Nhà máy smartphone Samsung đóng cửa, địa phương Trung Quốc điêu đứng

Công ty Hàn Quốc đã đóng cửa nhà máy smartphone cuối cùng tại Trung Quốc vào tháng 10 sau 30 năm hoạt động tại khu phức hợp Jinxinda, thành phố Huệ Châu. Samsung đã chuyển sản xuất sang Việt Nam và Ấn Độ để đối phó với cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung.

Ở trong cửa hàng ăn nhỏ ở thành phố Huệ Châu ở phía bắc Trung Quốc, từng là trái tim của ngành sản xuất chính của Trung Quốc, nhìn ra ngoài cửa Li Bing vẫn có thể hình dung sự hối hả của một nhóm khách đến từ một nhà máy gần đó.

Còn bây giờ, xung quanh cô chỉ là những chiếc bàn trống, một cảnh tượng quen thuộc trong hai tháng qua, và cũng tương tự như xung quanh khu phức hợp Jinxinda nằm ở trung tâm thành phố tỉnh Quảng Đông.

Lý do đằng sau sự suy thoái này rất đơn giản: Samsung đóng cửa khu phức hợp tại Huệ Châu, là nhà máy smartphone cuối cùng của công ty Hàn Quốc tại Trung Quốc.

Cửa hàng ăn của cô Li đã được hưởng lợi từ việc hàng ngàn công nhân nhập cư đến làm việc cho nhà máy. Nhưng sau khi Samsung chuyển sản xuất sang Việt Nam và Ấn Độ - phần lớn là để đối phó với cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ - các doanh nghiệp địa phương và các tiểu thương như cô Li đang phải trả giá và tự hỏi làm gì để tiếp tục tồn tại.

Ít nhất 60% hoạt động kinh doanh khu vực nhà máy Samsung đã đóng cửa

"Trước khi nhà máy Samsung chuyển đi, doanh thu của chúng tôi có thể đạt 60.000 nhân dân tệ [8.500 đô la Mỹ] hoặc 70.000 nhân dân tệ [9,900 đô la Mỹ] một tháng, hầu hết khách là nhân viên và nhà cung cấp của Samsung, nhưng giờ chúng tôi chỉ có thể kiếm được vài trăm nhân dân tệ mỗi ngày", cô Li nói.

Với việc không có nhà sản xuất mới nào thế chỗ cho nhà máy của Samsung, ít nhất 60% các doanh nghiệp gần đó đã đóng cửa, các doanh nghiệp khác cũng sẽ theo chân trong những tuần tới nếu tình hình không thay đổi.

"Samsung là doanh nghiệp sản xuất hàng đầu thế giới. Nhà máy Huệ Châu của họ đã xây dựng toàn bộ hệ sinh thái chuỗi cung ứng ở Quảng Đông và các tỉnh lân cận trong 20 năm qua". Liu Kaiming, người đứng đầu Viện Quan sát Đương đại, cơ quan giám sát điều kiện làm việc tại hàng trăm nhà máy ở Trung Quốc, nói. "Ít nhất 100 nhà máy ở Quảng Đông sẽ đóng cửa. Họ không thể hoạt động mà không có đến nhà máy Samsung, Huệ Châu, chứ đừng nói đến những cửa hàng và nhà hàng nhỏ ở khu vực xung quanh".

Tác động của việc đóng cửa cũng trải dài như xa như thị trấn Changan tại thành phố Đông Quan, cách khoảng 100km về phía tây của Huệ Châu, nơi hàng ngàn lao động nhập cư và các giám đốc điều hành của Janus - một nhà máy robot hàng đầu Trung Quốc, đã phải giảm giờ làm đáng kể. Một số người được yêu cầu nghỉ phép ba tháng, trong khi một số người được giao một hoặc hai ngày làm việc một tuần. Từ những năm 2000 đến tháng 10 vừa qua, Samsung là khách hàng lớn nhất của công ty.

Năm ngoái, Janus báo cáo mức giảm 14,25% so với cùng kỳ năm ngoái, tương đương 2,86 tỷ nhân dân tệ (405 triệu USD) lỗ ròng, do Samsung đã tạm dừng các đơn đặt hàng từ quý IV/ 2018. Vào tháng 9/2019, Janus đã bán phần lớn vốn chủ sở hữu trong nhà máy Đông Quan cho Firstar Panel Technology. Một giám đốc điều hành cấp cao của văn phòng thư ký hội đồng Firstar đã xác nhận việc giảm sản xuất nhưng từ chối bình luận về kế hoạch sa thải.

Vào ngày làm việc đầu tiên của tháng 12, người ta nhìn thấy nhiều công nhân ngồi vát vưởng gần nhà máy. "Chúng tôi mới đi làm được bốn tiếng sáng nay và sau đó được bảo là có một ngày nghỉ và không cần phải làm việc. Các quản lý cho biết không có đủ nguyên liệu sản xuất", một nữ công nhân ở tỉnh Tứ Xuyên nói.

Kể từ tháng trước, hai phần ba lực lượng lao động của nhà máy hơn 3.000 người đã được thông báo họ không cần phải làm việc vì nhiều lý do, với hầu hết được yêu cầu chỉ làm việc xen kẽ.

"Chúng tôi cảm thấy nhà máy đang thực hiện một chiến lược đến mức không cần chính thức sa thải nhân viên, nhưng cho phép các giám đốc điều hành nghỉ ba tháng với thu nhập hàng tháng dưới 2.000 nhân dân tệ (283 đô la Mỹ) và công nhân dây chuyền sản xuất làm việc một ngày và sau đó nghỉ một hoặc hai ngày, để chúng tôi không thể kiếm được thu nhập bình thường và buộc phải rời bỏ nhà máy", ông Liu Fang đến từ tỉnh Hà Nam, người đã làm việc tại nhà máy trong hơn năm năm nói.

Theo luật lao động địa phương, người lao động phải làm việc 22 ngày một tháng để nhận mức lương cơ bản hàng tháng khoảng 1.800 nhân dân tệ (255 đô la Mỹ).

"Nhiều công nhân làm việc chỉ trong 15 hoặc 16 ngày trong tháng trước. Do không đủ thời gian làm việc, nhà máy thậm chí đã khấu trừ tiền lương cơ bản của chúng tôi", ông Liu nói thêm.

Vài năm trước, với đơn hàng lớn từ Samsung, nhà máy đã thuê hơn 10.000 công nhân. Các nhà máy của Janus đặt hai bên đường, với trạm xe buýt gần đó thậm chí được đặt theo tên của công ty.

Vào thời gian cao điểm, nhà máy đã thuê hơn 40 tòa nhà dân cư sáu hoặc bảy tầng gần đó làm ký túc xá cho nhân viên, nhưng giờ nó đã giảm xuống còn khoảng 20, ông Liu nói thêm.

Quay trở lại Huệ Châu, chính quyền địa phương vẫn chưa xác nhận kế hoạch cho địa điểm bị bỏ hoang này, với người dân địa phương mong muốn sẽ sớm có một nhà sản xuất nào đó đến thay thế.

Li Hua, một chủ cửa hàng tiện lợi cho biết "Kinh doanh của chúng tôi đã giảm ít nhất 80% so với tháng Tám do một số lượng lớn công nhân đã rời đi từ tháng Chín". Anh nói thêm: "Mỗi cửa hàng ở đây - nhà thuốc, siêu thị, nhà hàng, cửa hàng tiện lợi, quán cà phê internet, nhà cho thuê, khách sạn và thậm chí là cửa hàng dành cho người lớn – có ai mà không dựa vào việc tiêu thụ của nhân viên và công nhân Samsung?"

Nhà máy Huệ Châu bắt đầu hình thành tháng 8/1992, bốn ngày trước khi Bắc Kinh và Seoul thiết lập quan hệ ngoại giao. Một năm sau, công ty có số vốn đăng ký 32 triệu đô la Mỹ đã chính thức được đưa vào sản xuất và từ đó đã sản xuất các thiết bị điện tử tiêu dùng mới nhất và phổ biến nhất, từ âm thanh nổi vào những năm 1990, máy nghe nhạc MP3 vào đầu những năm 2000 và điện thoại thông minh kể từ năm 2007.

Ông Huang Fumin, một giám đốc bán hàng của Công ty môi giới bất động sản Ngôi sao Huệ Châu cho biết có khoảng 100 tòa nhà dân cư địa phương, sáu đến bảy tầng, khoảng 1.000 mét vuông trong khu phức hợp Jinxinda, hầu hết cho các công nhân của Samsung thuê. Ngay sau khi nhà máy Samsung đóng cửa, giá ngay lập tức giảm từ 4,8 triệu nhân dân tệ [680.000 USD] trong tháng 8 xuống 3,8 triệu nhân dân tệ [540.000 USD], và vẫn không có nhà đầu tư nào quan tâm đến mức giá này.

"Trước đây, các tòa nhà dân cư này có rất nhiều công nhân của Samsung và các nhà máy trong chuỗi cung cấp gần đó. Dù đêm muộn thế nào, các công nhân trẻ đến và đi, ăn tối tại nhà hàng và chơi các trò chơi trực tuyến trong các quán bar internet. Bây giờ nó trông giống như một thị trấn ma vào ban đêm vì hầu hết các ngôi nhà đều trống rỗng", ông Huang nói.

Vào thời hoàng kim năm 2011, với doanh số điện thoại thông minh Samsung xếp thứ 1 trên thế giới, hai nhà máy ở Huệ Châu và Thiên Tân đã sản xuất và xuất khẩu lần lượt 70,14 triệu và 55,64 triệu điện thoại di động.

Theo dữ liệu hải quan Huệ Châu, vào tháng 10, tháng đầu tiên sau khi nhà máy Samsung đóng cửa vào ngày 3/10, xuất khẩu từ các doanh nghiệp của địa phương đã giảm xuống còn 14 tỷ nhân dân tệ (2 tỷ USD), giảm 27% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong năm 2017, cơ sở Huệ Châu đã sản xuất 62,57 triệu điện thoại di động, chiếm khoảng 31% tổng khối lượng xuất nhập khẩu của Huệ Châu, tương đương hơn 105,2 tỷ nhân dân tệ (15 tỷ USD), lọt danh sách 10 nhà xuất khẩu hàng đầu của cả Trung Quốc.

Năm ngoái, nhà máy Huệ Châu đã giảm xuống còn 13 từ 10, với khối lượng xuất nhập khẩu khoảng 16,29 tỷ USD, theo báo cáo của công ty tư vấn Askci.

Cửa hàng của cô Li và những hộ kinh doanh khác gần đó đang bị đe dọa cho đến khi tìm ra giải pháp, hoặc họ sẽ buộc phải đóng cửa.

"Chúng tôi hy vọng chính quyền địa phương có thể giới thiệu một nhà máy với 2.000 đến 3.000 công nhân càng sớm càng tốt", cô Li nói. "Chỉ có công nhân, chúng tôi mới có thể kinh doanh và là nguồn sinh kế của người dân địa phương".

Hồng Thúy theo SCMP