VnReview
Hà Nội

Text meme là gì mà đang làm mưa làm gió trên Instagram

Được sử dụng nhiều bởi thế hệ Z, những bài đăng dưới dạng meme kết hợp chữ, thường đi kèm với hình minh hoạ không liên quan đến ngớ ngẩn, đang dần biến ứng dụng chia sẻ ảnh và video thành một Tumblr thứ hai.

Tháng trước, ca sỹ Courtney Love đã đăng tải một nội dung khá khó hiểu trên Instagram của cô:

"Rất nhiều người không hiểu thế hệ Z. Tôi nghĩ họ vui nhộn hơn bất kỳ thế hệ nào trước đó tôi từng biết"

Kèm theo bài viết Instagram đó là một bức ảnh đã được làm mờ của chính cô cùng một thư viện vô số meme lộn xộn, không hề liên quan, với những dòng chữ vô nghĩa in đè lên những bức ảnh ngẫu nhiên.

Love đang "học theo" một loại bài đăng mạng xã hội mới đang làm mưa làm gió trên Instagram. Được cộng đồng mạng gọi là "shitposting" (đăng bài nhảm nhí), người đăng loại nội dung này thường sử dụng những hình ảnh, video chất lượng thấp, hoặc ảnh chụp màn hình những bình luận vô thưởng vô phạt mà họ tìm thấy trên mạng internet. Trên Instagram, hành động này sẽ khiến feed của mọi người bị "dội bom" bởi hàng loạt những nội dung nhảm nhí, thường đi kèm với lời bình hoặc lời thú nhận có phần hài hước.

Số lượng tài khoản Instagram ưa chuộng phong cách đăng bài nặng về text này đang ngày càng nhiều, chủ yếu trong số người dùng thế hệ Z giữa đại dịch. Xu hướng này đã biến Instagram, một ứng dụng chia sẻ ảnh và video thuộc sở hữu của Facebook, thành một mạng lưới microblog tương tự Tumblr trước đây, và là đích đến của những người dùng muốn bày tỏ cảm xúc dưới dạng những dòng chữ.

Nhiều tài khoản Instagram trong số đó, với những cái tên kỳ quặc như @ripclairo, @botoxqueen.1968, hay @carti_xcx, có thể trông cực kỳ điên rồ đối với người dùng Instagram truyền thống. Ấy thế nhưng chúng đều có một mối tương đồng. Gần như tất cả đều đăng tải những ảnh chụp màn hình (screenshot) của những bức ảnh có chữ đè lên trên, vốn được tạo ra bằng cách sử dụng ứng dụng thú nhận ẩn danh Whisper, hay chế độ "Create" của Instagram, vốn cho phép người dùng thiết kế những bài đăng dạng text trên nền gradient. Những bài đăng này còn có nhiều hình ảnh không rõ người chụp, những đoạn video đang hot, và những nội dung hài hước đặt rải rác.

"Bạn cứ đăng tải suy nghĩ của mình thôi" - theo Mia Morongell, 20 tuổi, chủ nhân tài khoản Instagram @lifes.a.bender với số lượng người theo dõi lên đến hơn 134.000. "Nó giống như Twitter, nhưng dành cho Instagram. Nó giống như một blog nơi bạn đăng tải những suy nghĩ và cảm nhận cá nhân"

Trong nhiều năm trời, Twitter là nền tảng dành riêng cho những mục đích như vậy, thể hiện qua việc những đoạn tweet được nhiều người tương tác nhất đã và đang được chụp lại, chỉnh sửa và đăng tải lên Instagram bởi các tài khoản chuyên về meme và tài khoản của những người có tầm ảnh hưởng. Twitter, nhận ra xu hướng này, đã lập một tài khoản Instagram của chính họ vào năm 2017 và giúp người dùng dễ dàng chia sẻ tweet dưới dạng Instagram Stories hơn.

Nhưng bài đăng trên Twitter bị giới hạn 280 ký tự. Và đối với người dùng thế hệ Z, sự kết hợp của text, những công cụ như ứng dụng Whiser và chế độ Create của Instagram, đã hoà trộn cùng nhau để tạo nên một "hợp chất" siêu hot phản ánh đúng bản chất của nhóm tuổi này.

"Nếu bạn thấy ai đó theo dõi một trang meme, nơi họ thường đăng tweet, thì họ có một sự hài hước khác lạ mà thế hệ Z sẽ xem là khá ngầu" - theo Fabris Ibrahim, 18 tuổi, một người thường đăng loại nội dung như vậy trên trang Instagram @puddle_boot của mình.

Trong một bài đăng gần đây, Tanisha Chetty, 15 tuổi, chủ trang Instagram @life.is.not.a.soup, đã đăng hình ảnh một tấm đệm trong một căn phòng vẽ đầy hình graffiti. Đè lên hình ảnh đó là một đoạn text đen-trắng: "We should care less about mental help. Girl, go insane! You are valid". Dù trang này chỉ có 5.644 người theo dõi, bài đăng này có đến gần 30.000 lượt like và hàng ngàn bình luận.

Những trang như vậy đã tăng vọt trong đại dịch, khi mà người dùng trẻ tuổi tìm đến Instagram để thể hiện những điều sâu thẳm nhất trong tâm hồn và tìm kiếm những mối liên hệ mới - theo Amanda Brennan, giám đốc mảng xu hướng và meme tại XX Artists, một công ty chuyên về mạng xã hội. "Chúng là đại diện rõ ràng nhất của những người tuổi teen, vốn phải sống suốt một năm trời đại dịch chỉ có thể liên hệ với mọi người qua internet" - bà nói.

Các tác giả đi theo phong cách đăng bài này đã nhận được số lượng người theo dõi tăng nhanh chóng. Người theo dõi của trang @on_a_downward_spiral tăng gấp đôi lên mức gần nửa triệu trong vòng 6 tháng, trong khi tài khoản @joan.of.arca tăng đến 250% trong 2 tháng gần đây, lên hơn 14.100 người theo dõi.

Số lượt cài đặt Whisper, ứng dụng xuất hiện từ khoảng 5 năm trước để cho phép mọi người chia sẻ những bí mật thầm kín một cách ẩn danh, cũng tăng vọt - theo số liệu từ công ty SensorTower.

Đối với Instagram, sự chuyển đổi này là một điều cần thiết trong bối cảnh họ đang cạnh tranh với TikTok để trở thành ứng dụng video ngắn dành cho người dùng trẻ tuổi. Dù TikTok đã giới thiệu nhiều meme đến với văn hoá đại chúng, những meme đang hot thời gian gần đây - ví dụ như "gaslight, gatekeep, girlboss", một cụm từ để trêu chọc văn hoá millenial - lại phổ biến trong số các trang Instagram chuyên đăng tải nội dung text trước khi tìm đường sang TikTok.

"Các bài viết ở chế độ Create của Instagram chắc chắn là thứ dành cho những người ở độ tuổi từ 18 - 23" - theo Shaden Ahadi, 21 tuổi, một trong các chủ nhân của tài khoản Instagram @mybloodyvirginia. "Những người thường dùng TikTok nay bắt đầu dùng Instagram nhiều hơn".

Một số người dùng cho biết trào lưu đăng tải meme kèm text bắt đầu nổi lên vào khoảng một năm về trước.

Trong những ngày đầu của đại dịch vào mùa hè năm ngoái, nhiều screenshot về những dòng trạng thái Facebook quá sức nghiêm túc của nhiều người đã trở nên khá phổ biến trên các tài khoản meme, chủ yếu nhằm chọc ngoáy họ. Nhưng nhiều người dùng trẻ tuổi cho biết họ không thích phải đăng nhập vào Facebook để tạo hoặc tìm kiếm các dòng trạng thái như vậy.

Thay vào đó, một số chuyển sang ứng dụng Whisper, vốn cho phép bất kỳ ai nhanh chóng đăng một hình ảnh có chèn text - thứ có thể được tạo ra một cách tự động hoặc tải lên từ điện thoại của bạn. Những người khác sử dụng công cụ Create của Instagram, cũng cho phép tạo một bài đăng dạng text chỉ trong vài cú nhấp chuột. Những tin nhắn cá nhân như thể tự thú khi kết hợp với những hình ảnh dường như chẳng mấy liên quan vô tình lại khiến cho nội dung thêm phần hài hước và châm biếm.

"Sự không liên quan giữa ảnh và text trên Whisper là thứ lôi cuốn mọi người" - theo Anna Mariani, 19 tuổi, đồng sáng lập trang Instagram @this.and.a.blaernt.

Ricky Sans, quản lý đối tác chiến lược về meme của Instagram, cho biết các công cụ trong chế độ Create không phải chuyên dành cho mục đích tạo meme kèm text, nhưng "chúng tôi thích thú khi thấy nhiều người dùng sáng tạo tận dụng công cụ này để hỗ trợ cho việc biểu đạt và giao tiếp của họ"

Ấy thế nhưng một số tác giả meme cho biết trong khi các trang của họ ngày càng trở nên phổ biến, thì trang Instagram lại không nằm trong số đó. Jackie Kendall, 20 tuổi, cho biết cô có hai tài khoản meme đều bị ứng dụng này cấm cửa mà không rõ lý do tại sao, và hiện đang kháng cáo một lệnh cấm thứ ba.

"Tôi không biết được liệu có phải Instagram đang triệt phá mạnh không, hay người ta đang nhắm vào các bài đăng của tôi và báo cáo chúng" - cô nói. "Tôi nghĩ Instagram cần xem xét để hiểu rõ hơn các trang meme và tương tác với chúng."

Mối quan hệ giữa các tác giả meme và Instagram từ lâu đã không được êm ả. Năm 2019, các tác giả meme Instagram đã tìm cách liên kết với nhau để buộc công ty giải quyết những đề nghị hỗ trợ cũng như những vấn đề của họ nhanh hơn, như những lệnh cấm vừa đề cập chẳng hạn.

Vào tháng 4, Instagram đã tổ chức một "hội nghị meme", nơi Mark Zuckerberg, CEO của Facebook, trả lời các câu hỏi từ các tác giả. Ấy thế nhưng rất ít các trang meme cho biết họ tiếp tục được công ty quan tâm kể từ thời điểm đó mặc cho nhiều lần tìm cách liên hệ.

Trong một tuyên bố, Instagram nói rằng "chúng tôi đã lắng nghe và đồng cảm với những quan ngại của họ và sẽ cố hợp tác với càng nhiều tác giả meme càng tốt để đảm bảo họ nhận được sự hỗ trợ đầy đủ".

Nhiều tác giả chuyên về các nội dung meme kèm text cho biết họ đã tập hợp lại để hỗ trợ lẫn nhau.

"Chúng tôi có những gia đình meme" - theo Misha Takeo, 16 tuổi, chủ tài khoản @kawaiicuteidols. Những tác giả nổi tiếng, gọi là "những vị phụ huynh quyền lực", thành lập nên những mạng lưới nơi họ hướng dẫn và repost hay tag những tác giả ít tiếng tăm hơn, gọi là "những đứa trẻ quyền lực".

Một số người dùng cũng xây dựng được những nhóm người xem riêng nhờ viết những bình luận đầy thông minh bên dưới những bài đăng trong các trang meme. Gọi là những "siêu bình luận viên", họ góp phần tăng độ viral cho các trang meme nhờ biết cách tận dụng thuật toán feed của Instagram.

Nate Robbin, 20 tuổi, sinh viên tại Florida, cho biết anh từng bình luận trên các trang Instagram như vậy trong 8 tháng trời và luôn đứng top bình luận trong các bài đăng của "những tác giả nổi tiếng thuộc mọi cộng đồng". Anh tự gọi mình là "người nổi tiếng nhỏ bé trên internet của cộng đồng đăng meme".

Robbin là người đầu tiên bình luận trong bài đăng Instagram gần đây nhất đề cập đến cộng đồng này của Love. "Tôi nói rằng, ‘ôi trời, cô ấy đang làm điều đó lần nữa'" - anh cho biết. "Một bình luận hay không chỉ tăng tương tác của bài viết, mà còn làm nó thêm hài hước và khiến nó vui nhộn hơn về mọi mặt"

Bình luận của Robbin nhận được hơn 3.000 lượt thích.

Bà Brennan, người quản lý meme của Instagram, cho biết sự trỗi dậy của các trang chuyên về meme kèm text gợi lại những năm tháng sơ khai của Tumblr, nền tảng blog phổ biến vào cuối những năm 2000 và đầu những năm 2010.

"Thế hệ Z đang tái khám phá internet xưa cũ và cập nhật nó lên" - bà nói.

Minh.T.T (Theo NYTimes)

Chủ đề khác