Chào đón lao động Việt, nhưng vấn đề thiếu hụt thông dịch viên đang làm “đau đầu” chính phủ Nhật Bản

Mời gọi người nước ngoài vào làm việc để giải quyết vấn đề khan hiếm lao động, nhưng chính phủ Nhật Bản lại đang phải đối mặt với một vấn đề nảy sinh từ chính sách này.

Phan Bich Chi, một nhân viên người Việt 30 tuổi thuộc Quỹ Osaka International House, làm việc gần như không có thời gian để thở. Có những ngày, những cuộc điện thoại không ngừng reo lên đối với những phiên dịch viên Việt - Nhật. Cô nói: "Chúng tôi đã trở nên bận rộn hơn nhiều kể từ mùa xuân năm nay. Thỉnh thoảng, tôi phải liên tục nói chuyện qua điện thoại trong suốt 8 giờ làm việc của mình".

Sự thiếu hụt thông dịch viên tiếng Việt đang gây khó khăn cho người Việt Nam tại Nhật Bản trong việc tiếp nhận đầy đủ dịch vụ của chính phủ cũng như những dịch vụ khác. Vấn đề là do số lượng cư dân Việt Nam tăng mạnh, kết quả của việc chính phủ Nhật Bản thúc đẩy thu hút lao động nước ngoài để đối phó với tình trạng khủng hoảng lao động trầm trọng trong nước. Kể từ khi dịch COVID-19 bắt đầu lan rộng, ngày càng nhiều các yêu cầu về chăm sóc sức khỏe và việc làm cần được đáp ứng từ người dân Việt Nam.

Quỹ Osaka International House, liên kết với văn phòng thành phố Osaka, gửi thông dịch viên hỗ trợ người nước ngoài hoặc giới thiệu đến các văn phòng chính phủ. Họ đã nhận được 799 yêu cầu trong tháng Bảy, tăng gấp 3 lần so với thời điểm tháng Hai. Tổng số có 124 yêu cầu được thực hiện bằng tiếng Việt, nhiều thứ ba sau tiếng Trung và tiếng Anh. Vào tháng 7 năm 2019, khi dịch vụ của họ được mở, chỉ có 3 yêu cầu bằng tiếng Việt.

Đội ngũ phiên dịch viên tiếng Việt, dù đã được tăng cường vào tháng 9, nhưng cũng khó lòng đáp ứng được khối lượng công việc nặng nề nếu như số lượng yêu cầu vẫn tiếp tục gia tăng.

Trung tâm Thông tin Đa ngôn ngữ (MIC) Kanagawa, một tổ chức phi lợi nhuận ở Yokohama, tỉnh Kanagawa, đã cử thông dịch viên tiếng nước ngoài đến các bệnh viện trong tỉnh. Vào tháng 3, trước khi dịch vụ của họ phải tạm ngưng do lo sợ ảnh hưởng từ Covid-19, họ đã nhận được 45 yêu cầu thông dịch tiếng Việt, nhưng chỉ 12 trong số đó có thể giải quyết.

Do số lượng phiên dịch viên tiếng Việt có hạn, "chúng tôi thường không có lựa chọn nào khác ngoài việc từ chối yêu cầu, ngay cả trong hôm nay", một nhân viên cho biết.

Theo Bộ Tư pháp Nhật Bản, có 420.415 người Việt Nam cư trú tại Nhật Bản tính đến cuối tháng 6, tăng 2% so với cuối năm ngoái và gấp 3,4 lần so với 5 năm trước đó. Họ chiếm 14,6% tổng số cư dân nước ngoài tại Nhật Bản, tăng 8,8% so với 5 năm trước đó và là tỷ lệ cao thứ ba, sau người Trung Quốc và Hàn Quốc.

Vào năm 2019, chính phủ đã đưa ra một thị thực mới để tiếp nhận "lao động có kỹ năng cụ thể" trong 14 lĩnh vực đang thiếu hụt lao động nghiêm trọng, chẳng hạn như chăm sóc điều dưỡng, nông nghiệp và xây dựng.

Kể từ đó đến nay, hàng nghìn người Việt Nam, Indonesia và những người châu Á khác đã tìm đến Nhật Bản. Tuy nhiên, năm nay, Việt Nam đã phản ứng với đại dịch bằng cách hạn chế nghiêm ngặt nhập cảnh vào Việt Nam, thậm chí là tái nhập cảnh và hiện tại nhiều công dân Việt Nam sang Nhật làm việc đang gặp khó khăn khi trở về nước.

Số lượng phiên dịch viên tiếng Việt khá ít do khan hiếm người Việt thuộc thế hệ thứ hai và thứ ba thông thạo cả tiếng Nhật và tiếng Việt. Ngược lại, cộng đồng người Hàn Quốc và Trung Quốc tại Nhật Bản lại có nguồn gốc khá lâu tại đất nước này.

Nguồn tài chính công eo hẹp khiến chính quyền địa phương miễn cưỡng thuê thông dịch viên dài hạn do hạn chế số lượng người nước ngoài. Các trường hợp ngoại lệ là các chính quyền có đông người nước ngoài, chẳng hạn như văn phòng thị trấn Oizumi ở tỉnh Gunma và chính quyền thành phố Yao ở tỉnh Osaka.

Makiko Mizuno, giáo sư tại Đại học Kinjo Gakuin, người quen thuộc với các dịch vụ thông dịch cho người nước ngoài, cho biết: "Chính quyền địa phương phụ thuộc vào số tình nguyện viên từ các tổ chức liên kết hay các NPO". Tình trạng thiếu thông dịch viên khiến cư dân nước ngoài lo lắng.

Minoru Naito, phó giáo sư tại Đại học Ngoại ngữ Tokyo, cho biết: "Người phiên dịch được yêu cầu không chỉ có khả năng ngôn ngữ mà còn phải hiểu biết về các thuật ngữ chuyên môn và kỹ năng ghi chú tốt. Các tình nguyện viên thường có thể thiếu các yêu cầu phía sau, khiến cho họ dịch sai. Để cung cấp dịch vụ thích hợp cho người nước ngoài, chính phủ nên đảm bảo thông dịch viên chất lượng cao thông qua việc thiết lập hệ thống trình độ quốc gia và tạo cơ chế thuê họ với mức thù lao thích hợp".

Ghi nhận sự thiếu hụt thông dịch viên trong các dịch vụ hành chính và công cộng khác, Mizuno của Đại học Kinjo Gakuin cho biết: "Chính phủ không có tầm nhìn tương lai rõ ràng trong chính sách tiếp nhận lao động nước ngoài. Dù chào đón người nước ngoài làm lao động, chính quyền trung ương lại phụ thuộc vào những nỗ lực của chính quyền địa phương để giúp họ hòa nhập vào cộng đồng lân cận của họ. Cách tiếp cận này không thể chấp nhận được".

Các quốc gia có số lượng lớn người nhập cư đã thiết lập các cơ chế để loại bỏ các rào cản ngôn ngữ và cung cấp sự hỗ trợ. Ví dụ, nước Úc có thông dịch viên của nhiều ngôn ngữ khác nhau sẵn sàng cả ngày lẫn đêm hỗ trợ người nhập cư nhận được các dịch vụ của chính phủ. Họ cũng cung cấp các chương trình giáo dục tiếng Anh để giúp người nước ngoài tự giải quyết vấn đề của mình. Mỹ và Anh có hệ thống công nhận thông dịch viên cho người nhập cư.

Mizuno cho biết: "Số lượng người từ Nepal và Myanmar cũng đang tăng lên ở Nhật Bản. Cần cải thiện dịch vụ đối với những người sử dụng ngôn ngữ thiểu số, nhằm ngăn chặn sự cô lập xã hội và góp phần vào sự hồi sinh của các cộng đồng địa phương".

Vì các dịch vụ trực tuyến vẫn có thể thực hiện được ngay cả ở những khu vực không có thông dịch viên, nên việc áp dụng chúng dự kiến sẽ tăng lên.

Giang Vu theo Nikkei