Để điện gió tránh đi vào vết xe đổ của điện mặt trời

Việt Nam có tiềm năng rất lớn về điện gió. Tuy nhiên, đến nay, điện gió vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng. Bởi từ trước tới nay, nước ta đã quen với nguồn năng lượng truyền thống. Phải đến Quy hoạch điện VII trở đi, Việt Nam mới đề cập nhiều đến năng lượng tái tạo (NLTT), trong đó có điện gió.

Bộ Công Thương đề xuất bổ sung hơn 100 dự án điện gió vào quy hoạch. Ảnh minh họa.

Vì là nguồn năng lượng mới, nên cơ chế, chính sách… về điện gió vẫn còn chưa hoàn thiện, gây vướng mắc, khó khăn cho các chủ đầu tư. Phải kể đến trước tiên là chúng ta chưa có cơ chế ưu tiên vay vốn với lãi suất ưu đãi cho các dự án điện gió; thủ tục triển khai các dự án vẫn còn nhiều vấn đề, phải qua rất nhiều cấp như: Địa phương cấp đất, duyệt dự án; Bộ Công Thương duyệt quy hoạch; thủ tục đấu nối do Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) thực hiện...

Về địa lý thì mặc dù được đánh giá tiềm năng gió là rất lớn, nhưng chỉ có thể phát triển tại các địa phương từ Quảng Bình trở vào phía Nam. Còn các tỉnh miền Bắc thì lượng gió thất thường, mỗi năm phải đón hàng chục cơn bão nên độ ổn định năng lượng gió thấp, đầu tư cao, rủi ro lớn.

Trước khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 39/2018/QĐ-TTg vào ngày 10/9/2018 về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện gió tại Việt Nam, giá điện gió ở Việt Nam chỉ ở mức 7,8 cent/kWh, quá thấp so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Trong khi vốn đầu tư các dự án điện gió rất lớn, khoảng 2-2,5 triệu USD/MW, do hầu hết các thiết bị, công nghệ đều phải nhập khẩu từ nước ngoài. Giá bán thấp, vốn đầu tư lớn, dẫn đến lợi nhuận thấp, thời gian thu hồi vốn kéo dài, nhà đầu tư khó thu xếp vốn vay ngân hàng.

Bởi vậy, các dự án xin phép đầu tư vào điện gió thường ở dạng nằm chờ cơ chế. Theo Cục điều tiết Điện lực - Bộ Công Thương, ngoài 9 dự án điện gió đã vận hành, còn 31 dự án có tổng công suất là 1.645 MW đã ký hợp đồng mua bán điện, đang được đầu tư xây dựng nhưng chưa vận hành thương mại. Còn 59 dự án đã bổ sung quy hoạch đến 2025 nhưng chưa ký hợp đồng mua bán điện, với tổng công suất khoảng 2.700 MW.;Bên cạnh đó, hơn 100 dự án khác đang xin ý kiến để được bổ sung vào quy hoạch.

Tuy nhiên, với mức giá điện gió vừa được tăng lên theo Quyết định số 39/2018/QĐ-TTg (giá điện gió các dự án trên đất liền 8,5 Uscent/kWh, dự án điện gió trên biển lên 9,8 Uscent/kWh) nên lĩnh vực điện gió sẽ thu hút được nhiều các nhà đầu tư hơn trong thời gian tới.

Với tỉ giá USD hiện nay, giá điện gió ngoài khơi đã vượt 2.000 đồng/kWh điện.

Trong số những nhà đầu tư đã đăng kí đầu tư vào điện gió, thì hiện số dự án đã triển khai vẫn chỉ đếm trên đầu ngón tay. Phải nói thêm rằng nguyên nhân cũng không phải hoàn toàn do cơ chế. Trong đó, phải kể đến năng lực của nhà đầu tư. Điện gió là một lĩnh vực mới ở Việt Nam, có hàm lượng khoa học công nghệ rất cao. Nhiều nhà đầu tư có nguồn lực tài chính nhưng lại chưa đủ trình độ về công nghệ triển khai và quản lý dự án. Ngược lại, nhiều nhà đầu tư đủ năng lực về công nghệ, lại không huy động được nguồn tài chính. Có nhà đầu tư đủ năng lực, nhưng giá điện gió trước đây quá thấp, nên đang "nghe ngóng", chờ khi giá điện gió phù hợp sẽ triển khai dự án...

Ngoài ra, cũng có một số "nhà đầu tư ảo", thấy Nhà nước có chủ trương phát triển điện gió, nhiều ưu đãi về thuế đất, thì đăng kí dự án, nhưng không đủ năng lực triển khai, chờ khi giá điện gió tăng sẽ chuyển nhượng dự án cho nhà đầu tư khác…

Chính vì vậy, để loại bỏ bớt các "dự án ảo", tập trung nguồn lực và ưu đãi để các nhà đầu tư nhanh chóng triển khai các dự án điện gió, Chính quyền các địa phương cần phải xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng hơn năng lực của các nhà đầu tư khi phê duyệt dự án, tránh để đầu tư vào điện gió trở thành phong trào ảo, tính thực tiễn không cao.

Đặc biệt để tránh hiện tượng các nhà đầu tư kém năng lực chiếm dự án, còn các nhà đầu tư có năng lực lại mất cơ hội..., cần rà soát lại một cách tổng thể các dự án đầu tư, từ cấp địa phương cho đến cấp trung ương, nhà đầu tư nào thực sự có khả năng thì tiếp tục cho đầu tư và kiên quyết thu hồi dự án của những nhà đầu tư ảo, không có năng lực.

Nhà nước cần tập trung phát triển nhanh hệ thống truyền tải, đáp ứng hàng trăm dự án năng lượng tái tạo được đưa vào hoạt động trong những năm tới.  

Theo TS Mai Duy Thiện - Phó Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng sạch Việt Nam: "Với thực tế nguồn điện của nước ta hiện nay, nếu NLTT tham gia quá sâu, rất dễ dẫn đến việc mất an ninh năng lượng. Do vậy, cần phải có lộ trình cụ thể, từng bước, nghiên cứu đưa tỉ lệ NLTT phù hợp vào lưới điện ở từng giai đoạn cụ thể. Bên cạnh đó, EVN nói riêng, ngành Điện Việt Nam nói chung cần phải nâng cao năng lực dự phòng, đảm bảo bù đắp nhanh, kịp thời khi sản lượng điện từ NLTT sụt giảm. Về lâu dài, khi NLTT tham gia sâu hơn vào hệ thống điện, cần phải nâng cao năng lực của hệ thống điều độ; đầu tư công nghệ, kiểm soát, tính toán được nguồn NLTT trên lưới trong từng thời điểm, từng khu vực, để có giải pháp vận hành hệ thống điện ổn định, đảm bảo an ninh năng lượng".

Có thể thấy rằng, yếu tố quan trọng nhất là giá điện gió, đã được Thủ tướng Chính phủ đưa ra mức giá mới hợp lý hơn, hấp dẫn các nhà đầu tư hơn. Tuy nhiên, để thúc đẩy điện gió phát triển, ngoài giá điện, Nhà nước cần cơ chế ưu đãi về vốn, lãi suất, thủ tục hành chính... tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư. Mặt khác Nhà nước cũng cần nhanh chóng rà soát lại quy hoạch điện, các bộ ngành liên quan cùng các địa phương cần phối hợp chặt chẽ, tránh tình trạng đầu tư ồ ạt nhưng không đủ cơ sở hạ tầng về truyền tải, đấu nối… gây lãng phí nghiêm trọng tài nguyên xã hội.

Theo Petrotimes