Sau nhiều năm liền tăng trưởng vũ bão, thị trường smartphone giờ đây đã bắt đầu có dấu hiệu giảm nhiệt. Liệu lý do có phải là bởi cuộc đua cấu hình đã làm cho những chiếc smartphone trở nên quá nhàm chán?
Smartphone ngày nay đã trở nên hoàn thiện hơn rất nhiều, nhưng cảm xúc mới lạ, choáng ngợp của những năm 2007, 2008 giờ đã không còn.
Đã qua lâu rồi cái thời điện thoại màn hình cảm ứng là một thứ gì đó vô cùng mới lạ, "quý phái". Thị trường smartphone "màn hình cảm ứng" qua 7 năm kể từ ngày được Steve Jobs khai phá cũng đã hình thành một nhịp điệu đặc trưng, gần như không thay đổi từ năm này sang năm khác: Cứ vào đầu năm thì các hãng Android làm mới dòng đầu bảng, đến cuối năm thì ra mắt thêm các dòng phablet cao cấp hoặc các phiên bản đặc biệt cho các mẫu đầu bảng này. Các fan của Apple cũng đặt lịch đến tháng 9 thì ngóng chờ iPhone.
Mỗi sản phẩm "đỉnh" không chỉ biểu trưng cho toàn bộ sức mạnh của một hãng sản xuất mà còn là nguồn doanh thu béo bở nhất của hãng đó. Thử lấy ví dụ về chiếc iPhone: giới đầu tư ước tính rằng tỷ lệ sinh lời của một chiếc iPhone là gần... 70%. Với giá bán trung bình hàng năm vào khoảng từ 650 – 700 USD, lợi nhuận biên 70% sẽ giúp cho Apple thu về 450 – 500 USD tiền lãi trên mỗi chiếc iPhone bán ra! Hiển nhiên, những chiếc smartphone tầm trung có giá bán 400, 500 đô sẽ không thể đạt mức lợi nhuận này. Chính bởi nhịp mức lợi nhuận "khủng" này các hãng luôn sẵn sàng đầu tư cấu hình cho những chiếc điện thoại chiến lược của mình.
Cuộc đua cấu hình trên Android gần như đã bắt đầu ngay từ khi hệ điều hành này đủ trưởng thành để chinh phục thế giới vào khoảng 2008, 2009. Lý do các nhà sản xuất chọn cấu hình làm đấu trường chính để ganh đua nhau cũng là khá đơn giản: các khái niệm xung nhịp, số "chấm camera" hay độ sắc nét màn hình (đo bằng điểm ảnh/inch) nghe có vẻ kỹ thuật nhưng thực ra lại rất dễ hiểu, ngay cả với những người dùng kém hiểu biết công nghệ nhất. Khi lựa chọn các thông số này làm trọng tâm cho các chiến dịch marketing, các nhà sản xuất sẽ đưa ra được bằng chứng dễ hiểu rằng sản phẩm của họ (có vẻ) vượt trội hơn đối thủ, ví dụ như "Galaxy S6 có chip 8 nhân còn iPhone 6 chỉ có chip 2 nhân".
Những tưởng cuộc đua này sẽ kéo dài mãi mãi, song sự cố của Snapdragon 810 vào đầu 2015 cùng quá trình vươn lên mạnh mẽ của các nhà sản xuất Trung Quốc cho thấy, cuộc đua cấu hình thực chất đang làm giảm đáng kể sức hút nói chung của những chiếc smartphone. Số liệu của Gartner mới công bố vừa qua cho thấy mức tăng trưởng smartphone đang sụt giảm trầm trọng nhất kể từ năm 2013 tới nay.
Hãy cùng nhìn lại xem cuộc đua cấu hình trên smartphone đã làm hại cả các nhà sản xuất lẫn người tiêu dùng như thế nào qua bài phân tích của VnReview dưới đây:
Người tiêu dùng suy nghĩ sai lệch về cấu hình
Sự kiện Apple ra mắt màn hình Retina trên iPhone 4 có thể được coi là một cột mốc quan trọng trong cuộc đua cấu hình.
Hệ lụy đầu tiên của việc chạy đua cấu hình một cách mù quáng hiển nhiên là hiểu biết sai lệch của người tiêu dùng. Tâm lý con người sẽ luôn là "mua những gì bạn có thể cần chứ không phải là những gì bạn thực sự cần", và cũng bởi vậy mà người dùng sẽ bỏ tiền ra mua những chiếc điện thoại có cấu hình mạnh tới mức... không cần thiết.
Hãy nhìn vào nhu cầu thực tế của những người xung quanh bạn. Ngoại trừ game ra thì các tác vụ thường làm như lướt web, lướt mạng xã hội, nghe nhạc và xem phim đều không đòi hỏi vi xử lý quá mạnh mẽ. Sự thật là chẳng có mấy ai cần dựng hình đồ họa hay xử lý video trên smartphone của mình, và ngay cả các tựa game di động cũng không đòi hỏi cấu hình quá khủng khiếp, chưa kể nhiều người chẳng mấy khi chơi game chứ chưa nói là game "khủng". Với mục tiêu với tay tới càng nhiều người dùng càng tốt, các nhà phát triển game di động không hề có tư tưởng chạy đua đồ họa như game PC, và chính bởi vậy mà hiện tại ngay cả chip Snapdragon 801 cùng 2GB RAM cũng vẫn đảm bảo cho bạn có thể thoải mái chạy các tựa game "đỉnh" nhất trên di động mà không lo chậm giật.
Hai ví dụ điển hình nhất cho thấy cuộc đua cấu hình đang trở nên vô nghĩa tới mức... nhảm nhí là về độ phân giải màn hình và độ phân giải camera. Đầu tiên là về độ phân giải màn hình: trong khi mức Full HD 1080p đã giúp tạo ra mức sắc nét tối đa trong tầm nhận biết của mắt người;ở cự ly thông thường khi nhìn vào màn hình bé tí của điện thoại, thì các nhà sản xuất vẫn cứ rục rịch lên độ phân giải 2K và chẳng mấy chốc nữa sẽ là 3K và 4K. Lợi ích khi lên 2K thì chẳng thấy đâu (theo đúng nghĩa đen), nhưng thời lượng pin thì hiển nhiên sẽ giảm sút.
Màn hình 1080p của Galaxy S5 đã là quá đủ cho trải nghiệm video "mãn nhãn" trên smartphone.
Độ phân giải camera cũng vậy. Ảnh có độ phân giải càng cao thì sẽ càng sắc nét, nhưng cuối cùng thì phần lớn chúng ta cũng sẽ dùng các bức ảnh từ smartphone cho mạng xã hội, lưu ảnh trên máy tính/đám mây làm kỷ niệm hoặc dùng làm hình nền. Rất ít người mang ảnh chụp từ smartphone ra in ảnh, và những bức ảnh in khổ lớn có ý nghĩa quan trọng hiển nhiên sẽ được chụp từ DSLR. Dù sao, chiều sâu ảnh và những yếu tố khác của một bức ảnh từ smartphone không thể sánh ngang chất ảnh từ máy DSLR với những chiếc lens và cảm biến chuyên dụng
Bởi vậy nên độ phân giải 8MP như của iPhone hay độ phân giải 13MP của nhiều chiếc smartphone khác cũng đã là quá đủ cho quá trình sử dụng hàng ngày của người dùng, nếu không muốn nói là tốt hơn nhu cầu thực tế. Độ phân giải quá lớn sẽ gây tốn bộ nhớ một cách trầm trọng, còn đầu tư vào cả độ phân giải lẫn cảm biến như Lumia 1020 sẽ tạo ra những chiếc máy có thân hình quá khổ. Gần như tất cả các tín đồ nhiếp ảnh đều sẽ nhắc đi nhắc lại một sự thật rằng dù có 42 "chấm" thì Lumia 1020 cũng không thể thay cho DSLR.
Khi lên Facebook thì liệu 20 "chấm" có làm nên sự khác biệt?
Quay trở lại với xung nhịp và dung lượng RAM, ai cũng có thể thấy rằng cuộc chạy đua của các thông số này không quá đỗi vô nghĩa như chạy đua camera hay màn hình. Lý do là bởi nếu bạn phải gắn bó với một chiếc smartphone trong thời gian dài, lựa chọn một cấu hình xử lý thật mạnh sẽ giúp bạn tăng tối đa thời gian dùng smartphone trước khi phải mua mới vì máy cũ đã chậm, giật. Nhưng, khi chu kỳ mua mới smartphone là vào khoảng 2, 3 năm một lần, rất có thể là chiếc smartphone cũ của bạn vẫn còn đủ mạnh mẽ để chạy các game mới nhất khi bạn đã định rục rịch mua smartphone mới.
Tinh thần sáng tạo về tính năng bị thui chột
Khi các nhà sản xuất đã tạo ra tâm lý "smartphone đầu bảng bắt buộc phải có cấu hình khủng" cho người tiêu dùng, các sáng tạo về mặt tính năng cũng dần trở nên mờ nhạt.
Nạn nhân điển hình của tình trạng này là chiếc Moto X 2013. Là sản phẩm "đỉnh" đầu tiên của Motorola sau khi về tay Google, chiếc Moto X cũng mang đến khá nhiều cải tiến thú vị: mở khóa bằng cách gõ tay lên màn hình, trợ lý ảo "luôn luôn lắng nghe" hay hiển thị thông báo lên một phần nhỏ của màn hình chờ.
Moto X, chiếc điện thoại thú vị nhất của năm 2013.
Điều đáng tiếc là Moto X chỉ được trang bị chip Snapdragon S4 lõi đôi và màn hình 720p, trong khi "tiêu chuẩn" của làng smartphone lúc đó đã là chip Snapdragon 600 lõi tứ và màn hình 1080p. Không nằm ngoài dự đoán, Moto X không thể giúp cho Motorola thoát khỏi tình trạng doanh số lẹt đẹt. Cuối cùng, hãng này bị Google bán cho Lenovo Trung Quốc sau khi đã giữ lại toàn bộ các tài sản có giá trị như kho bằng sáng chế và dự án smartphone "xếp hình" Project Ara.
Tương tự, phần đông các tính năng mới mẻ của làng smartphone như camera kép, camera UltraPixel, camera 3D, cảm biến vân tay, chip cảm biến chuyển động hay cảm biến nhịp tim đều trở nên mờ nhạt, bởi khi lựa chọn smartphone, việc đầu tiên người dùng làm vẫn là tìm đọc cấu hình (chip, RAM, bộ nhớ, màn hình, camera). Nói như vậy không có nghĩa là bất cứ sáng tạo nào cũng sẽ là đáng giá, nhưng những chiếc smartphone ngày nay cũng đã trở nên quá tầm thường.
Khi người ta đặt một cuộc đua nhàm chán, biết trước kết quả (ví dụ, phần đông smartphone nửa sau 2015 chắc chắn sẽ xoay quanh Snapdragon 820 và có khoảng 4GB RAM) lên trên nhu cầu tạo ra những thứ thực sự mới mẻ, hy vọng tìm ra truyền nhân của Steve Jobs coi như cũng bị dập tắt.
Khi các tính năng độc đáo đã bị làm cho lu mờ, và khi cấu hình đã bị quy hết về một chuẩn mực cho từng năm, tất cả sự chú ý lại được dồn về mặt thiết kế. Đến khi các nhà sản xuất cũng... lười biếng nốt về mặt thiết kế (như trường hợp của HTC One M8 lên One M9 hay từ Galaxy S6 lên Galaxy Note 5 và thậm chí từ iPhone 5 lên iPhone 5s), sẽ là chẳng có gì ngạc nhiên nếu như người tiêu dùng than phiền đã quá chán nản với smartphone.
Chính bởi tình cảnh "làng nhàng" của thế giới smartphone trong suốt 4 năm trở lại đây, bạn sẽ hiểu vì sao ngay cả những chiếc kính thông minh vô dụng như Google Glass hay những chiếc smartwatch vốn chẳng bổ sung thêm được chút tính năng nào so với smartphone lại gây chú ý đến vậy. Người tiêu dùng đang bị đặt vào tình cảnh thèm khát những điều mới mẻ trên phần cứng, và việc tăng số nhân, tăng xung nhịp hay thậm chí là thay đổi kiến trúc vi xử lý cũng không thể đáp ứng được nhu cầu này.
(còn tiếp)
Lê Hoàng