ nữ sẽ đủ sức để nêu lên những vấn đề".

Đã có những dấu hiệu ban đầu cho thấy các công ty đã bắt đầu hành động nhanh hơn khi nhận được tố cáo về hành vi quấy rối tình dục. Vào tuần trước, công ty đầu tư mạo hiểm Ignition Partners đã cho Frank Artala, giám đốc quản lý đối tác của hãng nghỉ việc vì đã có những hành vi không đứng đắn. Tuyên bố của Ignition Partners cho biết họ đã tiến hành một cuộc điều tra về hành vi quấy rối tình dục của Artala trong năm 2016.

Theo Nathalie Molina Nino, đồng sáng lập của quỹ đầu tư BRAVA Investments, những cam kết là sự khởi đầu nhưng không phải thuốc chữa dứt điểm cho căn bệnh quấy rối tình dục nhức nhối hiện nay. "Điều cần thiết là kết quả thực tế và điều đó bắt đầu khi chúng ta chấp nhận rằng đang có một vấn đề mang tính hệ thống trong mọi khía cạnh của ngành công nghệ", bà Nino nói.

Ngoài ra, bà Nino cũng cho biết thêm là cho tới khi nạn phân biệt giới tính tại các công ty công nghệ chưa bị dẹp bỏ, tình trạng quấy rối tình dục sẽ vẫn tiếp tục xảy ra.

16 năm sau lần bị quấy rối tình dục vào năm 2001, Pagkalinawan cho biết là cô đang rất thất vọng vì đã có rất ít sự thay đổi diễn ra.

"Tôi thật sự buồn khi biết điều này vẫn diễn ra cực kì phổ biến", cô Pagkalinawan cho biết, "Tôi thật sự nghĩ rằng đôi lúc họ không nhìn nhận chúng tôi như những con người bình đẳng với họ. Tôi muốn nhìn thẳng vào mắt họ và nói: "Bạn sẽ làm gì nếu điều tương tự xảy ra với vợ và con gái của bạn?".

Nguyễn Long