Mỹ đưa nhiều trường đại học Trung Quốc vào “danh sách đen”

Cuộc chiến nhằm vào các hãng công nghệ Trung Quốc của Mỹ đã bước sang giai đoạn mới. Nhiều trường đại học Trung Quốc đã bị đưa vào "danh sách đen" của Washington.

Viện Công nghệ Cáp Nhĩ Tân (HIT) 100 tuổi đã bị cắt quyền truy cập vào phần mềm kỹ thuật quan trọng của Mỹ

Theo Nikkei, trong khi những gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc như Huawei Technologies, Hikvision và SenseTime từ lâu đã bị hạn chế tiếp cập công nghệ Mỹ, thì việc mở rộng Danh sách đen (Entity List, còn gọi là Danh sách thực thể, liệt kê các cá nhân, công ty và tổ chức bị nghi ngờ có khả năng gây hại tới an ninh quốc gia Mỹ) sang lĩnh vực giáo dục có nghĩa là đối tác Trung Quốc của Viện Công nghệ Massachusetts sẽ bị ảnh hưởng. Entity List chỉ ra các công ty hoặc tổ chức phải được sự đồng ý của chính phủ Mỹ mới được phép mua hoặc chuyển giao công nghệ Mỹ.

Và như vậy, Viện Công nghệ Cáp Nhĩ Tân (HIT) 100 tuổi đã bị cắt quyền truy cập vào phần mềm kỹ thuật quan trọng, kế hoạch giáo dục hợp tác với Đại học Arizona rơi vào tình trạng "què quặt", các chương trình trao đổi học thuật với Đại học California - Berkeley, cũng không còn nữa.

Vấn đề bắt đầu nổi lên hồi tuần trước khi bức ảnh chụp màn hình email giữa nhà phát triển phần mềm HIT và Massachusetts, MathWorks lan truyền trên phương tiện truyền thông xã hội.

Đáp lại khiếu nại của người dùng HIT về việc không thể truy cập vào phần mềm mà trường đại học đã mua, MathWorks nói rằng họ không thể cung cấp sản phẩm do sự thay đổi chính sách của Mỹ.;

Phần mềm bị chặn, gọi là MATLAB, được các sinh viên kỹ thuật HIT sử dụng trong các nghiên cứu hàng ngày của họ và cho công việc phòng thí nghiệm.

Đại học Kỹ thuật Cáp Nhĩ Tân, ở thành phố phía bắc Trung Quốc, vừa bị đưa vào danh sách đen của Washington vào tháng Năm.

Hai trường đại học không thể nhập khẩu thiết bị hoặc phần mềm của Mỹ nếu không có sự chấp thuận của Washington. Mặc dù Trung Quốc đã cố gắng tìm kiếm các nhà cung cấp ngoài Mỹ, nghiên cứu giải pháp phần mềm nguồn mở trong những năm gần đây, song các chuyên gia nói rằng không truy cập được vào các công cụ nghiên cứu và phát triển do Mỹ sản xuất sẽ cản trở công việc của họ.

Căng thẳng chính trị cũng đã phủ bóng lên các hợp tác giáo dục, một trường đại học hàng đầu của Mỹ đã tạm dừng trao đổi với các trường đại học Trung Quốc.

Đối với các tổ chức/quốc gia hiện nằm trong danh sách thực thể, các tổ chức giáo dục ở Mỹ sẽ gặp khó khăn hơn trong hợp tác. Các tổ chức giáo dục Mỹ sẽ phải cân nhắc kỹ khi hợp tác với các đối tác Trung Quốc.

Bộ Thương mại Mỹ cho biết trong một tuyên bố kèm theo danh sách thực thể mới nhất được công bố vào tháng 5, hai trường đại học Trung Quốc và 22 tổ chức khác đã bị trừng phạt vì "tham gia vào các hoạt động trái với an ninh quốc gia hoặc lợi ích chính sách đối ngoại của Mỹ". Không nói rõ những lợi ích đó là gì, nhưng Bắc Kinh coi động thái này là một cuộc tấn công mới.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hua Chunying gọi việc bị chặn quyền truy cập vào phần mềm của Mỹ là "đàn áp chính trị" chống lại Trung Quốc, và kêu gọi Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm.

Đây là diễn biến mới nhất trong trận chiến giữa Washington và Bắc Kinh trên các mặt trận từ phát triển công nghệ, đến thị trường tài chính và truyền thông.

Năm 2018, chính phủ Mỹ đã đưa 11 công ty, tổ chức Trung Quốc vào danh sách đen, mở rộng danh sách này thêm 42 đơn vị (chưa tính Huawei và các chi nhánh) vào năm ngoái. Và từ tháng 1 đến tháng 5/2020, đã có thêm 35 đơn vị bị đưa vào Entity list.

Các trường đại học Trung Quốc đóng vai trò quan trọng trong tham vọng đi đầu về công nghệ toàn cầu của Bắc Kinh. Cùng với việc giúp trau dồi các nhà khoa học, kỹ sư và lập trình viên lành nghề cho các công ty trong nước, họ cũng trực tiếp cung cấp các công nghệ tiên tiến.

Dù phần lớn các trường không nổi tiếng ngoài Trung Quốc, song HIT là trường đại học đầu tiên chế tạo máy tính chơi cờ và robot hàn hồ quang. Năm 2015, trường tiết lộ cấu trúc của protein trong HIV. HIT cũng đánh bại Viện Công nghệ Massachusetts và Đại học Stanford, giành vị trí hàng đầu về kỹ thuật điện và điện tử, theo danh sách "Các trường đại học toàn cầu tốt nhất" gần đây nhất của US News & World Report.

Câu hỏi đặt ra là liệu Trung Quốc có thể đứng đầu mà không cần đến phần mềm và phần cứng của Mỹ hay không.

Một nhà nghiên cứu trước đây làm việc cho Trường Du hành vũ trụ của HIT cho biết phòng thí nghiệm của ông phụ thuộc rất nhiều vào công nghệ của Mỹ và việc tìm kiếm một giải pháp thay thế sẽ gần như không thể.

"Hầu hết các phần mềm [mô phỏng] đều của Mỹ và không có quốc gia nào khác cung cấp phần mềm như vậy", nhà nghiên cứu cho biết. HIT là xương sống của ngành công nghiệp du hành vũ trụ của Trung Quốc. Trường đại học đã thiết kế, xây dựng và phóng các vệ tinh, tham gia sâu vào nhiệm vụ vũ trụ lớn của Trung Quốc.

Thật khó để nói sẽ có bao nhiêu phòng thí nghiệm tại HIT bị gián đoạn bởi lệnh cấm của Mỹ. Nhưng các cuộc phỏng vấn với sinh viên và giáo sư đều cho thấy ảnh hưởng rất lớn. Một sinh viên ngành kỹ thuật dân dụng nói rằng chỉ riêng trong lĩnh vực của mình, ít nhất hai công cụ quan trọng trong thiết kế hỗ trợ máy tính và mô phỏng kỹ thuật đều do các công ty phần mềm Mỹ cung cấp và việc mất quyền truy cập có thể "khiến sinh viên bị cách ly khỏi những gì đang diễn ra ngoài kia, làm chậm nghiên cứu và phát triển khoa học".

Khả năng chế tạo các thiết bị y tế tiên tiến, một ngành công nghiệp ưu tiên theo chiến lược "Made in China 2025" của Bắc Kinh, cũng gặp nguy cơ.

Một sinh viên tốt nghiệp chuyên ngành kỹ thuật y sinh tại HIT nói rằng phòng thí nghiệm dựa vào các chipset cao cấp của Mỹ để xử lý hình ảnh y tế và khó có thể thay thế.

"Các công ty Trung Quốc như Huawei cũng đã phát triển chip trí tuệ nhân tạo, nhưng không phải tất cả các sản phẩm đều có chất lượng tương đương, hoặc là tiêu chuẩn toàn cầu, như chip do Nvidia của Mỹ thiết kế", ông nói thêm.

Số các công ty, tổ chức Trung Quốc bị Washington đưa vào danh sách đen từ năm 2018 đến nay

Sinh viên và học giả của các trường đại học trong danh sách đen cũng đối mặt với sự cô lập ngày càng tăng từ cộng đồng khoa học quốc tế. Về lý thuyết, danh sách thực thể không hạn chế dòng chảy tài năng. Nhưng trong thực tế, ít trường đại học Mỹ cảm thấy thoải mái khi hợp tác với những đối tác có liên quan đến các trường đại học chịu lệnh trừng phạt của chính phủ Mỹ.

"Tất cả các chương trình trao đổi học thuật của chúng tôi với HIT đã bị hoãn", Đại học California, Berkeley, cho biết trong một tuyên bố gửi qua email. UC Berkeley không cho biết các lĩnh vực mà các trường đại học đã hợp tác.

Timothy Heath, một nhà nghiên cứu quốc phòng cấp cao của Rand Corp, nhóm chuyên gia cố vấn của Mỹ, đồng ý: "Bị đưa vào danh sách thực thể sẽ gây tác động tiêu cực đối với những nỗ lực của Mỹ trong hợp tác với các công ty và trường học Trung Quốc".

Chính quyền Trump được cho là đang xem xét trục xuất các sinh viên tốt nghiệp và các nhà nghiên cứu Trung Quốc có mối liên hệ trực tiếp đến các trường đại học liên kết với Quân đội Giải phóng Nhân dân. Ít nhất 3.000 sinh viên dự kiến ​​sẽ bị ảnh hưởng.

Tại HIT, sinh viên Trung Quốc cho biết cơ hội học tập tại Mỹ ngày càng khan hiếm. Trong khi đó, các học giả Mỹ cũng không muốn đến Trung Quốc, do những chính sách ngày càng thắt chặt của Washington.

Sinh viên, cũng như nhiều người khác cho biết Entity List của Mỹ khó có thể chấm dứt sự nghiệp phát triển công nghệ cao của HIT và các trường đại học khác của Trung Quốc, nhưng chắc chắn sẽ làm chậm công việc của họ.

Các trường đại học Trung Quốc sẽ gặp khó khăn hơn. Danh sách đen chỉ là khó khăn đầu tiên!

Hoàng Lan