Ngày kỷ niệm và những thử thách nhức óc với hằng số Pi

Bạn có biết ngày nào là ngày kỷ niệm hằng số chuyên dùng để tính những đại lượng liên quan đến hình tròn như diện tích, chu vi hình tròn?;

Giáo sư Ngô Bảo Châu dành tiền giải thưởng Fields làm tạp chí toán học

Đó là ngày 14/3 hàng năm. Ngày 14/3 được công nhận là ngày kỷ niệm số Pi (π) vì 3, 1 và 4 là ba chữ số đầu tiên của π.

Số Pi là một con số bí ẩn vì nó là một đại lượng không đổi với tất cả mọi đường tròn mọi kích cỡ. Tính ứng dụng phổ biến và sự siêu việt vô hạn đã khiến Pi trở nên hấp dẫn. Pi tiếp tục mở rộng đến vô hạn mà không lặp lại hoặc theo khuôn mẫu nào. Trong lịch sử, số Pi đã được biết đến từ thời văn minh Lưỡng Hà bởi người Babylon cổ.

Lần đầu tiên ngày của Pi được tổ chức chính thức trên quy mô lớn là vào ngày 14/03/1988 tại bảo tàng San Francisco Exploratorium, một bảo tàng chuyên về khoa học, nghệ thuật và nhận thức con người ở California (Mỹ). Người tổ chức ngày của Pi năm đó là nhà vật lý, giám tuyển Larry Shaw (1932 – 2017), người đã dành phần lớn sự nghiệp của mình cho bảo tàng. Shaw cũng chính là người sáng lập ngày của Pi.

Trong ngày kỷ niệm đầu tiên, những người tham gia diễu hành quanh một vòng tròn lớn và ăn những chiếc bánh nướng trái cây hình tròn.

(Ảnh: The 74)

Từ đó đến nay, ngày của Pi tiếp tục được hàng triệu giáo viên và sinh viên toán trên toàn thế giới ăn mừng với nhiều hoạt động phong phú hơn. Ngày này càng được chú ý hơn khi được Hạ viện Mỹ chính thức phê chuẩn ngày của Pi là ngày nghỉ quốc gia từ năm 2009 bởi nghị quyết không bắt buộc HRES 224 (không bắt buộc phải tuân thủ). Và hiện nay, ngày của Pi đã được công nhận ở tầm quốc tế.

Ngoài ngày số Pi 14/3 còn có ngày số Pi gần đúng là 22/07 bởi vì phân số 22/7 là số gần đúng phổ biến của π. 22/7 chính xác tới hai chữ số thập phân và có từ thời Archimedes.

Hai ngày số Pi còn được gọi là ngày Tau (Tau là hằng số vòng tròn bằng 2π) được tổ chức nhẹ nhàng vào ngày 28/6.

Bởi vì Pi và bánh nướng (pie) là hai từ đồng âm trong tiếng Anh và bánh nướng có hình tròn, hình dạng liên quan tới số Pi nên ngày số Pi thường xoay quanh những chiếc bánh nướng hình tròn. Bánh nướng được đưa vào trong các buổi tiệc ăn mừng ngày số Pi theo nhiều cách: thi ăn bánh, chọi bánh hoặc thả bánh-trò chơi mà mọi người thi nhau thả bánh từ trên nóc tòa nhà để xem ai ăn được phần bánh to nhất. Có nhiều loại bánh nướng được dùng trong ngày của Pi: bánh ngọt, bánh gà mặn, bánh nướng vỏ giòn, các loại bánh nướng nhân thịt.

(Ảnh: Santa Ynez Valley News )

Một hoạt động vui nhộn khác nhân ngày số Pi là thi xem ai nhớ được nhiều chữ số của số Pi nhất. Trò chơi này nghe có vẻ dễ nhưng không dễ tí nào vì bạn nên nhớ là người ta đã tính được 1 ngàn tỉ chữ số sau dấu thập phân của số Pi. Ngoài ra còn nhiều hoạt động khác như mặc áo thun Pi, khắc chữ Pi (π) lên vải, chạy marathon...

Bạn hãy thử sức mình với hai bài toán đố liên quan đến số π:

1. Theo bạn thì (-1)^π bằng bao nhiêu?

2. Hãy tìm các chữ số tương ứng với phép tính sau, không được dùng máy tính cầm tay hoặc viết code trên máy vi tính: √(PI) + E = √(PIE)

Mỗi ký tự là một chữ số khác nhau từ 0 đến 9 và P khác 0. PI là một số có hai chữ số và PIE là một số có ba chữ số.

Mời bạn đọc theo dõi câu trả lời trong hai clip bên dưới:

Linh Trần