Li kỳ những vụ đầu độc bằng hai chất độc thần kinh nguy hiểm Novichok và Polonium-210

Những vụ đầu độc bằng chất cực độc từng xuất hiện từ thời xa xưa. Nhưng tới bây giờ, các vụ đầu độc như vậy vẫn diễn ra nhưng theo cách ngày càng tinh vi và nguy hiểm hơn. Bởi lẽ đã có các chất độc rất khó bị phát hiện như Novichok và Polonium-210.

Vào năm 2006, một công dân Vương quốc Anh đã bị đầu độc bằng Polonium-210 và tới năm 2018, một số công dân Anh khác cũng bị đầu độc bằng nhóm chất độc thần kinh Novichok của Liên Xô cũ.

Năm 1898, Marie Curie và chồng Pierre đã phát hiện ra nguyên tố Polonium và các đồng vị phóng xạ của nó. Marie Curie sau đó đã tên nó theo quê hương của mình, Ba Lan. Chưa đầy 100 năm sau, một trong những đồng vị phóng xạ của nó là Polonium-210 đã được sử dụng để đầu độc một người ở giữa Luân Đôn.

Polonium-210 như một chất phóng xạ. Nó phát ra rất ít bức xạ gamma nhưng lại có số lượng hạt alpha rất cao. Do các hạt alpha không thể xâm nhập vào da người, thậm chí là cả một tờ giấy nên Polonium-210 hầu như rất khó phát hiện thông qua các máy dò phóng xạ. Chính bởi vậy đây là một chất đầu độc rất lý tưởng.

Trên thực tế Polonium-210 chỉ nguy hiểm khi nuốt phải hoặc hít phải. Sau khi ăn phải chất này, nó sẽ bắt đầu tấn công các tế bào của cơ thể. Các nhà khoa học ước tính, 1 gram Polonium-210 đủ giết chết hơn 50 triệu người và gây nguy hiểm sức khỏe cho thêm 50 triệu người khác.

Trong thời kỳ chiến tranh lạnh vào những năm 1970 và 1980, Mỹ và Liên Xô đã bắt tay nghiên cứu các vũ khí hóa học, đặc biệt là các chất độc thần kinh chết người. Đây được coi là vũ khí hóa học thế hệ thứ tư.

Một trong số các chất độc thần kinh như vậy được tạo ra ở Nga có tên gọi Novichok hay có nghĩa là "người mới" trong tiếng Nga. Nhiều chuyên gia đánh giá đây là một trong những chất độc nhất từng được con người chế tạo ra. Loại độc này được đánh giá nguy hiểm hơn gấp 5-8 lần so với các chất độc thần kinh khác như sarin hoặc VX. Đặc biệt nó rất khó xác định.

Nếu bạn chưa biết thì VX là chất độc được sử dụng để sát hại người anh em cùng cha khác mẹ của nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-Un hồi năm 2017.

Giống như các chất độc thần kinh khác, Novichok ngăn chặn tín hiệu truyền từ dây thần kinh đến cơ bắp. Các triệu chứng điển hình khi nhiễm Novichok là hiện tượng co thắt quá mức của đồng tử, mất ý thức, co giật, buồn nôn, đổ mồ hôi nhiều. Tính đến nay chưa có loại thuốc giải nào.

Dưới đây là câu chuyện về cách Polonium-210 và Novichok được sử dụng để đầu độc nhiều người ở Anh hồi năm 2006 và 2018.

Một tách trà và cái kết đau lòng: Nạn nhân Alexander Litvinenko

Năm 1986, người lính Nga có tên Alexander Litvinenko được tuyển vào Cơ quan gián điệp Nga (KGB) và sau đó trở thành một sỹ quan phản gián. Litvinenko cũng tham gia các hoạt động chống khủng bố và tội phạm có tổ chức.

Năm 1994, Litvinenko đã có cơ hội gặp mặt nhà tài phiệt kiêm quan chức chính phủ Nga Boris Berezovsky. Và đó là khi mọi chuyện bắt đầu. Từng có thời điểm Berezovsky kiểm soát toàn bộ kênh truyền hình chính của Nga là Channel One. Sau này ông bị phát hiện chết tại nhà riêng ở Anh vào tháng 3/2013 ở tư thế treo cổ. Tuy nhiên đã có nhiều nghi ngờ cho rằng, ông bị đầu độc.

Trước năm 1997, Litvinenko từng tham gia vào Cơ quan An ninh liên bang Nga (FSB). Vào ngày 25/7/1998, Litvinenko đã có vinh dự gặp mặt tổng thống Vladimir Putin để báo cáo về tình trạng tham nhũng tại FSB. Ngày 17/11/1998, Litvinenko cùng bốn sỹ quan khác đã tổ chức một cuộc họp báo xác nhận các cáo buộc về việc Berezovsky đứng sau các vụ tham nhũng ở FSB.

Alexander Litvinenko thời trẻ

Không lâu sau đó, Litvinenko bị sa thải vào ngày tháng 10/2000. Anh trốn khỏi Nga và cùng gia đình tới Thổ Nhĩ Kỳ, nơi anh xin tị nạn vào Mỹ. Tuy nhiên đơn xin tị nạn bị từ chối. Cuối cùng Litvinenko phải xin tị nạn ở Luân Đôn, Anh. Đơn của ông được cấp vào ngày 14/5/2001.

Litvinenko trở thành công dân Anh vào tháng 10/2006 và ông đã viết nhiều cuốn sách về nước Nga, trong đó có cuốn Blowing up Russia: Terror from Within and Lybyanka Criminal Group. Ông cáo buộc tổng thống Nga Vladimir Putin đã ra lệnh ám sát Anna Politkovskaya, một nhà báo người Nga đã bị giết trong căn hộ ở Matxcova vào tháng 10/2006.

Vào ngày 1/11/2006, Litvinenko ngồi uống trà cùng hai người đàn ông là Lug Lugovoy và Dmitry Kovtun tại khách sạn Thiên niên kỷ ở Quảng trường Grosvenor, Luân Đôn. Lugovoy là cựu giám đốc an ninh của kênh truyền hình Nga ORT và Kovtun là một doanh nhân người Nga.

Litvinenko đã gọi một bình trà và người phục vụ sau đó đã chia sẻ với tờ The Telegraph rằng, anh đã bị Lugovoy và Kovtun đánh lạc hướng trong khi phục vụ một ly rượu gin, thuốc bổ và một bình trà. Anh này cho rằng, có thứ gì đó đã được phun vào trà khi đó.

Các nhà điều tra sau đó đã tìm thấy dấu vết của chất Polonium-210 trên bàn và trên ghế ngồi của Litvinenko. Nó cũng được tìm thấy cả ở trên sàn nhà, một bức tranh treo phía trên chỗ Litvinenko ngồi. Thậm chí chiếc xe nơi Litvinenko ngồi trong đêm đó cũng có dấu vết của phóng xạ.

Nói cách khác, tất cả mọi thứ nơi Litvinenko chạm vào trong nhà đều có chất phóng xạ nguy hiểm này.

Một ngày sau cuộc gặp mặt đó, Litvinenko bắt đầu có triệu chứng nôn mửa, tiêu chảy và ông đã được đưa tới Bệnh viện Đại học Luân Đôn. Các xét nghiệm sau đó phát hiện thấy trong máu và nước tiểu của ông chứa phóng xạ.

Litvinenko sau khi bị đầu độc bằng chất độc thần kinh Polonium-210

Các nhà điều tra thuộc Cơ quan Bảo vệ Sức khỏe của Anh (HPA) ngay sau đó đã bắt tay hành động. Mục đích của họ là truy tìm các bệnh truyền nhiễm, hóa chất, mối đe dọa phóng xạ và vũ khí sinh học.

Họ phát hiện ra rằng Lugovoy và Kovtun đã hai lần đầu độc Litvinenko trước đó, một lần ngày 16/10/2006 và một lần ngày 25/10/2006 nhưng không thành. Điều tra trong phòng khách sạn của hai người này, các chuyên gia phát hiện thấy sự tồn tại của Polonium-210 trong khăn tắm. Trước khi bay về Nga, họ cũng đã vứt lại Polonium-210 trong nhà vệ sinh của khách sạn.

Bên cạnh khách sạn, dấu vết của Polonium-210 còn được tìm thấy ở một quán bar, nhà hàng, bên trong taxi và trong 4 máy bay. Tổng cộng các nhà điều tra đã phát hiện 733 người bị ngộ độc Polonium-210 và 17 người bị nhiễm độc thể nhẹ. Polonium-210 có chu kỳ bán rã 138 ngày và nó sẽ phân rã thành đồng vị lead-206 bền vững tương đối nhanh.

Litvinenko đã qua đời sau 22 ngày bị đầu độc Polonium-210 vào ngày 22/11/2016 và để lại người vợ và ba đứa con. Ông được chôn cất ở nghĩa trang Highgate, Bắc Luân Đôn. Vào ngày 28/5/2007, Bộ ngoại giao Anh đã trình yêu cầu chính thức tới Nga về việc dẫn độ Lugovoy để điều tra và xét xử vụ giết người. Tuy nhiên yêu cầu đó đã bị từ chối.

Một bữa trưa ngon miệng: Nạn nhân Sergei và Julia Skripal

Trong những năm 1990, Sergei Skripal là một sĩ quan trong Tổng cục Tình báo Chính (GRU) của Nga. Anh cũng là một điệp viên hai mang khi bí mật làm việc cho Sở tình báo bí mật của Vương quốc Anh.

Vào tháng 12/2004, Skripal bị bắt tại Matx-cơ-va với cáo buộc phản quốc và bị kết án 13 năm tù.

Sau khi hết hạn tù, Skripal định cư tại thành phố Salisbury của Anh và trở thành công dân Anh. Vào Chủ nhật, ngày 4/3/2018, cô con gái 33 tuổi của anh, Yulia từ Nga tới thăm anh. Hai bố con đã dừng lại ở một quán rượu, sau đó ăn trưa muộn tại một nhà hàng gần đó. Họ rời nhà hàng vào lúc 3h35 phút chiều và lúc 4h15 phút chiều, một cuộc gọi đến dịch vụ khẩn cấp.

Sergei Skripal

Con gái Sergei Skripal

Hai bố con Skripal được tìm thấy ngồi thẳng nhưng bất tỉnh trên băng ghế ở trung tâm thành phố Salisbury. Trong đó Yulia sùi bọt mép. Họ được đưa tới bệnh viện sau đó và đã có những nghi vấn liên quan đến việc họ bị đầu độc.

Trong cuộc điều tra nhằm xác định chất độc hại hai bố con Skripal, sỹ quan cảnh sát Nick Bailey được cử tới nhà của nạn nhân để điều tra. Điều đáng nói là Nick Bailey đã vô tình nắm vào tay cửa. Khoảng 3 ngày sau đó, Bailey cũng mắc các triệu chứng tương tự và anh được đưa tới bệnh viện chữa trị trong vòng 2 tuần.

Các nhà điều tra tại Phòng thí nghiệm khoa học và công nghệ quốc phòng của Anh tại Porton Down sau đó đã tìm thấy sự tồn tại của chất độc thần kinh Novichok trên tay nắm cửa. Đây là chất độc đặc biệt vì nó có thể lọt qua các thiết bị phát hiện hóa chất của NATO tại thời điểm đó.

Nhà của Skripal

Cho đến năm 2016, ít ai biết đến Novichok. Sau đó các nhà khoa học Iran đã tổng hợp được thành công loại chất độc này. Nhận thấy sự nguy hiểm, các nhà điều tra sau đó đã tới kiểm tra quán rượu, nhà hàng nơi hai bố con Skripal ghé qua, nơi ở, băng ghế nơi họ gặp triệu chứng ngộ độc và trên xe của họ.

Đặc điểm của chất độc thần kinh Novichok là nó không biến mất theo thời gian. Do đó các nhà chức trách đã phải tốn hàng triệu bảng Anh để tẩy độc cho các khu vực nơi hai bố con Skripal đi qua. Bên cạnh đó, viên cảnh sát Bailey cùng vợ và hai người con cũng bị buộc phải rời khỏi nhà để tẩy độc cho căn nhà.

Sau vụ việc trên, hai bố con nhà Skripal đều sống sót và được xuất viện vào ngày 9/4/2018 và 18/5/2018. Tuy nhiên tình trạng của họ sau đó không được tiết lộ. Cả hai được cho đã được đưa tới một nơi an toàn và bí mật.

Tới ngày 5/9/2018, các nhà chức trách Anh đã xác định hai người Nga đi du lịch dưới tên Alexander Petrov và Rusian Boshiro là những kẻ chủ mưu ám sát hai nạn nhân. Kết luận này có được sau khi các nhà điều tra tìm thấy dấu vết của Novichok trong phòng khách sạn của họ ở Luân Đôn.

Hai kẻ tình nghi đầu độc hai bố con nhà Skripal

Rusian Boshiro sau đó được xác định là đại tá Anatoliy Chepiga, trong khi Alexander Petrov được xác định là Alexander Mishkin. Đây đều là hai đặc vụ của Cơ quan tình báo Liên bang Nga.

Món quà nước hoa: Nạn nhân Dawn Sturgess và Charlie Rowley

Hơn ba tháng sau khi Skripals đã bị đầu độc, một vụ đầu độc khác tiếp tục xảy ra. Ngày 30/6/2018, Charlie Rowley, một cư dân ở thị trấn Amesbury và người bạn Dawn Sturgess vội vã tới bệnh viện với các triệu chứng đáng lo ngại. Các xét nghiệm sau đó phát hiện thấy, cặp đôi này đã bị đầu độc bằng hóa chất Novichok.

Bà Dawn Sturgess

Các nhà điều tra sau đó đã tìm tới nơi trọ của những người vô gia cư ở Salisbury, nơi Sturgess sinh sống nhưng không tìm thấy manh mối. Chỉ đến khi tới kiểm tra nhà của Rowley ở Amesbury, họ mới tìm thấy một chai nước hoa nổi tiếng và sau đó bị phát hiện có chứa chất độc Novichok. Rowley cho biết, ông đã nhặt được chai nước hoa này ở thùng rác và sau đó đã đem tới tặng cho người bạn gái.

Vào ngày 8/7/2018, Sturgess qua đời và để lại một cô con gái nhỏ. Rowley xuất viện vào ngày 20/7 và sau đó ghi nhận các triệu chứng của viêm màng não vào tháng 9/2018.

Hồi tháng 6/2020, đài BBC của Anh đã phát sóng mọt loạt ba phần có tựa đề The Salisbury Poisonings, mô tả lại các vụ đầu độc nổi tiếng vào năm 2018.

Tiến Thanh