Các cửa hàng tiện lợi tự động phá sản hàng loạt tại Trung Quốc, đâu là nguyên nhân?

Cuộc bùng nổ các cửa hàng tiện lợi tự động, không có nhân viên phục vụ, đã kết thúc nhanh chóng y như khi chúng xuất hiện tại Trung Quốc.

Cửa hàng tự động Buy-Fresh Go ở trung tâm Thâm Quyến đã đóng cửa. Ảnh: Nikkei

Khi các công ty công nghệ Trung Quốc bắt đầu đổ xô mở các cửa hàng tiện lợi không nhân viên phục vụ cách đây vài năm, một số người hay "ném đá" đã tuyên bố xu hướng này sẽ sớm đi vào ngõ cụt. Và họ đã đúng: Trên khắp Trung Quốc, các cửa hàng từng được coi là tương lai của ngành bán lẻ đểu đã đóng cửa vĩnh viễn.

Vào tháng 5, trên đường Hoa Cường Bắc ở trung tâm quận đồ điện tử của Thâm Quyến, một cửa hàng Buy-Fresh Go từng được giới truyền thông ca ngợi như một hình mẫu bán lẻ tự động, đã lặng lẽ đóng cửa chỉ sau khoảng một năm hoạt động. Toàn bộ các thiết bị công nghệ cao được dọn sạch khỏi cửa hàng và một quảng cáo tìm người thuê mới được đặt giữa lối vào.

Ý tưởng đằng sau Buy-Fresh Go và những cửa hàng tự động khác, là tận dụng hệ thống thanh toán qua điện thoại thông minh để loại bỏ việc sử dụng các nhân viên thu ngân, phục vụ hay giám sát. Các hệ thống tự động cũng sẽ thu thập dữ liệu về sở thích của người tiêu dùng, đưa vào trí tuệ nhân tạo để tối ưu hóa hoạt động kiểm kê và hậu cần.

Cuộc bùng nổ bán hàng tự động

Năm 2016, tập đoàn Amazon đã ra mắt cửa hàng tiện lợi tự động đầu tiên tại Mỹ. Còn tại Trung Quốc, tập đoàn thương mại điện tử khổng lồ Alibaba Group Holding cũng mở một cửa hàng tương tự vào năm 2017, tiếp đó các công ty công nghệ khác đua nhau theo chân.

Tới cuối năm 2017, ước tính khoảng 200 cửa hàng tiện lợi tự động đã mọc lên trên khắp đất nước. Theo Itjuzi.com, một công ty nghiên cứu chuyên về đầu tư liên quan đến công nghệ thông tin, doanh nghiệp này đã thu hút 4,3 tỉ nhân dân tệ (620 triệu USD) chỉ riêng trong năm 2017.

Buy-Fresh Go bắt đầu mở rộng ở Thâm Quyến vào tháng 7/2017, và mở cửa hàng trên đường Hoa Cường Bắc không lâu sau đó.

Nhưng cuộc bùng nổ đó kéo dài không lâu. Tới đầu năm 2018, ngành bán lẻ tự động bắt đầu chứng kiến một loạt vụ đóng cửa, thậm chí phá sản. Doanh thu của các cửa hàng lao dốc.

Tại thành phố Quảng Châu, i-Store, chuỗi cửa hàng tiện lợi tự động đầu tiên, cũng lần lượt bị đóng cửa. Tới cuối tháng 3/2018, chuỗi i-Store chỉ còn lại 3 cửa hàng, giảm 2/3 so với thời đỉnh cao.

Tháng 12/2018, JD.com, nhà bán lẻ trực tuyến lớn số hai Trung Quốc, thông báo sẽ ngừng hoạt động mạng lưới bán lẻ thông minh, gồm các cửa hàng tự động nhỏ có kích thước chỉ như một ki ốt tại nhà ga tàu hỏa. Tháng 7/2018, JD.com thông báo kế hoạch tới cuối năm sẽ mở 5.000 cửa hàng như vậy trong các tòa nhà văn phòng và nhiều địa điểm khác tại các thành phố. Tuy nhiên, kế hoạch này đã chết yểu 6 tháng sau đó.

Cửa hàng tự động BingoBox ban đầu từng khiến khách hàng thích thú, nhưng tâm lý này cũng nhanh chóng qua đi. Ảnh: chinadaily

Chuyện gì đã xảy ra?

Theo trang Nikkei Asian Reviews, khó khăn trong việc bán các đồ tươi trong cửa hàng tự động là một trở ngại lớn.

Các chuyên gia trong ngành cho biết, một cửa hàng tiện lợi tại một thành phố lớn như Bắc Kinh cần đạt doanh số ít nhất 5.000-6.000 tệ (170-200 triệu đồng) mỗi ngày để có thể duy trì hoạt động. Một phần đáng kể trong doanh số này là từ các bữa trưa đóng hộp, bữa ăn tươi làm sẵn, món tráng miệng và các sản phẩm khác có hạn sử dụng ngắn.

Trong khi đó, theo trang China Money Network, nguyên nhân có lẽ ban đầu các cửa hàng tiện lợi tự động được kỳ vọng sẽ thu được lợi nhuận từ việc giảm chi phí thuê các nhân viên thu ngân. Họ cho rằng họ có thể giảm 75% chi phí so với các cửa hàng truyền thống, vì không cần thuê nhân viên hoặc trả phí thuê thương mại cao. Một cửa hàng truyền thống ở Thượng Hải hoặc Bắc Kinh có ba nhân viên phải trả khoảng 20.000 nhân dân tệ (2.900 USD) cho tổng lương và bảo hiểm của nhân viên mỗi tháng, cộng với khoảng 15.000 nhân dân tệ (2.279 USD) đến 20.000 nhân dân tệ (2.900 đô la Mỹ) phí thuê mỗi tháng.

Tuy nhiên, chi phí cho các cửa hàng không có nhân viên thu ngân không thấp như nhiều người nghĩ. Xây dựng các cửa hàng này có thể tốn hơn tới 70.000 nhân dân tệ (10.681 USD) so với cửa hàng truyền thống, vì các nhà sản xuất cần phải trả 20.000 nhân dân tệ (2.900 USD) phí công nghệ và 50.000 nhân dân tệ (7.597 USD) phí thiết bị. Đối với các cửa hàng sử dụng chip RFID để quét sản phẩm, họ phải trả thêm 0,3 đến 0,5 nhân dân tệ cho mỗi chip, điều này làm tăng chi phí từ 3% đến 10% cho các sản phẩm có giá khoảng vài tệ.

Và một nguyên nhân sâu xa nữa, đó là các cửa hàng này vẫn cần nhân viên thường xuyên bổ sung hàng hoá và bảo trì thiết bị, chưa kể đến việc quản lý chuỗi cung ứng và hậu cần của hàng tồn kho. Không giống như các cửa hàng truyền thống, điều này thường liên quan đến nhiều thứ hơn là chỉ đơn giản lấy sản phẩm ra khỏi xe tải và đặt lên kệ.

"Các cửa hàng không nhân viên thu ngân có yêu cầu cao về công nghệ và thiết bị. Theo tôi biết, cứ 10 cửa hàng cần 4-5 nhân viên để bảo trì hệ thống, do đó có rất nhiều chi phí vô hình", ông Song Song Tiecheng, quản lý tại cửa hàng tiện lợi Trung Quốc Quanshi nói.

Do phụ thuộc vào công nghệ, nên khi có sự cố công nghệ thì các cửa hàng này sẽ gặp rắc rối. Một khách hàng mới mua lần đầu sẽ ít có khả năng quay lại nếu sự cố công nghệ diễn ra trong khi họ đang tự phục vụ. Và mặc dù một số người thích mua sắm với máy móc tự động, thì nhiều người tiêu dùng khác tỏ ra bực bội khi họ phải tự mình quét mã vạch cho từng món hàng và tự mình thực hiện quy trình kiểm tra người.

Như lịch sử đã chỉ ra, lời hứa về công nghệ thường không đạt được kỳ vọng khi đối mặt với thực tế thị trường.

A.M(tổng hợp)