Nhờ vào sự bùng phát của dịch virus corona tại Trung Quốc mà giờ đây làm việc tại nhà không còn là một đặc quyền nữa mà đã trở thành một thứ bắt buộc.
Một người phụ nữ mang laptop băng qua đường Nam Kinh trống trải vào ngày 29 tháng 1. Ảnh: Qilai Shen/Bloomberg
Các nhà máy, cửa hàng, khách sạn và nhà hàng đang chịu tình cảnh báo động về việc giảm lưu lượng khách hàng, dần biến các khu sầm uất của thành phố thành các thị trấn ma. Đằng sau các cánh cửa đóng kín nơi căn hộ và những căn nhà ngoại ô, hàng ngàn doanh nghiệp vẫn đang cố gắng tìm cách để tiếp tục hoạt động kinh doanh trong một thế giới tựa như chỉ có trong phim ảnh.
"Đây là cơ hội tốt để chúng tôi thử nghiệm làm việc tại nhà dù ở bất cứ quy mô nào", theo Alvin Foo, giám đốc điều hành của Reprise Digital, một công ty quảng cáo ở Thượng Hải với 400 nhân viên, một phần của tập đoàn Interpublic. "Rõ ràng là không dễ để một công ty quảng cáo sáng tạo mà phải hoạt động từ một cá nhân". Vì vậy, công việc sẽ yêu cầu rất nhiều cuộc trò chuyện video và gọi thoại, ông nói.
Hiện tại, hầu hết mọi người ở Trung Quốc vẫn đang trong kỳ nghỉ Tết Nguyên đán. Nhưng khi các công ty Trung Quốc bắt đầu hoạt động trở lại, có khả năng sẽ mở ra một cuộc thử nghiệm làm việc tại nhà lớn nhất thế giới.
Nhiều người sẽ cố gắng tổ chức các cuộc gặp khách hàng và thảo luận nhóm thông qua các ứng dụng video chat hoặc thảo luận về kế hoạch trên các nền tảng phần mềm như WeChat Work hoặc ứng dụng làm việc nhóm;Lark (tương tự Slack) của Bytedance.
Nơi tiên phong cho mô hình mới với nhân viên làm việc phân tán này là tại Hồng Kông và Thượng Hải, các trung tâm tài chính của Trung Quốc, những thành phố có khu kinh doanh trung tâm với hàng trăm ngàn nhân viên trong lĩnh vực tài chính, logistic, bảo hiểm, luật và các kiểu công việc văn phòng khác.
Tác động bù trừ lẫn nhau
Một nhân viên ngân hàng Hồng Kông cho biết anh sẽ kéo dài kỳ nghỉ ở nước ngoài, vì anh có thể làm việc ở bất cứ đâu chỉ với một chiếc laptop và một chiếc điện thoại. Những người khác nói rằng họ đang sử dụng khoảng thời gian thường để thuyết phục và ăn uống với khách hàng cho việc xoá bỏ những tồn đọng của chi phí đi lại. Một người đàn ông cho biết mình đã chuyển trọng tâm sang các giao dịch ở Đông Nam Á.
"Không ai tham gia các cuộc họp, lịch trình của tôi khá trống trải", theo Jeffrey Broer, một cố vấn cho những khoản đầu tư mạo hiểm tại Hồng Kông. "Một người đã gửi mail cho tôi với nội dung: ‘Liệu chúng ta sẽ gặp nhau ở đâu đó trong tháng 2 chứ?'".
Mọi người đeo khẩu trang bảo vệ tại Hồng Kông. Ảnh: Paul Yeung/Bloomberg
Một trong những yếu tố đáng lo ngại nhất đối với những nhân viên là tác động thay đổi nhanh chóng của virus, nó đang làm thay đổi liên tục những chỉ thị hàng ngày của công ty.
Tiko Mamuchashvili, một nhà tổ chức sự kiện cao cấp của khách sạn Hyatt tại Bắc Kinh, theo lịch trình sẽ trở lại làm việc vào ngày thứ 6, tuy nhiên theo thông báo đầu tiên, kỳ nghỉ của cô sẽ được kéo dài đến ngày 3 tháng 2. Sau đó, cô nhận được thông báo làm việc tại nhà thêm 2 ngày nữa. Vài ngày sau, chỉ thị được gia hạn đến ngày 10 tháng 2. Cô ấy phải thông báo cho bộ phận làm việc của mình mỗi sáng về nơi ở và liệu có đang bị sốt hay không.
"Thông thường, việc trở lại làm việc sau kỳ nghỉ sẽ mang lại cảm giác hơi lạ một chút, tuy nhiên làm việc tại nhà lần này với thông báo ngắn như vậy làm tôi cảm thấy còn bất thường hơn", cô nói. Với việc hủy bỏ sự kiện khách sạn diễn ra hàng ngày, "cơ bản, tất cả những gì tôi có thể làm là trả lời email".
Một số nhà quản lý lo ngại "cuộc di cư" văn phòng sẽ làm giảm năng suất làm việc, nhưng nhiều bằng chứng chỉ ra điều ngược lại có thể đúng. Một nghiên cứu năm 2015 của Đại học Stanford tại California cho thấy năng suất làm việc trong số nhân viên trung tâm chăm sóc khách hàng tại công ty du lịch Trung Quốc Ctrip tăng 13% khi họ làm việc tại nhà do ít thời gian nghỉ hơn và môi trường làm việc thoải mái hơn.
Không gian làm việc chung cũng gặp khốn đốn
Dịch virus corona đặt ra mối đe dọa hiện hữu đến một mô hình kinh doanh mới khác: không gian làm việc chung, thứ đã được nhân rộng khắp các thành phố lớn tại Trung Quốc trong những năm gần đây vì giá thuê bất động sản tăng vọt và sự bùng nổ của khởi nghiệp công nghệ.
"Đây sẽ là khoảng thời gian rất khó khăn", theo Dave Tai, phó giám đốc của Beeplus, nơi cung cấp không gian làm việc và cửa hàng bánh mỳ với 300 nhân viên.
Nạn dịch virus đã trì hoãn việc mở cơ sở ở Bắc Kinh của họ và anh ta nói rằng sẽ rất khó để anh và những người khác trong ngành công nghiệp này có thể làm việc tại nhà. Nếu khách hàng không sẵn sàng làm việc tại các khu phố gần nhau trong một không gian vật lý, doanh nghiệp sẽ chết.
Hành khách đeo mặt nạ bảo vệ trên tàu điện ngầm ở Thượng Hải, ngày 30 tháng 1. Ảnh: Shen/Bloomberg
"Cốt lõi của không gian làm việc là tính cộng đồng, mọi người đến với nhau. Thật khó khăn để thay thế sự tương tác và kết nối trực tuyến đó", ông nói.
Đối với nhiều công ty, hướng dẫn nhân viên văn phòng làm việc ở nhà chỉ mới giải quyết được một phần của vấn đề. Những công ty phải dựa vào các nhà máy, công ty logistisc và cửa hàng bán lẻ vẫn phải đối mặt với sự gián đoạn này.
Đối với nhà sản xuất vỏ điện thoại như Casetify, năm 2020 được kỳ vọng là năm tốt nhất. Tổng số nhân viên ở trụ sở tại Hồng Kông đã vượt qua 150 vào cuối tháng 12 năm ngoái và đang hướng tới mục tiêu tăng gấp đôi doanh số trong năm nay.
Nhưng sự lây lan của virus từ thành phố Vũ Hán đã khiến các nhà máy ở Trung Quốc sản xuất các sản phẩm của họ phải ngừng hoạt động, đẩy Casetify vào thế phải yêu cầu hầu hết nhân viên làm việc tại nhà. Một cửa hàng trong sân bay Hồng Kông hoàn toàn trống rỗng. Việc bán hàng trong thành phố cũng chao đảo.
"Bằng cách nào đó, mọi thứ phải được tiếp tục", theo Giám đốc điều hành của Casetify Wes Ng.
Không có kế hoạch B
Casetify có thêm 30 ngày gián đoạn, nhưng giám đốc Ng nói rằng không hề có kế hoạch B nếu như các nhà máy không thể sớm mở cửa trở lại, một hoàn cảnh mà hàng ngàn doanh nghiệp tại Trung Quốc và khắp nơi trên thế giới phải chịu chung lúc này.
Ngay cả đối với những người có thể kinh doanh bằng internet và điện thoại, dịch virus cũng đồng nghĩa với không có nhiều việc để làm.
Các ngân hàng cho biết những IPO và giao dịch đều bị trì hoãn. Giá trị giao dịch trong 30 ngày đầu năm 2020 chỉ bằng một nửa so với năm trước, theo dữ liệu được tổng hợp bởi Bloomberg.
Một người đi bộ gần Bến Thượng Hải vào ngày 29 tháng 1. Ảnh: Qilai Shen/Bloomberg
"Điều tồi tệ nhất vẫn chưa xảy ra", theo nhà phân tích Ting Lu thuộc công ty Nomura. "Chúng tôi nghĩ rằng virus corona có thể giáng một đòn nặng nề lên nền kinh tế Trung Quốc trong thời gian tới, tương tự như dịch SARS năm 2003".
Mặc dù các số liệu thống kê cho thấy virus corona mới không nguy hiểm chết người đến mức như dịch SARS, nhưng nó đã lây nhiễm nhanh, và tốc độ lây lan của căn bệnh này cũng đủ để khiến người ta sợ hãi. Một phần được mong đợi nhất như "cầu vồng sau mưa" của đợt dịch này đến nền kinh tế có lẽ là từ những thay đổi trong "tâm lý con người", theo Warwick McKibbon, giáo sư kinh tế tại Đại học Quốc gia Úc ở Canberra.
Ông nói rằng dịch SARS đã tiêu tốn của nền kinh tế toàn cầu 40 tỷ USD và dự đoán đợt virus corona này sẽ còn gấp 3 hoặc 4 lần số tiền khổng lồ đó. "Hoảng loạn dường như là thứ làm kiệt quệ nền kinh tế nhất hơn là cái chết", ông nói.
Với các nhà máy đóng cửa và nhân viên làm việc ở nhà, nhiều công ty thuộc ngành dịch vụ của Trung Quốc phải đối mặt với một khoảng thời gian khó khăn. Khu vực chịu tác động lớn hơn so với thời kỳ dịch SARS, chiếm 53% nền kinh tế, tăng so với con số 41% của năm 2002. Thiếu đi khách hàng, nhiều doanh nghiệp đang ngấp nghé bờ vực phá sản.
Nhiều bộ phim bom tấn được dự kiến công chiếu trong kỳ nghỉ năm mới đã bị hoãn lại, Nomura cho biết.
Một số doanh nghiệp đã chuyển sang hoạt động thông qua internet nhằm giữ chân những khách hàng trung thành, hy vọng cầm cự qua cơn dịch bệnh.
Không hoạt động là tình trạng chung
Chủ phòng gym tại Thượng Hải Fenix Chen đã có ý định đóng cửa phòng gym Hi Funny của mình trong 3 ngày nhân lễ hội mùa xuân. Phòng tập có thể mở cửa trở lại vào ngày 10 tháng 2, phù hợp với khuyến nghị của thành phố.
"Hầu hết mọi người ở Thượng Hải đều ở nhà, tránh xa những nơi công cộng", ông nói. "Nỗi sợ bùng phát virus sẽ ảnh hưởng lâu dài đến hoạt động kinh doanh của chúng tôi".
Vì vậy, Chen đang khuyến khích khách hàng tập thể dục tại nhà và đăng video hướng dẫn trực tuyến. "Nếu họ duy trì thói quen này, thì điều đó cũng rất quan trọng đối với hoạt động kinh doanh của chúng tôi sau khi dịch virus qua đi", ông nói.
Giang Vu